________________
દીપકભાઈના રવાના થઇ ગયા બાદ ફોર્મ આદિ ભરવાની શાક, ફળ, ઔષધિઓનું વાવેતર અને ઉત્પાદન પણ અહીં જ વ્યવસ્થા થઈ, આસી. ડૉક્ટર બેને બધી માહિતી લીધી, પછી મુખ્ય થાય. પપૈયા, જામફળ, તુલસી, લીલી-ચા, પાલક, મેથી, અરડુસો, ચિકિત્સક ડૉ. કમલેશભાઈને મળવાનું ગોઠવાયું....તરત જ... જાસુદ, પલાસ, ચણા, તલ આદિ ઘણું બધું...અહીંના જ તલ સાલસતાથી ...એમણે મને નમસ્કાર કર્યા...અને બીજી સવારથી ઘાણીમાં પીલી એ જ તેલની માલીશ, અહીના જ ચણાનો લોટ તેલ ઉપચાર-સારવાર-ભોજન આદિ મને અનુકૂળ આવે તેમ ગોઠવી માલીશ બાદ નાહવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય. આપ્યું. ત્યાં પણ એ જ હળવાશ!
અહીંયા ૧૦ દિવસથી લઈને ૨ મહિના સુધી આવશ્યકતા મારા રૂમની બાલ્કનીમાંથી નજર પડે ત્યાં સુધી ખેતરો જ પ્રમાણે દર્દીને રાખવામાં આવે છે. ત્રણ વર્ષમાં સાજા થઈ ગયેલા ખેતરો. સેન્ટરને અડીને જતો રોડ દેખાય જરૂર છે, પણ વાહનની દર્દીઓ બીજાઓને સંદેશો આપતા રહે છે અને હવે સેન્ટરમાં અવરજવર પાંખી છે, તેથી ખલેલ પહોંચે તેવું નથી. ગાંધીજીએ અગાઉથી બુકિંગ વગર જગ્યા મળતી નથી. અહીં ૩૬ સ્વાથ્ય કહ્યું છે ને, “આવાજ કરને સે આવાજ નહીં મિટતી હૈ, ચુપકી સે સાધકોની વ્યવસ્થા થઇ શકે છે, જનરલ રૂમમાં ચાર વ્યક્તિ, મિટતી હૈ.''
સ્પેશિયલ રૂમ અને ડીલક્સ રૂમમાં બે વ્યક્તિને સમાવવામાં આવે અહિંસા ચુપકી છે! સરળ શાંતિ છે. સહજ મૌન છે. ઉપચાર છે. કક્ષની દીકરીઓ આશરે ૮-૧૦ છે. બધી ગ્રીન રંગના ટી-શર્ટમાં. આપણે આધુનિક શોધોનો કે જીવનશૈલીનો વિરોધ ન કરી પ્રાકૃતિક રંગ આંખ અને મનને ઠારે તેવો! ચીન પણ કેવો? વૃક્ષ શકીએ પણ એના સ્વીકાર સાથે એના લાભાલાભની સમજણ તો જેવો નહીં, એમાં સફેદ રંગની મેળવણીથી થયેલો હળવો ઝીન. કેળવી જ શકાય ને? જેથી એના ભયસ્થાનો સમજાય અને થોડા છે. ફૂર્તિથી ફરતી આ દીકરીઓ એવી ત્વરાથી કામ કરે પણ એ જ રહી શકીએ. હળવાશ. ત્વરા અને હળવાશનું આ સામંજસ્ય દર્દીને શાતા પૂરી સાંજના રોજ ડૉ. કમલેશભાઈ વિવિધ વિષયો પર પ્રાકૃતિક પાડે... જરાય વાતો નહીં, અવાજ નહીં, માત્ર હળવું મ્યુઝિક ચિકિત્સાની સમજ કેળવે. અહીં માત્ર સાજા થવા નહીં, સ્વસ્થ કેમ વાગ્યા કરે! ઉપચાર-કક્ષમાં દર્દીની કોઈ લાઈન નહીં, ભીડ નહીં, રહેવું એનું પણ શિક્ષણ મેળવતા લોકોને જોઈ ખૂબ આનંદ થાય. તમને રૂમમાં જ ઇન્ટરકોમથી મેસેજ આવે પછી જ જવાનું. Waiting પ્રખ્યાત પ્રાકૃતિક ચિકિત્સક ડૉ. મહેરવાન ભમગરા કહેતા, period લાઈનની મુક્તિ નિશ્ચિત રૂપે નિરાંત લાવે. - “નિસર્ગોપચાર કોઈ કોર્સ ઓફ ટ્રીટમેન્ટ નથી; નિસર્ગોપચાર
આ બહેનો બાજુના ગામડાઓની છે. ૨૦થી ૨૫ વર્ષની આ જીવનશૈલીમાં થતી ભૂલોને સુધારવાનું વિજ્ઞાન છે.'' દીકરીઓને ૩ વર્ષ પહેલાં કદાચ નિસર્ગોપચાર એટલે શું? એનીયે સવારે ૬ વાગ્યાથી શરૂ થતો દિવસ - ત્રિફળા પાણીથી આંખ જાણ નહિ હોય, પણ ડૉ. કિરણબેન અને ડૉ. કમલેશભાઈએ ધોવી, ચાલવાનું, મેથી, ગરમ પાણી વગેરે લીધા બાદ યોગાભ્યાસ, એમને સરસ તાલીમ આપી છે. હસતા મુખે, પ્રેમસભર, કંટાળા દર્દીની જરૂરિયાત મુજબનું પીણું અને સારવાર-કટી સ્નાન, વિવિધ વગર ઉપચાર કરતી આ પરિચારિકાઓ તરફ સહેજે વાત્સલ્ય માલિશ, લેપ, વરાળસ્નાન વગેરે...વગેરે.... ભોજન અને જરૂરી ઉભરાય!
