________________
થયો.
એપ્રિલ, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક છોડવાનો ઉપાય કરશો તો ધર્મ એની મેળે આવી જશે. સ્વાથ્ય લાવવાનો આ જ વાત કવિ કહે છે કે કુડલપુરમાં તમારો જન્મ થયો ને નગરી કોઈ ઉપાય થઈ શકતો નથી. બિમારીને છોડવાનો, ઉપાય થઈ શકે સુખી થઈ, પિતા સિદ્ધારથ અને માતા ત્રિશલાના આંખોના તારા થયા. છે. બિમારીથી છૂટી જાવ ને જે બચે છે તે સ્વાથ્ય છે.”
તમે સંસારની ઝંઝટ છોડી બાળ બ્રહ્મચારી બન્યા. પાંચમો આરો બહુ મહાવીરની ગૌરવગાથા કરતાં કવિએ કહ્યું કે ભારત જ્યારે હિંસામય જ દુ:ખદાયી છે. મહાવીરના ચમત્કારોની વાત કરતાં કવિ દાખલાઓ હતું, ત્યારે તમે જ તેનો નિસ્તાર કર્યો.
આપે છે કે ચાંદણપુરમાં તમે તમારો મહિમા બતાવ્યો. પર્વતની એક મહાવીર માટે પ્રાણમાત્રનું મૂલ્ય હતું. તરત જ પ્રશ્ન એ ઊઠશે કે
જગ્યા પર (ટેકરી પર) એક ગાયે દૂધની ધારા કરી. ગાયોને ચરાવતા મહાવીર જ્યારે રસ્તા પરથી પસાર થયા હોય અને કોઈની હત્યા થઈ ગોવાળે આ જોયું. વિચાર કરી પાવડો લાવી આખી ટેકરી ખોદી નાંખી રહી હોય, ત્યારે તેમણે એ હત્યા રોકવા શું કર્યું હશે? અહીંયા જ પણ કોઈ ન મળ્યું. ત્યારે તમે તેને દર્શન આપ્યા. મહાવીરની અને આપણી થઈ રહી ક્રિયા જોવાની દૃષ્ટિ અલગ છે. બીજા ચમત્કારની વાત કરતાં કવિ વર્ણવે છે કે જોધરાજ (રાજા કે એનો ભેદ સમજવાની કોશિશ કરીએ.
મંત્રી?)ના રાજ્ય પર બીજા રાજ્ય તોપના ગોળા છોડવા માંડ્યા. આ આપણી વાત કરીએ તો આપણે કોઈને મરાતું જોઈએ છીએ ત્યારે આપણે
જોઈ (મંત્રી કે રાજાને) બહુ દુ:ખ થયું. (મંત્રી કે રાજાએ) શ્રદ્ધાપૂર્વક મારનાર વ્યક્તિને જ જવાબદાર ગણીએ છીએ. માર ખાનાર નિર્દોષ છે. તમારી જાપ કવા. પારણામ તાપના ગાળા શાંત થયા. યુદ્ધ શમી ગયુ. કારણ આપણી દયા અને કરુણા મારા ખાનાર પ્રત્યે છે.
પછી મંત્રીએ મંદિર બંધાવ્યું ને મંદિરને રાજાએ કાચથી શણગાર્યું.
મોટી ધર્મશાળા બંધાવી. આ બધાનું કારણ તમને (પ્રભુને) ત્યાં મહાવીરની બાબતમાં આ પ્રસંગમાં બે રીતે વિચાર કરી શકાય.
પ્રસ્થાપિત કરવા. એક તો ફિલસૂફીની ને બીજી કર્મની દૃષ્ટિથી.
ત્રીજા ચમત્કારનું વર્ણન કવિએ એ રીતે કર્યું છે કે પ્રભુએ વીસ ફિલસૂફીની દૃષ્ટિથી વિચારીએ તો તેમણે કહ્યું છે કે જીવનનું તત્ત્વ
ગાડીના પૈડાંને તોડી નાંખ્યા. તેથી તે ગાડીઓએ આગળ ચાલવા છે તેને કોઈ મારી શકતું નથી. તેથી મરાઈ રહ્યો છે તે તેના કોઈ ભવના
મચક ન આપી. પણ જેવો ગોવાળે રથને હાથ લગાડ્યો કે રથ ચાલતો ફળ ભોગવી રહ્યો છે. અથવા મારનાર જ પોતાના કોઈ કર્મનું ફળ ભોગવતો હોય અથવા તે કદાચ નવા કર્મ બાંધતો હોય!
