________________
૩૧
એપ્રિલ, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક દુઃખી દરિદ્ર જીવોના દુ:ખ નિવારવા પ્રતિદિન દાન આપે છે. સવારે નિયત સ્થળે આવી, અશ્રુભરી આંખે, પ્રભુના સ્થૂળ દેહને
ઘણાં રાજારાણી, નરનારી દીક્ષા જોવાને આવે છે. પ્રભુનો અભિષેક ચંદનકાષ્ઠની ચિતામાં પધરાવાય છે. પ્રભુનું શરીર બળતા શેષ જે કરી ઉત્તમ વસ્ત્રાલંકારો પહેરાવી, પાલખીમાં બેસાડ્યા. પ્રભુના મસ્તક અસ્થિ, રક્ષા રહેલ તે પ્રભુ વિયોગે ઉદાસ એવા દેવો અને મનુષ્યો ઉપર છત્ર, બંને બાજુ ચામર તથા બીજી મંગળ વસ્તુઓ ધારણ કરી ભક્તિ રૂપે લઈ ગયા. ઈન્દ્ર આદિ પાલખી ઊંચકીને ચાલે છે. પ્રભુની દીક્ષા યાત્રા સૌને વૈરાગ્ય જ્ઞાન અને પ્રકાશ રૂપ પ્રભુના વિયોગથી સ્મૃતિ રૂપે દીપક પ્રગટાવી ભાવની વૃદ્ધિ કરાવે છે. અનેક પ્રકારના વાજિંત્રો સહિત વૈરાગી મંગળ સર્વેએ પ્રભુનો ઉત્સવ કર્યો ત્યારથી દિવાળી પર્વ થયું. ગીતો ગાતા સર્વ નગર બહાર આવે છે; તથા પાલખીમાંથી ઉતરી પ્રભુ આમ પ્રભુનું જીવન કલ્યાણને કારણ રૂપ છે આથી તેમના ચ્યવન, શરીર ઉપરના વસ્ત્રાભૂષણ તજી પંચમુખિલોચ કરી સિદ્ધ ભગવાનને જન્મ, દીક્ષા, કેવળ અને નિર્વાણ કલ્યાણકને ઉજવવામાં આવે છે. વંદન કરી ચારિત્ર ધારણ કરે છે. ત્યારે પ્રભુને ચોથું મન:પર્યવ ઉત્પન્ન આપણે પણ આ પંચ કલ્યાણકની યથાશક્તિ ઉજવણી કરી સમકિતને થાય છે. પ્રભુ વીર મૃગસર વદ દસમીએ ઉત્તરા નક્ષત્રમાં દીક્ષા લે છે. નિર્મળ કરી મનુષ્ય ભવને સુધારીએ. સફળ કરીએ.
તીર્થકરનું પ્રથમ પારણું થતાં એક લાખ, ત્રીસ હજાર, બસો મણ, કવિ રામવિજયે પંચકલ્યાણક સ્તવનમાં પ્રભુ મહાવીરના ચ્યવનથી તેર શેર ચોવીશ ટાંક સોનેયાની વૃષ્ટિ થાય છે.
લઈને નિર્વાણ સુધીના પ્રસંગોને ત્રણ ઢાળની ૫૩ કડીમાં સુરેખ રીતે કેવળ કલ્યાણક :
વણી લીધા છે. ત્રિશલા માતાને પોતાના ગર્ભ વિશે શંકા જાય છે અને ઓછામાં ઓછા બે ઉપવાસથી લઈને છ છ મહિના સુધીના ઉપવાસ તેઓ વિલાપ કરે છે તે પ્રસંગ કવિએ સચોટ અને હૃદયસ્પર્શી બાનીમાં આદિની અનેકવિધ મહાતપશ્ચર્યાપૂર્વક, ઉદ્યાનો વનો, નિર્જન સ્થાનો નિરૂપ્યો છે. વગેરે સ્થળોમાં ધ્યાનસ્થ રહી દેવ મનુષ્યાદિ દ્વારા થયેલા ઉપસર્ગને “માય ધરે દુઃખ જોર વિલાપ ઘણું કરે. સ્વેચ્છાએ સહન કરી સાડા બાર વર્ષની સાધનાને અંતે ભગવાન ધર્મ કહે મેં કીધાં પાપ અધોર ભવાંતરે, ધ્યાનની પરાકાષ્ઠાએ પહોંચ્યા. પ્રારંભેલી સાધનાની અંતિમ સિદ્ધિનો ગર્ભ હર્યો મુજ કોણ હવે કેમ પામીએ. (કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્તિ) સમય નજીક આવી રહ્યો હતો ત્યારે ભગવાન દુઃખનો કારણ જાણી વિચાર્યું સ્વામીએ. જૂક્લિક