Prabuddha Jivan 2013 04

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 59

એપ્રિલ, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક ભવદધિ પાર ઉતારણી
1 ડૉ. રતનબેન છાડવા ડિૉ. રતનબેન છાડવાએ કવિ ઋષભદાસ કૃત ‘વ્રત વિચાર રાસ' વિષય પર પીએચ.ડી. કર્યું છે. ત્યાર બાદ તેમણે સંસ્કૃત વિષય સાથે એમ.એ.ની ડીગ્રી મેળવી. તેઓ જૂની હસ્તપ્રત લિપિ વાંચનના કાર્યમાં રત છે. બૃહદ્ મુંબઈ વર્ધમાન સ્થાનકવાસી જૈન મહાસંઘ સંચાલિત માતુશ્રી મણીબેન મણસી ભીમશી છાડવા ધાર્મિક શિક્ષણ બૉર્ડના કારોબારી સભ્ય છે. “જૈન પ્રકાશ' વગેરે પત્રોમાં તેઓ લેખ લખે છે. જ્ઞાનસત્ર અને જૈન સાહિત્ય સમારોહમાં અભ્યાસપૂર્ણ નિબંધો રજૂ કરે છે.]
| મહાવીર સ્તવન (શ્રી આત્મારામજીકૃત ). ગ્યાનહીન અવિવેકીયા, જિ. હઠીલો હે નિંદક ગુણચોર; ધ્યા. ભવદધિ પાર ઉતારણી, જિનવરની વાણી;
તો પિણ મુજને નારીયે, જિ. મેરી હે તોરો મોહની દોર...૧૦. પ્યારી હે અમૃત રસ રેલ, જિનવરની વાણી;
ત્રિશલાનંદન વીરજી, જિ. તું તો હે આશા વિસરામ; પ્યા. ભરમ મિથ્યાત નિવારીયો, જિન. સીધો એ અનુભવ રસ મેલ. પ્યારી.૧. અજર અમર પદ દીજીયે, જિ. થાવું હે જિમ આતમરામ, પ્યા. ૧ ૧. અમ સરીખા અતિ દીનને, જિ. દૂષમ હે અતિ ઘોર અંધાર;
કલશ ગ્યાન પ્રદીપ જગાવીયો, જિ. પામ્યો છે અતિ મારગ સાર... ૨. ચઉવીશ જિનવર સયલ સુખકર ગાવતાં મન ગહ ગહે, અંગ ઉપાંગ સરૂપશું, જિ. પઈને તે છેદ ગ્રંથ; ધ્યા.
સંઘ રંગ ઉમંગ નિજ મન ધ્યાવતાં શિવપદ લહે, ચુર્ણી ભાષ્ય નિર્યુક્તિ શું જિ. વૃત્તિ હે નીકી મોક્ષનો પંથ...૩. નામે અંબાલા નગર જિનવર વનરસ ભવિજન પીયે, સદ્ગુરુની એ કલિકા, જિ. જસુ હે ખુલે ગ્યાન ભંડાર; ધ્યા. સંવત રોષ અગની નિધિ વિધુ રૂપ આતમ જસ કીયે. ઈમ બિન સુત્ર વખાનીયો, જિ. તસ્કર હે તિણ લોપી કાર...૪. કવિનો પરિચય: સોહમ ગણધર ગુણનિલો, જિ. કીધો હે જિન ગ્યાન પરકાસ; ઉપરોક્ત સ્તવનના રચયિતા પૂ. શ્રી આત્મારામજી છે. જેમનું બીજું તુજ પાટોધર દીપતા, જિ. ટાર્યો હે જિન દુરનય પાસ...૫. નામ વિજય આનંદસૂરિ છે. તેમનો જન્મ વિ. સં. ૧૮૯૨ (કે ૧૮૯૩) અમ સરીખા અનાથને, જિ. ફિરતાં હે વીત્યો કાળ અનંત; ચૈત્ર સુદ એકમ મંગળવાર, પંજાબમાં જીરાનગર પાસે આવેલા લહેરા ઈન ભવ વીતક જે થયા, જિ. તું જાણે છે તેનું મેં ન કહેત..૬. ગામે થયો હતો. શ્રી આત્મારામજી તપાગચ્છની નવી સાધુ પરંપરાના જિન બાની બિન કૌન થા, જિ. મુજને હે દેતા મારગ સાર; આદિ પુરુષોમાંના એક છે. અર્વાચીકાળની ચોવીશી સર્જકોમાં શ્રી
જ્યો જિન બાની ભારતી, જિ. જાર્યા હે મિથ્યામત ભાર....૭. આત્મારામજી પ્રથમ સર્જક છે. (રચનાકાળ-સં. ૧૯૩૦) સંગીતના હું અપરાધી દેવનો, જિ. કરી છે મુજને બગસીસ; પ્યા.
