Shad Darshan Samucchay

Author(s): Luigi Suali
Publisher: Asiatic Society

Page 124

षड्दनसमुच्चयः सटीकः।
घटादाविव शरीरादिविशिष्टस्यैव बुद्धिमत्कर्तुरत्र प्रसाधनात् । नन्वेवं दृष्टान्तदाान्तिकमाम्यान्वेषणे सर्वत्र हेवनामनुपपत्तिरिति चेत्। न, धूमाद्यनुमाने महानसेतरमाधारणस्थानः प्रतिपत्तेः । अत्राप्येवं बुद्धिमत्मामान्यप्रसिद्धेर्न विरुद्धत्वमित्यप्ययुक्त, दृश्यविशे5 षाधारस्यैव तत्मामान्यस्य कार्यवहेतोः प्रसिद्धेर्नादृश्यविशेषाधारस्य, तस्य स्वप्नेऽप्यप्रतीतेः, खरविषाणाधारतत्मामान्यवत् । ततो यादृशात्कारणाद्यादृशं कार्यमुपलब्धं तादृशादेव तादृशमनुमातव्यं, यथा यावद्धर्मात्मकादर्यावद्धर्मात्मकस्य धूमस्योत्पत्तिः सुदृढप्रमाणा
त्प्रतिपना तादृशादेव धूमात्तादृशस्यैवाग्नेरनुमानमिति, एतेन 10 माध्यसाधनयोर्विशेषेण व्याप्तौ ग्टह्यमाणायां सर्वानुमानोच्छेद
प्रमक्रिरित्याद्यपास्तं द्रष्टव्यमिति । तथाकृष्टप्रभवस्तरुतणदिभिर्व्यभिचार्ययं हेतुः। द्विविधानि कार्याण्युपलभ्यन्ते, कानिचिबुद्धिमत्पूर्वकाणि यथा घटादौनि, कानिचित्तु तदिपरौतानि
यथाकृष्टप्रभवणादीनि । तेषां पचौकरणादव्यभिचारे, स 15 श्यामस्तत्पुत्रत्वादितरतत्पुत्रवदित्यादेरपि गमकत्वप्रसङ्गान
कश्चिद्धेतर्व्यभिचारौ स्यात्, व्यभिचारविषयस्य सर्वचापि पक्षौकत शक्यत्वात्। ईश्वरबुड्यादिभिश्च व्यभिचारः, तेषां कार्यत्वे सत्यपि समवायिकारणदीश्वरादिभिन्नबुद्धिमत्पूर्वकत्वाभावात्। तदभ्युप
गमे चानवस्था । तथा कालात्ययापदिष्टश्चायं, अकृष्टप्रभवाङ्कुरादौ 20 कनुभावस्थाध्यक्षेणाध्यवसायात्, अग्नेरनुष्णत्वे साध्ये द्रव्यत्ववत् ।
ननु तत्राप्यदृश्य ईश्वर एव कर्तेति चेत् । तन्न, यतस्तत्र तत्सद्भावो ऽस्मादेवान्यतो वा प्रमाणात्मिध्येत् । प्रथमपचे चक्रकम् ।