________________
(૪૪) હે મહરતિ મંત્રિના જીવાદિક પદાર્થોના અભાવનું પ્રતિપાદન કરનારી તારી બુદ્ધિ ખરેખર તારી નરકની ગતિ સૂચવે છે. જરા મનમાં વિચાર તે કર, તું કહે છે કે “જી. વાદિક પદાર્થો નથી” આ તારું વચન છે કે નથી? જે છે તે અભાવ પ્રતિપાદક પ્રતિજ્ઞાની તને હાનિ થશે. અને જે એ વચન નથી એમ કહીશ તે અસત વસ્તુને નિષેધ
૧. અસત વસ્તુને નિષેધજ કેમ થાય, કારણ કે જે વસ્તુ વિઘમાન હોય તેને જ વિષેધ થઈ શકે છે. અને જે વસ્તુને અત્યંત અભાવ જ હોય તે વસ્તુને નિષેધજ થઈ શકે નહિ. માટે બંને વિક૫માંથી એક પણ વિકલ્પ તારાથી રવીકારાય તેમ નથી.
૨. જે જીવને અત્યંત અભાવ હોય તે નિષેધ કોણ કરી શકે. કારણ કે બોલવું, ચાલવું, લેવું, દેવું, ઇત્યાદિક વ્યવહાર જીવ ન હોય તે કાણ કરી શકે; માટે જેને તું નિષેધ કરે છે તે તું તેિજ છે. જીવનથી એ તારું વચન “મારી મા વાંઝણી છે.” એ બરાબર છે. પ્રાણાપાનની પ્રવૃત્તિ થશે નહિ. કારણ કે જેનું નિમિત્ત દેહ છે, એવી જે ઉજવલતા તેમજ શ્યામતા, તે ઈચ્છાને આધીન થઈ પ્રવૃત્ત થતી નથી. જે પ્રાણાપાન જ્ઞાનનું નિમિત્ત હય, તે પ્રાણાપાન મંદ તેમજ દીર્ઘ થવાથી, જ્ઞાન પણ અલ્પ તેમજ વિશેષ થવું જોઇએ. કારણકે જેનું કારણ હીન અથવા અધિક થશે. તેનું કાર્ય પણ હીન અથવા અધિક થશે. જેમાં માટીને પિંડ માટે અથવા નાને હશે, તે ઘટ પણ મટે અથવા નાને થશે. નહિ તે તે કારણ થશે નહિ.
