Prabuddha Jivan 2016 10

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 24

પ્રબુદ્ધ જીવન પૃષ્ઠ ૨૪ % પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલ : સદા નિરંતર ૬ ઓક્ટોબર ૨૦૧૬
ને આવતીકાલ
વતીકાલે સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજીઃ ગઈકાલ-જ-વતીકાલ : સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન :
મેં અને બીજી બાજુ જગવિખ્યાત જેલની વચ્ચે આશ્રમ માટેના સ્થળની અનુભવવા લાગી. સર્વને ગાંધીજીના “અનાસક્તિ યોગનો સંસ્પર્શ મેં * પસંદગી થઈ. સાબરમતી ખાતેના આશ્રમમાં ઝાડી ઝાંખરા સાફ થવાના કારણે ગાંધીજીના મોટાભાગના સમકાલીનો વણલોભી હૈં ## કરી તંબુ બાંધવામાં આવ્યા. શ્રમમૂલક સમૂહજીવનની શરૂઆત અને કપટરહિત રહી શક્યા. ગાંધીજીના વ્યક્તિત્વમાં કથન-કરણી ! થઈ. એકાદશ વ્રતોનું ચુસ્ત પાલન શરૂ થયું. પરોઢે ચાર વાગ્યાથી વચ્ચે સંપૂર્ણ અભેદનું દર્શન જોઈને જ મેડલિન સ્લેડ જેવી વિદેશી આશ્રમની દિનચર્યાનો પ્રારંભ થતો. પંડિત નારાયણ મોરેશ્વર યુવતી ૧૯૨૫ના નવેમ્બરની સાતમી તારીખે સાબરમતી આશ્રમમાં પ્રાર્થના કરાવતા. “આશ્રમ ભજનાવલિ'ને સ્વરબદ્ધ કરવાનું અને પહેલી વાર પગ મૂકે છે અને બાપુ તેને મીરા નામ આપે છે. હું રોજની સવારને પ્રાર્થનામય કરવાનું પંડિતજીએ સુપેરે નિભાવ્યું. આશ્રમ જીવનના સાથીઓ, આશ્રમની પ્રવૃત્તિઓ, આશ્રમનો ?
ભજન, રામધૂન, ગીતાપરાયણ આદિ ઉપક્રમો ઉપરાંત સ્વાશ્રય ઉદ્દેશ, આશ્રમના નિયમો, આશ્રમની પ્રાર્થનાઓ આદિનો સુરેખ ? આશ્રમના પાયામાં હતા. કોઈ નોકર નહિ, કોઈ ઉપરી નહીં. ઇતિહાસ મોજુદ છે. “સત્યાગ્રહ આશ્રમનો ઇતિહાસ' પણ પુસ્તક ૐ પાયખાના સફાઈના કામમાં ગાંધીજી અને કસ્તુરબા પણ શામેલ સ્વરૂપે ઉપલબ્ધ છે અને કોચરબ તથા સાબરમતી આશ્રમ પણ છે
થતા તેથી દરેક આશ્રમવાસીને કઠોરજીવનની તાલીમ મળતી. આજે આધુનિક સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો અને ગાંધીજીવન-તપના સ્મારકો ? જે મળસફાઈ દ્વારા નિર્ભર થવું, નિર્મળ થવું એવો સહજ જીવનક્રમ તરીકે અડીખમ ઊભા છે. આ એ આશ્રમો છે જ્યાંથી રાષ્ટ્રના : ગાંધીજી ગોઠવતા રહ્યા.
ચૈતન્યની સવાર પડતી હતી. કર્મયોગ અને કાંતણયજ્ઞના હૈં ખાદી માત્ર વસ્ત્ર નથી વિચાર છે એવી ભાવનાથી ગ્રામસ્વરાજ સંસ્કારથી સાદગી, સમાનતા અને સ્વાવલંબનની શીખ મળતી હૈ છે અને સ્વાવલંબનનો પાઠ ભણાવનાર ગાંધીજીએ આશ્રમમાં જ હતી. દેશ અને દુનિયાના નકશામાં અમદાવાદને ચિરકાલીન ગૌરવ કું
ચરખાની શોધ આરંભી. છેક દક્ષિણ આફ્રિકાથી ગાંધીજી સાથે અપાવનારા આશ્રમમાં વિશ્વવિભૂતિ મહાત્મા ગાંધી દોઢ દાયકા $ જોડાયેલા મગનલાલ સાબરમતી આશ્રમની સંપૂર્ણ વ્યવસ્થામાં જેટલો સમય રહ્યા હતા. પર મુખ્ય ચાલકબળ સમાન હતા. તેમણે ખાદી કાર્ય પૂરી નિષ્ઠાથી ૧૯૩૦ની અગિયારમી માર્ચની એ સાંજ હતી. સાબરમતી
ઉપાડી લીધું. આશ્રમમાં ઉદ્યોગ મંદિરની સ્થાપના થઈ. આખા આશ્રમ મુકામે એ છેલ્લી સાંજની પ્રાર્થનાસભામાં ગાંધીજીએ કહ્યું ; ૨ દેશમાંથી સ્વયંસેવકો સાબરમતી આવતા અને ખાદી ઉદ્યોગની હતું કે, “એવું સાવ સંભવિત છે કે આજે તમારી પાસે આ મારું શું હું તાલીમ મેળવતા. મગનલાલ પોતે જુદા જુદા કારીગરો પાસેથી છેલ્લું વ્યાખ્યાન હોય, સવારના જો સરકાર મને કૂચ કરવા દેશે ૬ ખાદી અંગેની પૂરતી તાલીમ લઈ ખાદી પ્રવૃત્તિનો વિસ્તાર તો પણ આ સાબરમતીને પવિત્ર કાંઠે તો આ છેલ્લું જ ભાષણ છું કરવામાં જોતરાઈ ગયા. આશ્રમની વાત કરીએ ત્યારે હશે. અથવા મારી જિંદીગનું પણ આ છેલ્લું ભાષણ હોય.' અને શું 8 મગનલાલની વાત અચૂક કરવી જોઇએ. વિસ્તાર ભયે અટકીએ ૧૨મી માર્ચે પરોઢિયે “હૃદયકુંજ'માંથી રાષ્ટ્રપ્રાણ મહાત્માએ ?
