________________
પ્રવચન આડત્રીસમું : આહારશુદ્ધિ અજીર્ષે ભોજનત્યાગી, કાલે ભોક્તા ચ સામ્યતઃ
અન્યોન્યા પ્રતિબંધેન, ત્રિવર્ગમપિ સાધયેત - પૂજ્યપાદ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા સ્વરચિત યોગશાસ્ત્રમાં આ શ્લોક બતાવતાં કહે છે તે જોઈએ. શ્રાવકે આહાર વિષયમાં કેટલા જાગૃત રહેવું જોઈએ. જ્ઞાનદર્શનચારિત્ર માર્ગ છે. તેને અનુસરે તે માર્ગાનુસારિ. નોનજૈન, માર્ગને પામ્યો નથી પણ માર્ગમાં આવનારો આદિધાર્મિક કહેવાય. માર્ગાનુસારી પણ ભદ્રિક કહેવાય. પાંત્રીસ ગુણો શ્રાવકના કહ્યા છે, તેમાં પ્રથમ અજીર્ષે ભોજનત્યાગી કહ્યો...
(૧) અજીર્ણ થાય તો ભોજનનો ત્યાગ કરવો. અત્યાહારથી અજીર્ણ થાય. સડવું એટલે પાચન થવું, વગર ભૂખે જમો તો અજીર્ણ થાય. અજીર્ણ થાય તેને ધર્મમાં ચિત્ત ન લાગે. આજના લોકોનો ખાવાનો મેનિયા ઘણો લાગ્યો છે. ઘંટી ચાલુ ને ચાલુ.
ઇટાલિયને કહ્યું છે કે, પાંચ વાગે ઊઠો ને નવ વાગે જમો. સાંજે પાંચ વાગે જમવાનું ને નવવાગે ઊંઘવાનું. તો નવાણું વર્ષનું આયુષ્ય થાય. સાંજે જમાય નહિ વાળુ એટલે ચપટી ચોખા નાખી દો અને મોઢાને વાળી દો. પેટને ગાભા જેવું નરમ રાખો, પાંવકો ગરમ એટલે ચાલ્યા જ કરો. ચાલો નહિ તો તબિયત બગડે.
(૨) કાલે ભોક્તા.... કસમયે નહિ ખાવું, તામસી-રાજસી નહિ પણ સાત્ત્વિક ખાવું. | કચ્છ સૌરાષ્ટ્રમાં બાજરો ખાતા, ગુજરાતી ઘઉં ખાતા રાજસ્થાનમાં મકાઈ અને મહારાષ્ટ્રમાં ભાત દરેકને પોતાનો ખોરાક માફક આવતો. જે જગ્યામાં મંદિર બાંધવું હોય તો ત્યાંનો પથ્થર લેતા, આવરદા વધે. ખોરાકની પણ અસરો હોય છે. રાજસ્થાનીને ગેસના ચૂલાની રસોઈ ન ફાવે. ચૂલાની રસોઈ અને ગેસની ખીચડીમાં ફરક પડી જાય. ગેસ ફાટે તો જીવ હરે.
પેટમાં જ્યારે સાચી ભૂખ લાગે ત્યારે ખાય તે સાચો ખાવાનો સમય કહેવાય. ભૂખ બે જાતની સાચી અને ખોટી. એક ગુરૂનો ચેલો ઝોળીમાં બાજરાનો રોટલો લઈ આવ્યો, ગુરૂને ખાવા ઊઠાડ્યા, રોટલો ગરમ હતો તેથી ગુરૂએ કબાટમાં રાખવા કહ્યું, અને કહ્યું કે, જલેબી બની જશે. ચેલો ખુશ થઈ ગયો, બે કલાક જવા દીધા અને પછી રોટલો લાવવા કહ્યું, પણ ચેલો લાવ્યો ત્યારે તે રોટલો જ હતો. ગુરૂ ખાવા લાગ્યા, ચેલો પૂછે, ક્યાં જલેબી થઈ છે? ગુરૂ કહે, સાચી ભૂખ લાગી છે એટલે રોટલો પણ મીઠો જલેબી જેવો લાગે છે.
(૩) શાંતચિત્તે ભોજન લેવું.
જમતી વખતે કલેશ અને કંકાસ હોય તો ચિત્ત શાંત ન રહે. શૂટકેશની અંદર જેમ જલ્દી કપડાં ભરો તેમ જલ્દી ન જાય. માઈન્ડ, લીવર, આંતરડા, હોજરી બરાબર હોય તો ભોજન અમૃત બને છે. જમતી વખતે મૌન રહેવું. એક શબ્દ પણ ન બોલવો પણ તમને લડવાનો ટાઈમ ભોજન વખતે જ હોય. મોટે ભાગે બેનો કડવાં-કારેલાનું શાક પીરસતી જાય અને વચનનાં કડવાં કારેલાં પણ પીરસતી જાય.
જે હશે તે ચાલશે અને જે હશે તે ભાવશે આ સૂત્ર બનાવી લો. સાઈલેન્સ ઓફ માઇન્ડ. જમતાં જમતાં કરી લો. અંગારદોષ...સાધુને દશવૈકાલિકામાં કહ્યું છે કે, ગોચરીની પ્રશંસા કરે તો ચારિત્ર બળી જાય.
[# તન્વાય કારિ કા • ૧ ૨LLLLLLLLLLLLL
