Prabuddha Jivan 2016 10

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 34

પ્રબુદ્ધ જીવન પૃષ્ઠ ૩૪ પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલ : સદા નિરંતર ૬ ઓક્ટોબર ૨૦૧૬
ને આવતીકાલ
૨ સંયમથી વિચારો વ્યક્ત કરે. આ છાપા વગર સત્યાગ્રહની લડત લગતા અમુક કાયદા બદલ્યા. અમુક હળવા કર્યા. દરમ્યાન તેમને હું ન ચાલત. ગાંધીજી અને એમના આ પત્ર બંનેએ એકબીજાને બિહારમાંથી પત્ર મળ્યો કે ચંપારણના ગળીના ખેતરોના મજૂરો ઘડ્યા.
એવી જ અવદશા ભોગવે છે જે દક્ષિણ આફ્રિકાના મજૂરોની છે. જે હૈં શરૂઆતમાં “ઈન્ડિયન ઓપીનીયન'નું ધ્યેય દર્શાવતા તરત તેમણે તપાસ આદરી-આજના ઈન્વેસ્ટીગેટીવ જર્નાલિસ્ટને હૈ # ગાંધીજીએ જણાવેલું કે સમ્રાટ એડવર્ડની યુરોપીય અને ભારતીય ઈર્ષા આવે એવી રીતે.
પ્રજાઓમાં નિકટ સંપર્ક સ્થાપિત કરવો, લોકમતને શિક્ષિત ૧૯૧૯માં તેમણે ‘યંગ ઈન્ડિયા'નું તંત્રીપદ સંભાળ્યું. કું કરવો, ભારતીઓને તેમની મર્યાદાઓ જણાવી તેનાથી બહાર વિશ્વયુદ્ધની પૂર્ણાહુતિ થઈ હતી કે થવામાં હતી. જલિયાંવાલા
નીકળવા પ્રેરવા અને હિંદુ-મુસ્લિમ કે ગુજરાતી-તમિલ જેવા બાગ હત્યાકાંડથી દેશ ખળભળી ઉઠ્યો હતો. ‘બોમ્બે ૐ ભેદભાવ દૂર કરવા એ એનું ધ્યેય છે. દસ વર્ષના ગાળામાં ત્યાંના ક્રોનિકલ્સ'ના ડિરેક્ટરે તેમનું બીજું છાપું ‘યંગ ઈન્ડિયા' ૐ રાજકીય વાતાવરણના રંગો ઘણાં પલટાયા, પણ આ પલટાઓ સંભાળવાની ગાંધીજીને વિનંતી કરી. તે વખતે ગાંધીજી અમદાવાદ ? 2. વચ્ચે ગાંધીજી સંનિષ્ઠ ભાવે લખતા રહ્યા અને વાચકોના પ્રેમ સાબરમતી આશ્રમમાં પરોવાયેલા હતા. તેમણે ‘યંગ ઈન્ડિયા'ને ક હું અને આદરના પાત્ર બન્યા. દક્ષિણ આફ્રિકામાં વસતા અમદાવાદ શીફ્ટ કર્યું. ગુજરાતી ‘નવજીવન’ શરૂ કર્યું કે છેવાડાનો ફેં - ભારતીઓનો મોટો ભાગ અલ્પશિક્ષિત, તેમને સમજાય તેવી ગ્રામવાસી ને ઝૂંપડીમાં રહેતી સ્ત્રીઓ પણ તેને વાંચી શકે. હિંદીને ૐ ભાષામાં લખતાં લખતાં ગાંધીજીની સાદી, સરળ, વિશદ શેલી રાષ્ટ્રભાષા બનાવવાનો વિચાર હતો તેથી હિંદી ‘નવજીવન’ શું ઘડાઈ. પત્રકારત્વ તેમનો વ્યવસાય ન રહેતા જનસેવાનું સાધન પણ કાઢવા માંડયું. “સત્યાગ્રહી’ નામનું છાપું પણ હું કા બન્યું, “વર્તમાનપત્રો સેવાભાવે જ ચલાવવા જોઈએ' તેઓ લખે હિંદી-ગુજરાતીમાં કાઢતા. સરકારે લાદેલા પ્રેસ એક્ટની $ છે, ‘વર્તમાનપત્રોની શક્તિ ખૂબ છે પણ નિરંકુશ કલમ વિનાશનું એસીતેસી કરી તેમણે સ્પષ્ટ ભાષામાં દેશને જગાડનારા લેખો મેં
કારણ બને છે. અંકુશ બહારથી આવે તો તે નિરંકુશતા કરતા લખવા માંડ્યાં. ‘યંગ ઈન્ડિયા'નું સરક્યુલેશન ૧૨૦૦માંથી ; પણ વધુ જોખમી નીવડે છે. અંદરનો અંકુશ જ લાભદાયી હોઈ ૪૫૦૦૦ સુધી ગયું. શકે.'
