Prabuddha Jivan 2016 10

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 23

પ્રબુદ્ધ જીવત:
ઓક્ટોબર ૨૦૧૬ ઇ પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલ : સદા નિરંતર ધ્ર પૃષ્ઠ ૨૩ આવતીકાલ
પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી: ગઈકાલ-આજ-વતીકાલ : સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવત: ગાંધીજી : ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-આવતીકાલેઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવત :
સ્વદેશમાં બે પ્રારંભિક આશ્રમો
Hડૉ.યોગેન્દ્ર પારેખ દક્ષિણ આફ્રિકાના સફળ સત્યાગ્રહી બેરિસ્ટર મોહનદાસ ભેદભાવ વગરનું સત્યનિષ્ઠ, સાદગીપૂર્ણ તપોમય જીવન, ૨ * કરમચંદ ગાંધી ૧૯૧૫ના વર્ષમાં ૯મી જાન્યુઆરીએ સ્વદેશ ગામડાના ઉદ્ધાર દ્વારા દેશનો ઉદ્ધાર કરવાની નિત્ય ખેવના, * ૐ આગમન કરે છે. ગોખલેજીની સલાહ મુજબ પ્રવાસ ખેડે છે. ચરખા દ્વારા આર્થિક, સામાજિક, રાજકીય ક્રાંતિનો સહજ રચાતો ?
હિંદની સંસ્કૃતિ અને પ્રજામાનસને સમજે છે. ગોખલેજીએ પરિવેશ અને સમગ્રને નિરંતર પોષણ આપતું આત્મિક “મંગલ હું ગાંધીજી પાસેથી એ મુજબનું વચન પણ ઠરાવ્યું હતું કે એક વર્ષ પ્રભાત', આશ્રમ જીવનના પાયામાં હતા. હું સુધી જાહેર પ્રવચનો કરવાનું ટાળવું. પ્રવાસ દરમ્યાન કલકત્તા, સર્વધર્મ સમભાવ કે અસ્પૃશ્યતા નિવારણની માત્ર વાતો કે હું છે મદ્રાસ અને અમદાવાદ મુકામે ત્રણ પ્રાસંગિકો ઉપરાંત શ્રીમદ્ નારાબાજી જ કરવાની ન હતી. “મરતાં પણ સત્ય ન છોડવું' એ હૈ
રાજચંદ્રની જન્મજયંતી નિમિત્તે અમદાવાદ, ગોખલેજીની જીવનસૂત્રની આકરી કસોટી આશ્રમમાં જ થઈ. ભારત સેવક 2 ૐ શોકસભામાં અને ફિરોજશાહ મહેતાની શોકસભામાં પ્રવચનો સમાજના સભ્ય ઠક્કર બાપાએ એક પત્ર દ્વારા ગાંધીજીને જાણ ફુ થયા તે અપવાદ ગણીએ. ૧૯૦૯માં ‘હિંદ સ્વરાજ'ના આ કરી કે એક અંત્યજ કુટુંબ આપની સાથે આશ્રમમાં વસવાટ કરવા હું સ્વપ્નદ્રષ્ટાએ પોતાની કર્મભૂમિ પસંદ કરવાની બાકી હતી. ઈચ્છે છે, તેને સ્વીકારશો? ગાંધીજીએ ઠક્કરબાપાનો આ પત્ર છું કે ‘હિંદ સ્વરાજ'ના આદર્શો સિદ્ધ કરવાની પ્રયોગશાળા તરીકે દક્ષિણ આશ્રમના સાથીઓને વંચાવ્યો ત્યારે દરેકના મન ઊંચા થઈ ગયા. તે ૨ આફ્રિકાના આશ્રમજીવનના મબલખ અનુભવોનો સથવારો હતો. આજથી બરાબર સો વર્ષ પહેલાંનો સમય. રૂઢિજડ સમાજ તો શું હું સાબરમતી નદીને કિનારે આવેલા કોચરબ ગામમાં બેરિસ્ટર ઠીક ખુદના સ્વજનો પણ સ્વીકારવા તૈયાર ન થાય એવી ૬
જીવણલાલ વ્રજલાલ દેસાઈના બંગલામાં આશ્રમની સ્થાપના માનસિકતા. રૃ કરી. એ ૧૯૧૫ની ઐતિહાસિક ઘટના હતી. ૨૦મી મેના દિવસે અંત્યજ કુટુંબ તે મુંબઈમાં શિક્ષક તરીકે કામ કરતા દુદાભાઈ, હૈ { આશ્રમનું વાસ્તુ થયું. રરમીના રોજ રહેવા ગયા અને ૨૫મી મે તેમના પત્ની દાનીબહેન અને એક ખોળે રમતી નાનકડી દીકરી. દિને આશ્રમની વિધિવત્ સ્થાપના થઈ.