પણ ગાંધીજીને તેમની પાસે ઘણી અપેક્ષાઓ હતી. ગાંધીજીએ દાંડીકૂચ માટે મહાપ્રયાણ કર્યું. દાંડીકૂચ શરૂ થઈ. દાંડી જતા ? 2 પોતે જ લખ્યું છે કે “આશ્રમ રચવામાં જેટલો મારો હાથ હતો રસ્તામાં ભટગામની સભામાં તેમણે કહ્યું, “સ્વરાજ વિના આશ્રમનું ? હૈ તેટલો જ તેનો હતો. બધા વિયોગો સહન થાય પણ મગનલાલનો દર્શન હું કરવાનો નથી. કાગડા-કૂતરાને મોતે મરીશ, સ્વરાજની કૈં વિયોગ સહન કરવો મુશ્કેલીની વાત હતી.” ૨૩મી એપ્રિલ, ઝંખના કરતો રઝળી-રવડીને મરીશ, પણ પાછો ફરવાનો નથી.’ ૧૯૨૮ના દિવસે મગનલાલ પ્રવાસમાં હતા ને પટનામાં જ તેમનું મહાત્મા આ સંકલ્પને વિશે દઢ હતા. સત્યાગ્રહ આશ્રમનો શું નિધન થયું. આ સમાચાર સાંભળી સરદાર વલ્લભભાઈએ કહ્યું, સુકાની સૂતરના તાંતણે સ્વરાજની વાટે ચાલી નીકળ્યો. સાબરમતી ? આશ્રમનો પ્રાણ ગયો’ ગાંધીજીએ લખ્યું, “મારો ઉત્તમ સાથી આશ્રમ સાથે સ્થૂલદેહે સંપર્ક પૂરો થયો.
ગાંધીજીનું આશ્રમજીવન એ માત્ર વસવાટ અંગેની વ્યવસ્થા ૐ આપણે મગનલાલથી શરૂઆત કરી અને નોંધવું જોઇએ કે ન હતી. અનેક કાર્યકર પરિવારોનો સમાવેશ હતો. શ્રમમૂલક, છે શું ગાંધીજી સમક્ષ પોતાનું સમગ્ર જીવન સમર્પણ કરનાર અનેક સમતાપૂર્વક સમૂહજીવનની તાલીમ હતી અને ગાંધીજીના આશ્રમો È કે સાથીઓ મળ્યા. તેમના સમયમાં કે પૂર્વે કોઈ દેશના કોઈ દેશનું હૃદય હતા. પરતંત્ર હિંદની પ્રજાનું શ્રદ્ધાસ્થાન આ આશ્રમો હું આગેવાનને આટલા સમર્પિત સાથીઓ નહોતા મળ્યા. હતા. જીવનલક્ષી કેળવણી અને નાગરિક ઘડતરના ચિરકાલીન છે છે વિલાયતમાં પ્રાણજીવન મહેતા મળ્યા જે સાબરમતી આશ્રમની સ્મારકો તરીકે આપણા વર્તમાનમાં તેનું મહત્ત્વ કોઈ તીર્થસ્થાનથી હૈ @ જમીન આપનાર હતા. નરહરિ પરીખ, મહાદેવભાઈ દેસાઈ, અદકેરું હોવું જોઇએ.
* * * ૐ કાકાસાહેબ કાલેલકર, કિશોરલાલ મશરૂવાળા, વિનોબા, ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર ઓપન યુનિવર્સિટી, ગુજરાતી વિભાગ અધ્યક્ષ : ફુ સરદાર, સ્વામી આનંદ જેવા પોતપોતાના ક્ષેત્રની તેજસ્વી “જ્યોતિર્મય' પરિસર, શ્રી બાલાજી મંદિરની સામે, સરખેજ-ગાંધીનગર કુ $ પ્રતિભાઓ ગાંધીજીના વ્યક્તિત્વમાં વિલય પામવામાં સાર્થકતા હાઈવે, છારોડી, અમદાવાદ-૩૮૧૪૮૧. મો. : ૯૪૨૭૯૦૩૫૩૬. પબુદ્ધ જીવતા ''Hate the sin, love the sinner.’
આવતીકાલ
& પ્રબુદ્ધ જીવત : ગાંધીજીઃ ગઈકાલ-જ-આવતીકાલ ઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવત : ગાંધીજીઃ ગઈકાલે-આજ-આવતીકાલેઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-આવતીકાલ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન :8
જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-વતીકાલ : સદા નિરંતર NR પ્રબુદ્ધ
* ગયો.”