________________
૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
નવેમ્બર, ૨૦૦૯
( પત્ર ચર્ચા ) વર્તમાન યુગમાં જૈન સાધુ સમાજે આધુનિક ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ?
[ ‘પ્ર.જી.’ના જુલાઈ અંકના તંત્રી લેખ ‘વિહાર: માર્ગ અકસ્માત અને આધુનિકતા' દ્વારા અમે ઉપરના વિષયની ચર્ચા માટે સમગ્ર સમાજને આમંત્રણ આપ્યું હતું. એ વિશે પ્રાપ્ત થયેલ પત્રો “પ્ર.જી. ના આગળના અંકોમાં અમે પ્રકાશિત કર્યા હતા, આ અંકમાં વધુ પત્રો અહીં પ્રસ્તુત કરીએ છીએ.
અમોને જેમ જેમ પત્રો પ્રાપ્ત થતા જશે એ પ્રમાણે પ્ર.જી.ના અંકમાં પ્રસિદ્ધ કરતા રહીશું. સર્વેનો આભાર. તંત્રી].
જૈનાચાર પ્રતિ એક દ્રષ્ટિબિંદુ જૈન સાધુ સમાજ અને આધુનિક ઉપકરણોનો ઉપયોગ એ એક તો એરકંડીશન્ડ ભવ્ય હાંલોમાં વીરપ્રભુની વાણી પીરસવા માટે અતિગંભીર વિચારણા માગી લેતી બાબત છે, જેના દુરગામી થાય છે ત્યારે સ્વાભાવિકપણે પ્રશ્ન થાય કે સાધુ જીવનની માતા પરિણામો પડી શકે છે.
સમાન આઠ પ્રવચન માતાઓમાંની એક એવી વચન ગુપ્તિની એક બાજુ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને અનુલક્ષીને ધર્મમાં જયણા પળાય છે ખરી? જરૂરી પરિવર્તન આવશે. એવી પૂ. મહાવીર પ્રભુની વાણી જ્યારે સાધુ સાધ્વીજીની દીક્ષાનો મૂળભૂત હેતુ પોતાના આત્માનું બીજી બાજુ ધર્મના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોને વળગી રહેવાની અડગ કલ્યાણ જ છે. એમનું જીવન એ તો નદીની વહેતી નિર્મળ ધારા નિશ્ચયતા તથા જૈન સાધુ સમાજ પાસેથી ચારિત્ર તથા શિસ્તના સમાન હોય છે અને એ ધારામાં આપણા જેવા મુમુક્ષુ આત્માઓ કડક પાલનની અપેક્ષા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે.
માટે હાથ ભીંજવવાથી અધ્યાત્મનો સ્પર્શ થયા વિના રહેતો નથી. - વર્તમાનમાં વિજ્ઞાને હરણફાળ ભરી છે તથા દિન પ્રતિદિન આત્મકલ્યાણ એ જ હેતુ હોય છે. પંચ મહાવ્રતધારી જૈન સાધુઅવનવા આધુનિક ઉપકરણોનો આવિષ્કાર થતો જાય છે ત્યારે એ સાધ્વીજીનું શુદ્ધ આચરણ એ જ ધર્મ પ્રચાર છે. ધર્મના પ્રચાર-પ્રસારના ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવા જૈન સાધુ સમાજ લલચાય એ સ્વાભાવિક ઓઠા હેઠળ આધુનિક ઉપકરણોનો વધતો જતો ઉપયોગ સાધુ જ છે. અત્રે ભયસ્થાન એ છે કે એક વખત જો આવા ઉપકરણોનો સમાજ માટે પતનનું કારણ બની રહ્યું છે. ઉપયોગ કરવાનું શરૂ થાય પછી એ પ્રત્યેનો આસક્તિ ભાવ વધતો નંદી સૂત્રમાં શ્રાવકોને અમ્મા-પિયાની ઉપમા આપવામાં આવી જાય અને આખરે તો સાધુ-સમાજ પણ છદ્મસ્થ જ છે. અને છદ્મસ્થ છે. શ્રાવકો સાધુ સમાજના માતા-પિતાનું સ્થાન ધરાવે છે. ધ્યાનમાં માત્ર ભૂલને પાત્ર! ઉતરતો આરો છે અને પંચમ કાળ છે. નીચે રહે કે મહદ્ અંશે સાધુ સમાજના પતનનું નિમિત્ત શ્રાવકો જ થતા લપસવા માટે ભરપૂર નિમિત્તો મળતા જ જાય છે. અને પતનની જણાય છે. શ્રાવકોની જવાબદારી વિશેષ છે. ચારિત્ર તથા શિસ્તનું ઊંડી ખીણમાં ધકેલાઈ જવામાં વાર લાગતી નથી.
