________________
૨૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
નવેમ્બર, ૨૦૦૯.
પણ વિચાર્યું કે છોકરાને ગામની ભૂમિમાં શું કામ દાટી દેવો? મગન જુગારના છંદે ચડ્યો. શહેરમાં એને કોણ વારે ? ગામમાં ભલે, એને શહેરમાં જવું હોય તો જાય. મગન શહેરમાં ગયો. એના તો એકબીજાની શરમ અડતી હોય, પણ શહેરમાં તો કોઈની ય પિતા પાસેથી વિનય-વિવેક શીખ્યો હતો, એ વિનય-વિવેક સાથે શરમ અડે નહીં. ધીરે ધીરે એ દારૂની લત પર ચડ્યો. એના શેઠને શેઠને ત્યાં કામ કરવા લાગ્યો. ઠાવકો, કહ્યાગરો અને ઉદ્યમી મગન આ ખબર પડી. એમણે મગનને પહેલાં ધમકાવ્યો અને સીધા રસ્તે પહેલાં પરચૂરણ કામ કરતો હતો. કામ કરવામાં એવો પાવરધો કે ચાલવા સલાહ આપી. પણ મધમાખીઓ કંઈ મધપૂડાને એમ છોડે શેઠ-શેઠાણી કંઈક કહે એ પહેલાં એણે એ કામ કરી રાખ્યું હોય. ખરી? આથી શેઠે એને પોતાની બે ઘોડાની ફેટિન પર કોચવાન બનાવ્યો. મિત્રોએ મગનને વધુ ને વધુ વ્યસન સેવતો કર્યો. એકવાર એના પછી તો ફેટિન ચલાવવામાં મગનનો હાથ બેસી ગયો. ગામમાં શેઠે જોયું કે મગન દારૂ પીને આવ્યો છે એટલે એને નોકરીમાંથી વસતા બાપને મગન સમાચાર મોકલતો અને પોતાની સુખ રૂખસદ આપી. ઘણે ઠેકાણે ફર્યો પણ બીજી નોકરી મળી નહીં. દેવાદાર સાહ્યબીની વાત જણાવતો. અમથુજી ભગવાનનો પાડ માનતા હતા. મગનના મિત્રો ધીરે ધીરે અદૃશ્ય થવા લાગ્યા. મગન એકલો પડી હૈયું હારે એવો દીકરો મળ્યાનો એમને આનંદ હતો.
ગયો. મનમાં વિચાર્યું કે ભલે બાપે અનેક આશા-અરમાન સાથે દેખાવડા મગનને ખુશ થયેલા શેઠે કપડાં માટે પૈસા આપ્યા. શહેરમાં મોકલ્યો હતો પણ મારે માટે શહેરમાં જીવવું મુશ્કેલ છે. કેસરી ફેંટો, ચપોચપ શૂરવાલ અને શિકારી કોટમાં મગન ભારે દેવું પણ એટલું બધું વધી ગયું છે કે દેવાદારો એને સુખેથી રહેવા ભપકાથી રહેવા લાગ્યો. એમાં વળી કોટ પર લશ્કરી બટન લગાડ્યા. દેતા નથી. આથી મગને શહેરને તિલાંજલિ આપીને પાછું પોતાના દેખાવ જુઓ તો કોઈ મોટા ધનપતિ જેવો! શેઠ-શેઠાણીની રજા ગામમાં આવીને વસવાનું નક્કી કર્યું. લઈને મગન ગામમાં આવતો, ત્યારે એનો રુઆબ જ જુદો હોય. શહેરની રોનકથી અંજાઈને ગામ છોડી ગયેલા ઘણા યુવાનોએ એનો ભપકો એવો કે એની આગળ ભલભલા ઝાંખા લાગે. શહેરી જીવનની ઝાકઝમાળ ભૂલીને ગ્રામજીવન શરૂ કર્યું હતું, પણ કામિનીઆ તેલ નાખીને ઓળેલા વાળ અને લહેકાદાર ચાલ. મગન શહેરને ભૂલી શકતો નહોતો કારણ કે એના સઘળા શોખ ગામમાંથી મગન નીકળે એટલે સહુ એને દોડીને ખબરઅંતર પૂછે. શહેરને પોષાય તેવા હતા. ગામમાં ખેતી કરવી પડે, નોકરી કરવી મગન શહેરની જાહોજલાલીની મોટી મોટી વાતો કરે, ગામના પડે, દુકાનદારી કે મજૂરી કરવી પડે. મગન આમાંથી એકેયને માટે છોકરાઓ અને જુવાનિયાઓ એની આસપાસ ટોળે વળે. સહુને તેયાર નહોતો. એને એના રૂઆબમાં રસ હતો. આસપાસ એમ કે મગન આપણને શહેરમાં લઈ જાય તો કેવું સારું? એના ખુશામતીયાઓની મંડળી પસંદ હતી. જેમ રૂઆબથી રહેવા મળે, ભપકાથી જીવવા મળે.
