________________
શ્રી તવતરંગિણમાં ઘણું જ સુંદર રીતે છણેલ નીચે મુજબનું વૃદિતિથિનું લક્ષણ વિચારે.
" किमिदं तिथेद्वत्वं नाम ? प्राप्त द्विगुणस्वरूपत्वं वा ? प्राप्ता धिकसूर्योदयत्वं वा ? प्राप्तसूर्योदयद्वयत्वं वा ? द्वितीयसूर्योदयमवाप्र समाप्तं वा ? आयोऽसंभवी, एकादिन्यूनाधिकविंशत्युत्तरशतसाध्यघटिका मानप्रसंगात् शेषेषु त्रिष्वपि विकल्पेषु शेषतिथ्यपेक्षयैकस्यामेव तिर्थ एकादिघटिकाभिराधिक्यमसूचि, तथा च यं सूर्योदयमवाप्य समाप्यर या तिथिः स एव सूर्योदयस्तस्यास्तिथेः प्रमाणं, शेषतिथीनामिव प्रयो गस्तु प्राप्तसूर्योदयद्वयलक्षणायास्तिथेः समाप्तिसूचकउदयः प्रमाण, विव क्षितवस्तुसमाप्तिसूचकत्वात् ।"
ભાવાર્થ –“ તિથિનું વૃદ્ધિપણું કોને કહેવાય ? ૧- બે ગણું સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરે તે ૨, ૨-અધિક સૂર્યોદયને પ્રાપ્ત કરે તે ?, ૩-બે સૂર્યોદયને પ્રાપ્ત કરે તે ૨, ૪ બીજા સૂર્યોદયને પામી ને સમાપ્ત થાય તે ? આમાં પહેલું લક્ષણ અસંભવવાળું છે, કારણ કે એકાદિથી ન્યૂન એકસેને વીસ ઘડીનું સ્વરૂપ થવું જોઈએ, ૫રંતુ તેટલું સ્વરૂપ થતું જ નથી. અને શેષ ત્રણ વિકલ્પોમાં શેષતિ થિની અપેક્ષાએ એકજ તિથિમાં એકાદિ ઘડીએ વડે અધિકતા સૂચવાયેલ છે. બીજુ જે સૂર્યોદયને પામીને જે તિથિ સમાપ્ત થતી હોય, તેજ સૂર્યોદય તેજ તિથિનું પ્રમાણ છે. શેષતિથિની પેઠે હવે અનુમાન બતાવે છે. બે સૂર્યોદયને પામેલી જે તિથિ તેને સમાપ્તિસૂચક જે ઉદય તેજ પ્રમાણુ થાય છે. કહેવાને ઈષ્ટ જે વસ્તુ તેનું સમાપ્તિસૂચકપણું હેવાથી.”
આમાં જણાવેલા ત્રણ વિકલ્પ સુજ્ઞોએ ખ્યાલમાં રાખવા અને ઉપયુંકત વૃદ્ધિના લક્ષણમાં જણાવાયેલ “શું ” અર્થાત -“જે સૂર્યોદયને પામીને જે તિથિ સમાપ્ત થતી હોય, તેજ સૂર્યો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