આ અખબારોના દરેક અંક પત્રકારત્વના ઉત્તમ નમૂના છે. | ‘ઈન્ડિયન ઓપિનીયન’ ફૂલસ્કેપ સાઈઝનું હતું. ભારતીય સરકારને “સાચું” ને “ન્યાયી' હોય તે કરવા મજબૂર કરનારા છે. ૬ લોકોના સમાચાર, તેમની સમસ્યાઓ, અન્યાયી રંગભેદી સાથે લોકમતને કેળવનારા છે. અંગ્રેજ સરકારે ભારતને બીજા છે કાયદાઓ વગેરે આમાં છપાતાં અને ચર્ચાતાં. એક વિભાગ કોઈ પણ બહારના શાસન કરતાં વધુ નુકસાન કર્યું છે. તેને માટે ? 2 કોરસ્પોન્ડન્સનો હતો જેમાં અન્ય છાપાંઓમાં આવેલા આ આદર કે વફાદારી સેવવા એ પાપ છે.” આ છાપાઓએ લોકોને @ વિષેના લેખોના અંશ છપાતા. સાથે ‘વિકલી ડાયરી' નામની સત્યાગ્રહની અહિંસક લડત માટે તૈયાર કર્યા. જેલમાંથી પણ હું * લોકપ્રિય કોલમ રહેલી જેમાં સત્યાગ્રહના વિવિધ પાસાં ચર્ચાતાં. તેમણે સતત લખ્યું છે. ૐ ‘ઈન્ડિયન ઓપિનીયન’ ચલાવતા તેમને બહોળા અનુભવો થયા. ૧૯૩૨માં ‘યંગ ઈન્ડિયા' ને ‘નવજીવન’ બંધ થયા અને ૧૯૩૩ હૈં ૐ મનુષ્ય સ્વભાવનો પરિચય થયો. આ અખબાર તેમની લડતનું થી “હરિજન” (અંગ્રેજી), “હરિજનબંધુ' (ગુજરાતી) અને ‘હરિજન . - અત્યંત ઉપયોગી ને અસરકારક શસ્ત્ર બન્યું.
સેવક' (હિન્દી) આ ત્રણ પત્રો શરૂ થયાં. ‘હરિજન' ‘યંગ ૪ ૧૯૧૫માં ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત પાછા ફર્યા ત્યારે ઈન્ડિયા'નું ને ‘હરિજન બંધુ’ નવજીવનનું નવું રૂપ હતું, કારણ કે હું ભારતનું પત્રકારત્વ ઊગીને ઊભું થઈ રહ્યું હતું. વ્યવસાય તરીકે ત્યારે ગાંધીજીએ અસ્પૃશ્યતા નિવારણની દેશવ્યાપી ઝુંબેશ ઉપાડી દે તેની સ્થાપના થઈ ન હતી, છાપાંઓ એંગ્લોઈન્ડિયન પ્રેસના હતી.
હાથમાં હતાં. ગુજરાતી પત્રકારત્વની શરૂઆત આમ તો ગાંધીજી માનતા કે પ્રજાને પોતાનો અવાજ રજૂ કરવા રે È ૧૮૨૨થી ‘શ્રી મુંબઈના સમાચાર'થી થઈ ગઈ હતી. ત્યારથી વર્તમાનપત્રની આવશ્યકતા છે અને સરકાર તેના પર કાયદાનો
માંડી ૧૮૮૦ સુધીનો સમય વૃત્તપત્રનો પ્રથમ યુગ ગણાય છે. અંકુશ મૂકી ન શકે. સરકારના ખોટાં કામની આલોચના કરવાનો મેં ૧૮૮૦માં સુરતના ઇચ્છારામ સૂર્યરામ દેસાઈના તંત્રીપદે રેયતને અબાધિત અધિકાર છે. ‘સત્યાગ્રહી’ પત્રમાં તેમણે લખેલું, $ “ગુજરાતી' સાપ્તાહિક સાથે બીજો યુગ શરૂ થયો, જે સુધારાયુગ ‘સત્યાગ્રહી પત્રનું કામ સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતને અનુસરી રોલેટ શું હતો, જેણે ગુજરાતી સાહિત્યના પંડિતયુગને આવરી લીધો હતો. કાયદા રદ કરાવવાનું છે.” ૐ સપ્ટેમ્બર ૧૯૧૯માં ગાંધીજીએ ‘નવજીવન’ શરૂ કર્યું અને ત્યારથી અખબારો દ્વારા તેમને સ્વદેશી પ્રચાર, સ્ત્રીઓની જાગૃતિ, ૬ વૃત્તપત્રનો ત્રીજો યુગ શરૂ થયો.
ગ્રામોદ્યોગ, ખાદી, હિંદુ-મુસ્લિમ એકતા અને શાસક-પ્રજા | ‘ઈન્ડિયન ઓપિનીયન” ૧૧ વર્ષ ચાલ્યું. સરકારે હિંદીઓને વચ્ચેના વિશ્વાસની વાત કરવી હતી. આ બધું સાદી સરળ ભાષામાં શું | પબુદ્ધ જીવંત 'Action expresses priorities.'
તે આવતીકાલ
: ગઈકાલ-આજ-વતીકાલે ઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-આવતીકાલઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવત :
8 પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવA : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ- આવતીકાલ : સદા નિરંતર ## પ્રબુદ્ધ જીવત : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-આવતીકાલ સદા નિરંતર ## પ્રબુદ્ધ જીવન :