લોકોના તીવ્ર અણગમા છતાં અસ્પૃશ્યતા નિવારણના આ હું સ્વામી શ્રદાનંદજીએ હરિદ્વારમાં વસવાટ કરવા માટે સત્યાગ્રહીએ આ અંત્યજ કુટુંબને આવકાર્યું. અમદાવાદના ધનાઢ્ય શું છે ગાંધીજીને આગ્રહપૂર્વક કહી દીધેલું. બિહારના વૈદ્યનાથધામમાં લોકની મદદ મળતી બંધ થઈ ગઈ. વધુ મુશ્કેલી પડે એવી તમામ રે છ વસવાટ કરવા વિશે પણ કલકત્તાના અમુક મિત્રોએ સૂચન કરેલું. સંભાવના વચ્ચે ગાંધીજીએ નિર્ણય કર્યો કે કોઈ પણ ભોગે ૨ રે રાજકોટના મિત્રોની ઈચ્છા હતી કે ગાંધીજી રાજકોટ જ સ્થિર અમદાવાદ છોડવું નહિ અને કશું જ ના રહે તો અમદાવાદના હૈ કુ થાય. આશ્રમ માટે સ્થળ પસંદગી આખરે અમદાવાદ પર ઉતરી. કોઈ અંત્યજવાડામાં (હરિજનવાસમાં) જઈને રહેવું. આશ્રમને ૬ $ આશ્રમ માટે સ્થળ પસંદ કરવાનો નિર્ણય ઐતિહાસિક સિદ્ધ આર્થિક સંકડામણ થઈ અને એક દિવસ કેલિકો મિલના માલિક છે કૈ થવાનો હતો. ૧૯૧૫ થી ૧૯૩૦ સુધીના આવનારા દોઢ શેઠ અંબાલાલ સારાભાઇએ રૂ. તેર હજારની રોકડ ગાંધીજીના કૅ - દાયકાની દેશવ્યાપી ગતિવિધિનું કેન્દ્ર આશ્રમ બનવાનો હતો. હાથમાં મૂકી. એક વર્ષના ખર્ચની જોગવાઈ થઈ ગઈ. આખરે છે હૈં અમદાવાદથી આર્થિક મદદ મળી રહેવાની સંભાવના પણ ગાંધીજીના સંકલ્પબળનો જય થયો. જે ગાંધીજીએ આયોજનના એક ભાગ તરીકે વિચારી રાખી હતી. ગાંધીજીએ જેમને આશ્રમનો પ્રાણ કહ્યા હતા તે મગનલાલના જ છુ તેમણે પોતે જ આત્મકથામાં જણાવ્યા મુજબ, “અમદાવાદ ઉપર પત્ની હરિજન દંપતિના આશ્રમ પ્રવેશથી નાખુશ હતા તો તેમણે હું મારી નજર ઠરી હતી. હું ગુજરાતી હોવાથી ગુજરાતી ભાષા આશ્રમ છોડવો પડ્યો. મગનલાલે પોતાના પરિવાર સાથે છ3 છે મારફતે દેશની વધારેમાં વધારે સેવા કરી શકીશ એમ માનતો મહિના માટે આશ્રમ છોડ્યો. અસ્પૃશ્યતાને કલંક ગણનારા
હતો. અમદાવાદ પૂર્વે હાથવણાટનું મથક હોવાથી રેંટિયાનું કામ મહાત્મા પોતાના આ સિદ્ધાંત ખાતર પોતાની સહુથી નજીકના છે અહીં જ વધારે સારી રીતે થઈ શકશે એવી પણ માન્યતા હતી. સાથીને છોડી શકતા હતા. આમ, કોચરબ, ખાતે, બેરિસ્ટર ? કે ગુજરાતનું પાટનગર હોવાથી અહીંના ધનાઢ્ય લોકો ધનની જીવણલાલના બંગલામાં સ્વદેશ પરત ફરેલા ગાંધીજીએ જે આશ્રમ હું વધારે મદદ દઈ શકશે એ પણ આશા હતી.”
સ્થાપ્યો તેને નામ આપ્યું સત્યાગ્રહ આશ્રમ. ગાંધીજી આશ્રમની સ્થાપના દ્વારા પોતાના સંકલ્પ મુજબનું આશ્રમ તો શહેરની બહાર હોવો જોઇએ એવા વિચારથી ૬ હું સ્વરાજ નિર્માણ કરવાના કાર્યમાં લાગી ગયા. જ્ઞાતિ, જાતિના આશ્રમ માટે જમીનની શોધખોળ શરૂ થઈ. એક બાજુ સ્મશાન છે
8 પ્રબુદ્ધ જીવ : ગાંધીજીઃ ગઈકાલ-જ-વતીકાલ : સંદી નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધીજીઃ ગઈકાલ-જ-આવતીકાલે ઃ સદા નિરંતર #પ્રબુદ્ધ જીવત : ગાંધીજી : ગઈકાલ-જ-વતીકાલઃ સદા નિરંતર # પ્રબુદ્ધ જીવન : 8
પ્રબુદ્ધ જીવતા
"The good man is the friend of all livingbeings.'
આવતીકાલ