આરામ બાદ ફરી માટીપટ્ટી, શેક, સુજોક, જિમ, ફિઝિયોથેરાપી, મોટી ઉંમરના અશક્ત, સંધિવાથી પીડાતા દર્દીઓને હાથ કલર-થેરાપી, ચાલવાનું, સાંજનું ભોજન અને પ્રાર્થના સાથે વાર્તાલાપ, પકડીને તેઓ લાવે, તો કોઈને વ્હીલચેરમાં લાવે અને સારવાર આરોગ્યલક્ષી ફિલ્મ આદિથી રાત્રે ૯ વાગ્યે દિવસ પૂરો થાય. બાદ એમના રૂમ સુધી એ જ રીતે પહોંચાડે, એમનું ભોજન પણ આરોગ્યલક્ષી પુસ્તકોના વાંચનથી પોતાના તન-મનના સ્વાથ્યની એમના રૂમમાં આપી આવે.
જાળવણી માટે ભાથું બાંધી શકાય એટલે લાઈબ્રેરી પણ ખરી! ભોજનકક્ષ હવાદાર અને મોટો હોવાથી અહીં પણ એકલતા આજે વિશ્વમાં ‘ચકલી બચાવો'ની ઝુંબેશ ચાલી રહી છે ત્યારે અને કંપની બંને માણી શકાય. ડૉ. કિરણબેન અને સહાયક ડૉ. અહીં સવારની સહેલ વખતે ચકલીઓનો મીઠો કલબલાટ અને તૃપ્તિબેનની હાજરી અને ભોજન અંગેની પૃચ્છા ખાવા પ્રેરે અને ઠેરઠેર એમના માટે મૂકેલ ચણનો નાસ્તો. ચકલીઓને શિરામણ ધરબે પણ ખરી! અન્નપૂર્ણા, જે જોઈએ તે ફરી ફરી પીરસે.. નકામી કરતી જોઈ મજા પડી જાય. કવિ કલાપીનું સ્મરણ થઇ આવે.... કચકચ નહીં! દરેક દર્દીના અલગ-અલગ આહાર તૈયાર કરવો રે પંખીડા સુખથી ચણજો ગીતવાં કાંઈ ગાજો....'' ત્યાંતો અને પીરસવો એ બધું બખૂબી સચવાય, અહીં પણ ડૉ. દંપતીનો ચકલીઓ અને બુઝો (કૂતરો) વચ્ચેનો પકડદાવ, આ બંને પ્રકારના બહોળો અનુભવ કામે લાગતો અનુભવાય!
જીવોની ઉછળકૂદ મન પ્રફુલ્લિત કરી દે. પ્રસન્ન ચહેરે વિચાર ૨૨ એકરમાંથી માત્ર એક-સવા એકરમાં જ બાંધકામ, બાકી ઝબકી જાય કે આ જીવો પણ સવારની કસરતનું મહત્ત્વ કેવું સમજે બધું નિસર્ગના ખોળે. ચારે તરફ ખેતરોની વચ્ચે આવેલ કેન્દ્રમાં ગૌ છે! સરસ મજાના સોનેરી સૂર્યોદયને વંદન કરું ત્યાં યોગાભ્યાસ માટે શાળા પણ ખરી. વળી, કેન્દ્રમાં ઉપયોગમાં લેવાતી વનસ્પતિ, હાજર થવાનો બેલ વાગે..!
૩૦)
પ્રબુદ્ધજીવ
જુલાઈ - ૨૦૧૯