ગામે, ઋજુવાલિકા નદીના કિનારે ખેતરમાં દાખલ થયા. માતાની વ્યથા જાણીને પ્રભુએ અંગ હલાવ્યું તે સમયે માતાના ત્યારે તેમને બીજો ઉપવાસ હતો. શાલવૃક્ષની નીચે સૂર્યના આ તપમાં હૃદયનો હરખ વ્યક્ત કરતાં કવિ કહે છેગોદોહિકા આસનમાં બેસીને શુકલધ્યાનમાં પ્રવેશ કર્યો. તેઓશ્રીએ “કરૂણા આણી અંગ હલાવ્યું જિનપતિ મોહનીય, જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાય આ ચાર ઘાતી બોલી, ત્રિશલા માતા હેયે ઘણું હીસતી.' કર્મોને સંપૂર્ણ ક્ષય કર્યો અને (પાંચમું) કેવળજ્ઞાન તથા કેવળદર્શન પ્રભુને થયેલ ઘોર પરિષદનું વર્ણન નીચેની પંક્તિઓમાં સંક્ષિપ્ત પ્રગટ થયા. તે દિવસ હતો વૈશાખ સુદ દશમનો, ચોથો પ્રહર. તેઓ રીતે કરે છે. સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શીથવાથી લોકાલોક વિશ્વના, ત્રણેય કાળના મૂર્તામૂર્ત, “શૂણ-પાણિને સંગમ દવે, ચંડકૌશિ ગોશાળે, સૂક્ષ્મ-સ્કૂલ, ગુપ્ત કે પ્રગટ એવા સમસ્ત જડ પદાર્થો અને તેમના દીધું દુઃખને પાયસ રાંધી, પગ ઉપર ગોવાળે પર્યાયોને પ્રત્યક્ષ રીતે જોવા જાણવાવાળા થયા. તે વંદનીય અને પૂજનીય કાને ગોપે ખીલ્લા માર્યા, કાઢતાં મૂકી રાઢી. બન્યા. અઢાર દોષ રહિત ‘અરિહંત' બન્યા.
જે સાંભળતા ત્રિભુવન કંપ્યા, પર્વત શિલા ફાટી. નિર્વાણ કલ્યાણક :
સમગ્ર કાવ્યમાં જૂની ગુજરાતી ભાષાની છાંટ વર્તાય છે. અને કવિ વિચરતા પ્રભુ પોતાનું નિર્વાણ કલ્યાણક જાણીને પાવાપુરી તીર્થે રામવિજયે કાવ્યનો પ્રારંભ દુહાની બે કડીથી કર્યો છે. પ્રથમ ઢાળમાં આવ્યા. મોક્ષમાં પધારવાના દિવસ અગાઉ અંતિમ દેશના આપી. અંતે “બાપડી સુણ જીભલડી’, બીજી ઢાળમાં “નદી યમુના કે તીર' અને અયોગી દશા ધારણ કરી, ૭૨ વર્ષનું આયુષ્ય પાળી, દિવાળી દિને ત્રીજી ઢાળમાં “હમચડીની દેશી'ઓનો ઉપયોગ કરી સ્તવનને ગેયતા સ્વાતિ નક્ષત્રે પ્રભુજીનું નિર્વાણ થયું.
અર્પી છે. પ્રભુ ત્રીસ વર્ષ ઘરવાસે, ૧૨ વર્ષ છબસ્થ, ૩૦ વર્ષ કેવળજ્ઞાન કાવ્યના કળશમાં પરંપરાગત રીતે કવિ કાવ્ય રચના સંવત-૧૭૭૩ પામ્યા પછી આમ ૭૨ વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ કર્યું.
ભાદરવા સુદ એકમના રવિવારના દિવસે વિમલવિજય ઉપાધ્યાયના | ઉત્તમ શિલિકાની રચના કરી ઈન્દ્રાદિ દેવે અપાર શોભા કરી. શિષ્ય રામવિજયે કરી છે એવો ઉલ્લેખ કર્યો છે. ઠાઠમાઠથી વધાવાતી પ્રભુની નિર્વાણ યાત્રા સંચરે છે. સાધુ-સાધ્વી, કવિ રામવિજય કૃત મહાવીર ભગવાનનું પંચકલ્યાણકનું આ સ્તવન દેવ-મુષ્યને જાણ થતાં તેઓ પ્રભુની ભક્તિ કરવા લાગ્યા. પ્રભુનો પૂજાઓમાં ગવાય છે.
* * * અપાર વિરહ વેદાય છે. વિવિધ વાજિંત્રો સાથે શોકગીતો ગવાય છે. મો. નં. ૦૯૩૨૦૯૦૬૧૧૧.