આથી એણે ગામમાં હોટલ શરૂ કરી. નેવું વર્ષ પહેલાં વરસોડા મગનનું જીવન બરાબર ચાલતું હતું. પરંતુ એ જમાનામાં ગામને માટે આ એક સમાચાર બન્યા. ગામમાં હોટલ હોય અને શહેરની મોહિની સાવ જુદી હતી. ધીરે ધીરે એને જુદા જુદા શોખ એમાં ચા-નાસ્તો મળે તેવી ઘણાએ કલ્પના પણ કરી નહોતી. એ જાગવા લાગ્યા અને મગન સિનેમા અને નાટક, તેલ અને અત્તર, જમાનામાં માત્ર ઘરમાં ચાનો વપરાશ હતો. મગને હોટલ કરી બુટપાલિશ અને રેશમી રૂમાલ, હોટલ અને લોજ—એમ જુદા જુદા અને એક બંગડીવાજુ લાવ્યો. ધીરે ધીરે હોટલ પર કામવિનાના શોખમાં આગળ વધતો ગયો. શોખ અને વ્યસન લાગુ પડે એટલે અને તોફાની યુવાનોની મંડળી જામવા લાગી. યુવાન વહુસદાય વધતા રહે અને ધન ઘટતું રહે. ગામડામાં ક્યારેય ચા નહીં દીકરીઓએ ત્યાંથી નીકળવું બંધ કર્યું. પણ મગનને કોણ વારે ? પીનારો મગન શહેરમાં પાંચ-પાંચ વખત ચા પીવા લાગ્યો. એ કોઈને એમ થયું કે એના બાપ અમથુજીને વાત કરીએ, પરંતુ જમાનામાં ભાગ્યે જ લોકો ચા પીતા, તેથી મગનનો આ શોખ ગામમાં અમથુજી એવો ભલો, આબરૂદાર અને મોભાદાર માણસ એની શાન બની ગયો. પછી તો સાત વાર પાન જોઈએ અને કે એને આવી વાત કરીને એનું મનદુઃખ કરવાનું કોઈ ઈચ્છે નહીં. સીગારેટનો તો ઘાણ કાઢે.
હોટલમાં આવારા યુવાનોની મંડળી મળવા લાગી. મગનને માથે વ્યસનની ગંધથી મિત્રો ખેંચાઈ આવે છે. શોખના આકર્ષણથી કરજ તો વધતું હતું. કેટલાક મિત્રોએ સલાહ આપી કે ભવની ભૂખ દોસ્તો સામા મળી આવે છે અને એ રીતે મગનને સ્વાર્થી અને માંગવી હોય તો હોટલ કરવાથી કંઈ ન વળે. મોટી ધાડ પાડવી ખુશામતીયા દોસ્તો મળ્યા અને એમણે મગનના મોજીલાપણાને જોઈએ. મગનને પણ થયું કે આ દેવાનો ડુંગર તો વધતો જાય છે. દાદ આપીને એને ફોલી ખાધો. માથે દેવું થયું, હાથ તંગીમાં પડ્યો. હોટલમાં મફત ચા-પાણી પીનારાઓ પડ્યા-પાથર્યા રહે છે. કોઈ દોસ્તોએ કહ્યું કે દેવાથી ડરવાનું શું? આજે દેવું હોય અને મગનને કહે કે બંગડીવાજા પર અમુક ગીત વગાડ અને એમ કહીને આવતીકાલે નસીબ આડેનું પાંદડું ખસી જાય તો માલામાલ થઈ કલાકો સુધી બેસી રહે છે. આમાં આવક કરતાં જાવક વધુ છે. જવાય, આથી કેટલાકે નસીબ અજમાવવા જુગાર રમવાનું કહ્યું. મગનના મનમાં એવો વિચાર જાગ્યો કે આખાય મુલકમાં
