________________
પ્રશ્ન ઃ વિરોધિકોટિવ્યાપ્યત્વ અને પક્ષધર્મતા પ્રકૃતહેતુમાં સંભવે જ શી રીતે ? જુઓ. पर्वतो वह्निमान् धूमात् । पर्वतो वह्न्यभाववान् जलत्वात् अहीं વિરોધિકોટિવ્યાપ્યત્વ તો જલત્વમાં જ રહે છે. તે શી રીતે ધૂમમાં જાય ? બીજું પર્વતરૂપ पक्षमां भवत्वभतिनुं समवायेन भवगाहन रेसुं छे तो धूमवान् पर्वतः स्थणमां तो પર્વતમાં સમવાયેન ધૂમવત્તા રૂપ પક્ષધર્મતાનું અવગાહન જ નથી તો ધૂમકેતુ શી રીતે દુષ્ટ जनी शडे ?
दीधिति : तद्वत्त्वमपि हेतो स्तज्ज्ञानरूपसम्बन्धेन, तस्य समूहालम्बनरूपतया हेतुद्वयविषयकत्वादिति ।
गादाधरी : अतः आह तद्वत्त्वमपीति । विरोधिव्याप्त्यादिमत्त्वमपीत्यर्थः । तज्ज्ञानरूपेति = स्वविषयक ज्ञानविषयतात्मके त्यर्थः । सम्बन्धविशेषस्याविवक्षितत्वादिति भावः ।
तादृशसम्बन्धवत्तां प्रकृतहेतावुपपादयति तस्येति ।
दीधिति: : तस्य समूहालम्बनरूपतया हेतुद्वयविषयकत्वादिति । गादाधरी : विरोधिव्याप्त्यादिज्ञानस्येत्यर्थः । समूहालम्बनरूपतयेति यदपि पक्ष : स्वविषयज्ञानविषयतासंबंघथी धूममां तध्र्वत्ता सई ४वी अर्थात् સમવાયાદિસંબંધવિશેષની અમે વિવક્ષા કરતા નથી.
गादाधरी : न चैवं क्रमिकपरामर्शद्वयस्थले सत्प्रतिपक्षतानुपपत्तिरिति वाच्यम्, तत्रापि तादृशव्याप्त्यादिप्रकृ तहेतु विषयक परमेश्वरज्ञानादिकमादाय तद्वत्तोपपत्तेः ।
પ્રશ્ન : પણ જ્યાં ક્રમશઃ પરામર્શ થયો છે ત્યાં સમૂહાલંબન જ્ઞાન તો થઈ શકે નહિ એટલે વિરોધિ સાધ્યાભાવવ્યાપ્યત્વ પૂર્વીયપરામર્શગત હેતુમાં શી રીતે જાય ?
यदपि
ત્યાં પરમેશ્વરીય તાદેશસમૂહાલંબનજ્ઞાન લેવું. પરમેશ્વરના જ્ઞાનમાં બધું જ આવી જાય છે. એટલે આપત્તિ રહે નહિ.
सामान्य निरुति • (२५)
-
