________________
(૧૧૧) ભાવાર્થ –હે ચિત્ત ! તારે દુઃખને પાક સહન કર્યા વગર ચાલે તેમ નથી; કારણકે ભગવ્યા વગર સંચિત (પૂર્વભવમાં મેળવેલ) કમને ક્ષય થતું નથી, માટે જે જે દુઃખ આવે તેને ગણી ગણીને સહન કર, કારણકે આ દુખ સત્ છે કે અસતુ છે, એ વિવેક કરવાને ફરીથી આવે સમય તને કયાં મળશે.
આમ વિચાર કરી સર્વ દુઃખાદિકને સહન કરતા, સર્વત્ર બાહ્ય અર્થમાં વિમુખતાને પ્રાપ્ત થએલા, કેવળ આત્મામાં જ રતિ રાખનારા શ્રીમહેંદ્ર રાજર્ષિ દેહાદિકથી વ્યતિરિક્ત આત્માને જેવાથી કેઈપણ વસ્તુમાં મમતા ન કરતા હતા. સર્વ ઈદ્રિય વડે તે તે અર્થ કિયા કરતાં છતાં પણ કઈ જગે એ કર્મથી બંધાયા નહિ. કારણ કે –
ज्ञानस्यैव हि सामार्थ्य वैराग्यस्यैव वा किल ॥ यत्कोऽपि कर्मभिः कर्म भुंजानोऽपि न बध्यते ।।
ભાવાર્થ-જે કઈ પણ પ્રાણી કમ ભેગવતાં છતાં પણ કર્મથી બંધાતું નથી તે કેવળ જ્ઞાનનું સામર્થ છે.
અથવા વૈરાગ્યનું જ સામર્થ છે, ... सम्यग् दष्टे भवति नियतं ज्ञान वैराग्य शक्तिः .. स्वं वस्तुत्वं कलयितुमलं स्वज्ञरूपाप्तियुक्त्या॥
