________________
લાઈફ ઓફ એલેકઝાન્ડરમાં એક સુંદર પ્રસંગ આવે છે-જે માનવને-વિશેષે સત્તાધીશને-કર્તવ્યની ભૂમિકા ભણું દોરે છે. આ પ્રસંગ જેટલો રોચક છે તેટલો જ રોમાંચક છે !
એલેક્ઝાન્ડર પહેલો, રશિયાને પ્રાણપ્રિય સમ્રાટું હતું. સમ્રાટ તરીકે નહિ, પણ એક આદર્શ માનવ તરીકે રશિયાના પ્રત્યેક નરનારીના હૈયામાં એનું સ્થાન અજોડ હતું. એનું નામ ચારે દિશાઓમાં પ્રસરેલું હતું. એના નામ પર લાખો-કરોડે માનવીએ કુરબાનીઓ આપવા તૈયાર હતા–એના હૈયામાં માનવતાને દીપક સદા જલતે. હત–વિભવના વાયરા એ અમર-દીપકને બુઝાવવા અસમર્થ હતા.
એક વાર એ ગુપ્તવેશે-ગામડિયાના વેશે રશિયાની પ્રજાની જીવનચર્ચા જેવા નીકળ્યો. એકલો જ પરિભ્રમણ કરતે, એ એક નાનકડા શહેરમાં પેઠે, અને એની નજર પડી એક અક્કડ લશ્કરી અમલદાર પર!
ચાર રસ્તા આગળ એક સુંદર મકાનની ભીંતને ટેકો દઈ એ અમલદાર ઊભો હતે. એના ઊભા રહેવાની ઢબ જ કઈ અણનમ અક્કડ પહાડની પ્રતીતિ કરાવતી હતી! . બે પગ પહોળા કરી, છાતી ફૂલાવી, મૂછ પર વળ દઈને બેપરવાથી ચીરૂટ પીતા આ લશ્કરી પિશામાં સજ્જ થયેલ અમલદાર ને જોઈને, એલેકઝાન્ડર તે દંગ થઈ ગયો. માનવી સત્તાના મદમાં આટલો મત્ત થઈ જતો હશે એની કલ્પના આવા મહાનુભાવોને તે આવવી જ અશક્ય ! નમ્ર માનવ બધાને નમ્ર જ માને. જેવી દષ્ટિ તેવી સૃષ્ટિ ! * જાણે સહજભાવે એલેકઝાન્ડરે તેને નમન કરી પૂછ્યું—“સાહેબ! કાલેગા જવાનો માર્ગ કયો?” આ તે ઉદર સિંહને કહે છે કે, તારા