________________
૧૧૦
એક વિરલ વિન્નતિ જેવા અધમે પોતાની મનની કલુષિતતાથી જ આપના જેવા મહામાનવ ના ગુણે સમજી શકતા નથી, અને ઈર્ષા અને અભિમાનથી પિતાની જાતને જ મહાન બનાવવાનો પ્રયત્ન કરતા પરિભ્રમણ કરે છે. આપ જગતના પિતા છે આપ જગચ્છરણ છે, વિશ્વબન્યું છે, જગદાધાર છો, અધમોહારક છે, અને તારક છે. હે કરુણાસાગર ! મારો અપરાધની ક્ષમા કરે. હું નીય છું–અધમ છું–પાપી છું. મારે ઉદ્ધાર આપના જ હાથમાં છે. નાથ ! માટે મને તારો !”
આવા અઘોર અને ભયંકર અપરાધ કરનારા સંગમ પર પણ વિશ્વવિખ્યાત આ વિરલ વિભૂતિએ તે પિતાની અમૃત-ઝરતી આંખોમાંથી કરણાની વર્ષાજ આરંભી ! એમની વૈરાગ્ય-ઝરતી આંખમાંથી વાત્સવ્યનું ઝરણું ઝરવા લાગ્યું. એ પુનિત ઝરણામાં સ્નાન કરી, ભારે હૈયે સંગમ પિતાના સ્થાન ભણી સંચર્યો !
સંગમે કરેલા અનેક દુઃખો વયા પછી ફરી એમણે આર્ય અને અનાર્યવ્રજભૂમિ ભણી વિહાર આદર્યો. સાડાબાર વર્ષ સુધી મીન પણે ઘોર તપશ્ચર્યા કરી. આ દિવસોમાં તેમના પર અનેક વિષમ વિપત્તિનાં વાદળાં એક પછી એક એમ તૂટવા લાગ્યાં, છતાં એમણે વૈર્ય, સહિષ્ણુતા અને શાંતિપૂર્વક એમને પ્રસન્નમુખે આવકાર આપે.
આમ અનેક યાતનાઓના દાવાનળમાં આ તેજસ્વી વિરલ વિભૂતિના કર્મો બળીને રાખ થયાં અને એમને અનંત સૂર્યના પ્રકાશથી ચમકતો આત્મા પ્રકાશી ઉઠયો કૈવલ્યજ્ઞાન વ્યાપી રહ્યું અને અંધકારને નિતાંત નાશ થયો. પૂર્ણ આત્માના પ્રકાશથી દિશાઓ વિલસી રહી. આ રળિયામણું સમયે એમના મુખકમળ પર અંખડ અને નિર્દોષ આનંદ, વિશ્વવાત્સલ્ય ને પ્રશાંત ગાંભીર્યને ત્રિવેણી સંગમ જામે ! “ : સાડાબાર વર્ષ સુધી સેવેલા મૌનનું દિવ્ય તેજ આ વિરલ - વિભૂતિના શરીરના રોમાંચોઠારા ફૂવારાની જેમ વસુંધરા પર પ્રકાશ પાથરી રહ્યું. વર્ષોને અને એમને મેઘ-ગંભીર મંજુલ-ધ્વનિ સાંભળીને