જાણકાર, આગમોની ટીકાઓના સર્જક વિદ્વાન એવા આત્મારામજીએ નિંદક પાર ઉતારના, જિ. તું હી હે જગ નિર્મલ ઈશ. ધ્યા...૮. અનેક પૂજાઓ અને વિપુલ સાહિત્યનું સર્જન કર્યું છે. તેમનો સ્વર્ગવાસ બાળક મૂરખ આકરો, જિ. ધીઠો હે વળી અવિનીત; પ્યા.
વિ. સં. ૧૯૫૨માં થયો હતો. તો પણ જનકે પાળીયો, જિ. ઉત્તમ છે જનની રીત પ્યા...૯.
સત્વનના અઘરા શબ્દોના અર્થ વિવેચનના અંતે આપેલ છે. રચના વર્ષ: વિ. સં. ૧૯૨૧ અથવા ૧૯૩૧માં રચ્યું હશે એવું લાગે છે. પ્યારી હે અમૃત રસ રેલ, જિનવરની વાણી, ભાષા શૈલી : રચનાકારની ભાષા અને શૈલી મધ્યકાલીન કવિઓના ભરમ મિથ્યાત નિવારીયો, જિન. સીધો રે અનુભવ રસ મેલ, પ્યારી. અનુકરણ રૂપ વિશેષ જણાય છે. સાથે સાથે પૂ. શ્રી આત્મારામજી મૂળ ભાવાર્થ : ઉપરોક્ત કડીમાં શ્રી આત્મારામજી જિનવરની વાણીનું પંજાબના હોવાથી તેમની કૃતિઓમાં હિંદીભાષાની છાંટ વિશેષતઃ અર્થાત્ તીર્થકરની વાણીનું મહત્ત્વ બતાવતાં કહે છે કે, સંસારરૂપી જોવા મળે છે. જેમ કે,
સાગર પાર કરાવે એવી જિનવરની વાણી છે. આ વાણી અમૃતના રસ ૧. જનમ જનમ પ્રભુ પાસ જિનેસર.
રેલાવે એવી મીઠી અને મધુરી છે કે, જેનાથી મિથ્યાત્વરૂપી ભ્રમ દૂર વસો મન મેરે ભગત તીહારી. (ચોવીશી)
થાય છે. એનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ છે. (ઉદા. તરીકે ઈન્દ્રભૂતિ આદિ ૨. જિન બાની બિન કૌન થા, જિ. મુજને દેતા મારગ સાર, ગણધરોનો મિથ્યાત્વરૂપી ભ્રમ પ્રભુ મહાવીરની વાણીથી દૂર થયો હતો.) જ્યો જિન બાની ભારતી, જિ. જાર્યા હે મિથ્યામત ભાર. આવી અમીરસથી યુક્ત મધુર, આનંદ પ્રદાયિની જિનવરની વાણી છે.
(મહાવીર સ્તવન) ૨. અમ સરીખા અતિ દીનને, જિ. દૂષમ છે અતિ ઘોર અંધાર, સ્તવનની પંક્તિઓનો ભાવાર્થ :
ગ્યાન પ્રદીપ જગાવીયો, જિ. પામ્યો છે અતિ મારગ સાર. ૧.ભવદધિ પાર ઉતારશી, જિનવરની વાણી,
ભાવાર્થ : આ કડીમાં રચનાકાર પોતાને લાચાર દીન બતાવતાં