મેળાનું વર્ણન કરતાં કવિ કહે છે કે વૈશાખ વદી એકમને દિવસે બીજી રીતે વિચાર કરીએ તો, તેમણે કદાચ મારતાં રોક્યો હશે તો ,
તમારી રથયાત્રા નદીને કિનારે જાય છે. એ રથયાત્રામાં મીના, ગુર્જર પણ તેઓ કોઈને કહેશે નહીં કે મેં મારનારને રોક્યો હતો. તેઓ
બધા જ આવે છે. નાચી, ગાઈ તમારી ગુણગાથા ગાય છે. સ્વામી તમે કદાચ એમ કહેશે કે મેં જોયું કે હત્યા થવાની છે અને મેં એ પણ જોયું
તો તમારો પ્રેમ નિભાવ્યો અને ગોવાળોનું નામ કીર્તિમાન કર્યું. કહેવાય કે મારા શરીરે એ કાર્યને રોક્યું; અને હું માત્ર એનો સાક્ષી રહ્યો. આમ
છે કે જ્યારે પણ આ દિવસે રથયાત્રા નીકળે છે ત્યારે ગોવાળ હાથ તેઓ માત્ર સાક્ષી બની રહેશે. એટલે કે કર્મ (હત્યા કરતાં રોક્યો)ની
લગાવે ત્યારે જ તમારો રથ ચાલવા માંડે છે. બહાર રહે. જે કાંઈ એ કરે છે તે બધું પ્રયોજન રહિત, ધ્યેય રહિત, ફળ
સમર્પણ ભાવ બતાવતાં કવિ છેલ્લે કહે છે કે હે પ્રભુ! મારી તમને રહિત, વિચાર રહિત, શૂન્યમાંથી ઉદ્ભવેલું કર્મ છે. તેમણે જે કંઈ કર્યું
વિનંતી છે કે તમારા વગર મારી તૂટતી નૈયાને પાર કરનાર કોઈ નથી. એ તેમનું કૃત્ય ન હતું, એ માત્ર ઘટના-happening હતી. જે કંઈ
હે સ્વામી! મારા પર દયા કરો. હું તમારો ચાકર છું. મારે તમારી બની રહ્યું હતું તેને તેઓ સાક્ષી ભાવે જોઈ રહ્યા હતા.
પાસેથી કંઈ જ નથી જોઈતું. ફક્ત એટલું જ કે હું જન્મોજન્મ તમારા ઇતિહાસમાં મહાવીર વિશે એવો એક પણ દાખલો નથી મળતો કે
દર્શન કર્યું. આમ આ ચાલીસાના અંતની લીટીમાં કવિ પોતાનું નામ મહાવીરે જાતે જઈ વિરોધ પ્રદર્શિત કર્યો હોય. દા. ત. યજ્ઞમાં થતી
ચન્દ્ર’ બતાવે છે અને વીર પ્રભુને નમન કરે છે. હિંસાને રોકવા મહાવીર યજ્ઞવેદી પાસે જઈ, વિરોધ કરી, યજ્ઞ બંધ
અંતના “સોરઠા' દુહાના પ્રકારમાં કવિ અંગૂલી નિર્દેશ કરી કહે છે કરાવ્યો હોત.
કે, જે કોઈ દિવસના ચાલીસ વાર, એમ ચાલીસ દિવસ સુધી આ પાઠ આ જ વાત પુરવાર કરે છે કે હિંસામય ભારતને અહિંસામય કરશે તો તેને લાભ થશે. જો દરિદ્રી હશે, તો કુબેર સમાન બનશે, જે બનાવવા મહાવીરે એ રીતે સમજાવ્યું હોય કે માનવીએ વાસનાગ્રસ્ત સંતાનહિન હશે તો તેને સંતાનની પ્રાપ્તિ થશે ને દુનિયામાં તેનો વંશ નહીં પણ વાસનામુક્ત બનવું જોઈએ. ત્યાં સુધી સમજાવ્યું કે મોક્ષ આગળ વધશે.’ મેળવવાની તમારી વાસના હશે તો તમારી અહિંસા પણ હિંસક બની જશે. જાપનો મંત્ર છે-“ર્દી અહં શ્રી મહાવીરાય નમ:' * * *
એક માન્યતા એવી છે કે કોઈ સંતનો જન્મ થયા તો તેની આસપાસ ૨૦૨, સોમા ટાવર, ગુલમહોર સોસાયટી, ચીકુવાડી, બોરીવલી અને જે નગરીમાં જન્મ થવાનો હોય તે નગરીના લોકો સુખી થાય. (વેસ્ટ), મુંબઈ- ૪૦૦ ૦૯૨. મો. ૯૮૧૯૭૨૦૩૯૮.
