________________
જણાય છે; આવું કાં તો જૈન-દ્વેષ-પ્રેરિત થઈ શકે, કાં અજ્ઞાન- વાતનો ઉપયોગ કરે, પણ તેને તોડી-મરોડીને કે વિકૃત કરીને પ્રેરિત હોઈ શકે.
નહિ જ. આટલી અપેક્ષા રાખવી એ જો સાંપ્રદાયિકતા ગણાતી હોય તો તેનો સ્વીકાર કરવો ગમશે. બધા સાંપ્રદાયિકો, આ પ્રકારની સાહિત્યિકો જેવા તુચ્છ અને પૂર્વગ્રહીત નથી હોતા, એટલું ઉમેરીને અટકીશ. pun સંપર્ક : ૭૯૮૪૭૮૭૩૨૦
એક જૈન સામાન્ય વાચક-ભાવકલેખે મારા મનમાં એક જ સવાલ ૨મે છે કે આવું શા માટે? અરુચિ હોય તો જૈન વિષયને અસ્પૃશ્ય ગણે, રાખે. કોઈ વાત ન ગમે તો તેની અવશ્ય ટીકા કરે, તે પણ સ્પષ્ટપશે; ગોળ ગોળ નહીં, ઉપયુક્ત લાગે તો કોઈ
સંલેખના વ્રત (અણસણ)
સુબોધી સતીશ મસાલીયા
એક દિવસ ગૌતમસ્વામી પ્રભુ મહાવીરને ચરણોમાં વંદન કરી ભવિક જીવોના હિત માટે પૂછે છે કે ‘હે પ્રભુ અમે કઈ રીતે મુક્તિમાર્ગ આરાધીએ એ અમને જણાવો.' (ગૌતમસ્વામી પોતે ચારજ્ઞાનના ધણી હતી છતાં પણ પોતાના જ્ઞાનનો ઉપયોગ બાજુએ મૂકીને પોતે જવાબ આપવાને બદલે, પોતે બાળક જેવા બની, આપણા જેવાના હિત ખાતર, માર્ગદર્શન ખાતર, પ્રભુ- વીરને સવાલો પૂછતાં. આને જ્ઞાન પચ્યું કહેવાય. જ્ઞાનના ફળ રૂપે વિનમ્રતા પેદા થઈ કહેવાય.) ત્યારે પ્રભુ વીર ગૌતમ સ્વામીને મોક્ષમાર્ગ આરાધનાના દસ અધિકાર બતાવે છેઃ
કોઈપણ રીતના ધર્મ આરાધના થઈ શકે એવી પરિસ્થિતિમાં આ દેહ નથી. ધર્મ એટલે દેરાસર નથી જઈ શકતા કે ઉપવાસ નથી કરી શક્તા, એ ધર્મની વાત નથી. અહીં એ ધર્મ લેવાનો કે. 'સ્વ' માં ઉતરીને 'સ્વ'નો અધ્યાય નથી કરી શકતા. આત્માનો ઉપયોગ આત્મામાં જ સ્થિર કરી ધ્યાન નથી કરી શક્તા. ઉદયમાં આવેલ કર્મોને સમતાભાવે વેદી નથી કરી શકતા. જૂના કર્મોની ઉદીરણા કરીને તેને નિર્જરી નથી શક્તા. આવી કોઈ શક્તિ આ શરીરમાં રહી નથી, ને સામે મૃત્યુ નિશ્ચિત બનીને આવીને ઉભું છે. આવા અવસ૨ને (સમયને) જાણીને સમજીને માયા-મમતા-લોલૂપતા-કુટુંબની, થરની, લક્ષ્મીની માયા, છોડીને પોતે ચારેય આહારના પચ્ચખાણ કરી અણસણ તપની આરાધના ચાલુ કરી દેવી જોઈએ.