કડક પાલન એ અણગાર ધર્મનો પાયો છે. એમાં કોઈ જ ઢીલ ચલાવી આધુનિક ઉપકરણો સારા છે કે ખરાબ એની ચર્ચા કરવા કરતાં, શકાય નહીં. આ ઉપકરણોનો ઉપયોગ કયા ભાવથી કરવામાં આવ્યો છે તે આધુનિક ઉપકરણોના ઉપયોગ દ્વારા જૈન સાધુ સમાજ વિચારવું મહત્ત્વનું છે. જો કે ગબડવાનો ખતરો તો ઊભો જ છે! પૃથ્વીકાય, અપકાય, તેઉકાય, વાઉકાય, વનસ્પતિકાય તથા ત્રસ
મોબાઈલ દ્વારા વિશિષ્ટ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરી કોઈક દર્દીનો જીવ જીવોના કચ્ચરઘાણ માટેનો નિમિત્ત તો નથી બનતો ને? આ એક બચાવવાનું નિમિત્ત ઊભું થઈ શકે છે ત્યારે એ જ મોબાઈલ કેટલીક અત્યંત વિચારણીય બાબત છે. અહિંસા પ્રધાન જૈન ધર્મના પાયામાં વાર જાનહાની તથા વ્યભિચારના આચરણ માટે પણ નિમિત્ત બની જ જો આધુનિક ઉપકરણોના ઉપયોગ દ્વારા હિંસાનો પ્રાદુર્ભાવ શકે છે.
થતો હોય તો વર્તમાન આરાના અંત સુધી આપણે કેમ ટકીશું? ઈન્ટરનેટના ઉપયોગ દ્વારા સમસ્ત પૃથ્વી ઉપર ઉપલબ્ધ માહિતી આત્માના કલ્યાણ અર્થે સંસારનો ત્યાગ કરીને સંયમ માર્ગે સહેલાઈથી એકત્રિત કરી શકાય છે અને આંખના પલકારામાં જ વિચરનારા જૈન સાધુ સમાજે મોબાઈલ, કોમ્યુટર, ઈન્ટરનેટ, કંઈ કેટલાય લોકોનો સંપર્ક તથા માહિતીનું આદાનપ્રદાન થઈ માઈક, લાઉડ સ્પીકર તથા વાહન વ્યવહાર જેવા આધુનિક શકે છે ત્યારે એ જ ઈન્ટરનેટના દુરૂપયોગ દ્વારા વિષયવાસના અને ઉપકરણોના ઉપયોગથી દૂર જ રહેવામાં તેમનું તથા સમાજનું હિત વ્યભિચારને પણ મોકળું મેદાન મળી શકે છે.
સમાયેલું છે. સૂર્યોદય થયા પછી જ જયણાપૂર્વક કરાતા પગપાળા વિહારોને મારા વિચારો દ્વારા જો કોઈના હૃદયને લેશ માત્ર પણ ઠેસ પહોંચી બદલે હવે ઈરિયા સમિતિની અવહેલના કરીને વહેલી સવારે હોય તો હું હૃદયપૂર્વક ત્રિવિધ ત્રિવિધ મિચ્છામિ દુક્કડમ પ્રાર્થ છું. અંધારામાં થતા વિહારોને કારણે જ માર્ગ અકસ્માતના બનાવો વધતા ચાલ્યા છે. જો કે હવે ધર્મ પ્રચારના નામે સાધુ સમાજોમાં જાદવજી કાનજી વોરા, વાહનોના પ્રવાસો પણ થતા દેખવામાં આવે છે.
૨૦૪, બી. પી. એસ. પ્લાઝા, દેવી દયાલ રોડ, મુલુંડ વેસ્ટ, ધર્મ પ્રચારને નામે માઈક અને લાઉડ સ્પીકરોનો ઉપયોગ હવે મુંબઈ-૪૦૦ ૦૮૦. ટે.નં. ૨૫૬૦૫૬૪૦
