________________
દંડનીતિ કહેવાય.
નં. ૧. નિશિથ સૂત્ર (૩૪)
રાત્રે જ પારાયણ થાય. નિશિથમાં શું આવે? ચોથની સંવત્સરી કેમ થઈ ? ચક્રવર્તીઓનાં મકાનોનું વર્ણન. ૩ પ્રકારના સ્થવિર.
૬૦ વર્ષની વયવાળાને વયસ્થવિર કહેવાય. વજસ્વામિ જેવા શ્રુતના મહાસાગર શ્રુત-સ્થવિર, ૨૦ વર્ષના પર્યાયવાળાને પર્યાયસ્થવિર કહેવાય. પાપ કરવું તે દુષ્કર નથી પણ પાપ કર્યા પછી સમ્યગુ આલોચના લેવી તે દુષ્કર છે. જીવ પાપ કરવામાં નિર્લજ હોય છે, આલોચના લેવામાં લજ્જાળુ હોય છે. પણ પાપ કરતાં જો નિર્લજ્જ બન્યા, તો હવે આલોચના લેવા ખુલ્લા બની જાઓ. કેટલાક મુનિઓ સમવસરણમાં ભગવાન પાસે આલોચના લેતાં જ શુદ્ધ બની જાય છે. બાંધેલાં કર્મ આલોચના લેતાં જ તૂટી જાય, પછી ભગવાન કહે, વં શુદ્ધોડસિ. પ્રાયશ્ચિત્તની જરૂર નથી.
સાધુએ અઢાર રૂપિયાથી વધુ મૂલ્યવાન વસ્તુ ન વપરાય. તે વખતની વાત હતી, હવે વધારે કિંમત હોય. પણ વધુ મૂલ્યવાન ન વપરાય. હોય તો રાગ થાય, ચોરાય તો દ્વેષ થાય, તેથી વાપરવું જ નહિ. જિનઅભિષેક, રથયાત્રા હોય તો જવું જ જોઈએ. ભગવાનની કેવી મૂલ્યવાન ભક્તિ છે, મહાન શાસનપ્રભાવનાનાં કાર્યો હોય તો પણ પહોંચી જવું જોઈએ. સ્વાધ્યાયને ગૌણ કરીને પણ જવું જ જોઈએ. ગૃહસ્થ તો સવિશેષ જવું જોઈએ.
મહારાષ્ટ્ર દેશની મશાળામાં ધા લગાવવામાં આવતી વિહાર કરતા સાધુ ત્યાં ચાલ્યા ન જાય, નહિતર કોઈના મનમાં એમ થાય કે, સાધુ દારૂના પીઠામાંથી નીકળ્યો એટલે દારૂ પીધો હશે? હવે તો તે સમય ગયો, છડેચોક દારૂ પીવા લાગ્યા.
નં. ૨ મહાનિશિથ સૂત્ર (૩૫)
લક્ષ્મણાસાધ્વી, નંદિષણ મુનિની વાતો છે. લક્ષ્મણાએ પ્રાયશ્ચિત્ત બરાબર લીધું ન હોવાથી ચોરાશી ચોવીશી સુધી ભટકશે. જે દિવસે મહાનિશિથગ્રંથ અલોપ થશે તે વખતે સાત દિવસ સુધી સૂર્ય-ચંદ્ર વિ.નાં તેજ ઝાંખાં થશે. સ્તવ બે પ્રકારે... દ્રવ્યસ્તવ, ભાવસ્તવ. સાધુ આરતિ હાથમાં ન લઈ શકે. સાધુ ઉપદેશ આપે પણ દ્રવ્યસ્તવ ન કરે.
ચૌદરાજલોકમાં વંદન, પૂજન, સત્કાર, સન્માન થતાં હોય તો તેનો કાઉસ્સગ્ગ સાધુ પણ અનુમોદના રૂપે કરે જે દ્રવ્યપૂજાને ઉડાવે છે, નૃત્યને ઉડાવે છે તે ગાંડા-પ્રલાપી છે. - સાધુને ભાવપૂજા છે, દ્રવ્યસ્તવ નથી. જયાં દ્રવ્યસ્તવ છે, ત્યાં ભાવસ્તવ નિયમો છે જ. કોઈ પણ પૂજા ભાવવગરની ન હોય, અંદરમાં ભાવ પ્રગટ્યા વિના દ્રવ્યપૂજા થાય જ નહિ. પરમાત્માની પૂજામાં અવશ્ય ભાવ ભરેલો જ છે. મહાનિશિથ આગમ આની સાક્ષી પૂરે છે.
નં. ૩ બૃહત્ કલ્પ અથવા પંચકલ્પ (૩૬)
આહાર, વસ્ત્ર, પાત્ર, વસતિ, પડદા વિ.ની વ્યવસ્થાની આમાં વાતો છે. માલિક ન હોય તો સાધુએ કેવી રીતે રહેવું તે પણ બતાવેલ છે. બાવા બન્યા પછી ક્યાં રહેવું તેની ય ચિંતા આપણા ભગવાને કરી છે, નદી કેવી રીતે પાર કરવી તે બતાવ્યું છે, વર્ષમાં બે જ નદી પાર કરાય તે પણ આમાં કહેલ છે.
નિં. ૪ વ્યવહાર સૂત્ર... પાંચ પ્રકાર (૩૭)
(૧) આગમવ્યવહાર (૨) સૂત્રવ્યવહાર (૩) આશાવ્યવહાર (૪) ધારણાવ્યવહાર (૫) જિતવ્યવહાર [[[[[[[[[[[[[[[[Sતજ્વાથ કારિ કા • ૧ () FIEL L