ગતિ ચારે કીધાં, આહાર, અનંત નિઃશંક, પણ તૃપ્તિ ન પામ્યો, જીવ લાલચીઓ ટૂંક દુલહો એ વળી વળી અક્ષમણનો પરિણામ અહંથી પામી જે, શિવપદ, સુરપદ કામ
કહે છે કે જીવ ચારે ગતિમાં ભ્રમણ કરતાં તે અનંત આહાર ગ્રહણ કર્યો છે તેમાં કોઈ શંકા નથી. વળી ઘડી ઘડી આવા અણસણના પરિણામ (ભાવ) જાગવા પન્ન દુર્લભ છે માટે કે જીવ જો હવે કોઈપણ પ્રકારે ધર્મઆરાધના થઈ શકે એમ નથી એવો અવસર આવી ગયો છે તો સંલેખના વ્રત ગ્રહણ કર... પણ સબૂર! એ માટે મનને અતિ દઢ કરવું જરૂરી છે. અાસણ વત ગ્રહણ કર્યા પછી કદાચ તબિયત સુધરવા લાગી તો? તો એમ થાય ને કે અરેરે મેં ક્યાં અણુસણ વ્રત લીધું, હવે મારે નક્કી કરવું જ પડશે? ના ના મારે તો હજી જીવવું છે. હવે શું કરું? જો આવા વિચારોના વમળ ઉઠયા તો સતત આર્તધ્યાનમાં ગરકાવ થઈ તિર્યંચ ગતિનું આયુષ્ય બંધાતું જાય. માટે
સંલેખના એટલે શું? કે ‘હવે જીવીશ ત્યાં સુધી કોઈપણ પ્રકારનો આહાર અહણ નહીં કરું. ચારેય પ્રકારના આહારનો ત્યાગ કરવો તેને સંલેખના વ્રત ઉંચર્યું કહેવાય.'
આવું સંલેખના વ્રત ક્યારે ઉચ્ચરવું? તો પુન્યપ્રકાશના સ્તવનમાં મનને ખૂબ જ દંઢ કરી. એ મક્કમ નિર્ણય કરવો જોઈએ કે હવે સાતમી ઢાળમાં કહે છે કે...
અન્નસન્ન ઉચ્ચર્યા પછી કદાચ એવું બને કે સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત થતી હોય એવું લાગે તો પણ મનને જરાપણ વિચલિત થવા દેવાનું નથી. વિચારવાનું કે આમ તો કોઈ આશા નહોતી કે સારું થાય... પણ જો અન્નસણના પ્રભાવે પણ સારું થાય તો હું જેટલા દિવસ જીવીશ ત્યાં સુધી વધારે સારી રીતની સાધના કરી શકીશ. વધારે સારી રીતના સમતામાં રહી શકીશ ને વધારે ને વધારે કર્મની નિર્જરા કરી શકીશ. માટે જો સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત થઈ રહી છે તો તે પણ મારા હિત માટે જ પ્રબુદ્ધજીવન નવેમ્બર- ૨૦૧૮
(૧) અતિચાર આલોઈએ (૨) વ્રત ધરીએ ગુરૂ સાખ (૩) જીવ ખમાવી સયલ જે યોનિ ચોરાસી લાખ (૪) વિધિશું વળી વીસરાવીએ, પાપસ્થાન અઢાર (૫) ચાર શરણ નિત્ય અનુસરો (૬) નિંદો દુરિત આચાર. (પોતાના બીજાના નહીં) (૭) શુભકરણી અનુમોદીએ (૮) ભાવ ભલો મન આન્ન (૯) અગ્રસન્ન અવસર આદરી (૧૦) નવપદ જો સુજાણ
શુભગતિ આરાધન તણા, એ છે દસ અધિકા૨ ચિત્ત આવીને આદરી ... જેમ પામો ભવપાર... (પુન્યપ્રકાશનું સ્તવન આ દસ અધિકારમાં નવમો અધિકાર છે. અણસણ આદરવું – અગ્રસન્ન કહો, સંલેખના કહો, સંધારો કહો. જૈનોના અમુક પંથમાં સંલેખના વ્રત વિસરાઈ ગયું લાગે છે, જ્યારે અમુક પંથમાં સંથારો ગ્રહણ કરવામાં આવે છે.
‘હવે અવસર જાણી, કરી સંલેખન સાર, અણસણ આદરિયે, પચ્ચખી ચારે આહાર. લલુતા સાવ મૂકી, છાંડી મમતા અંગ, એ આતમ ખેલે, સમતા જ્ઞાન તરંગ'
કહે છે કે અવસરને જાણી, સંલેખના કરો. શેનો અવસરો કોનો અવસર અવસર એટલે કે એવો સમય આવી ગયો છે કે હવે
૨૬
