Prabuddha Jivan 1998 Year 09 Ank 01 to 12

Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 2

' પ્રબુદ્ધજીવન
તા. ૧૬-૧-૯૮ માર્ગદર્શન હેઠળ કરવાનું મેં સ્વીકાર્યું અને એમાં યથાશક્તિ પ્રગતિ કરી મેટ્રિક પાસ થયા તે પહેલાં બાપુજીની સગાઈ એમના પિતાશ્રીએ શક્યો છું.
' સરા ગામના બેચરદાસનાં પુત્રી સમરથ સાથે કરી હતી. ૧૯માં વર્ષે પંદર દિવસ આશ્રમમાં રહેવાનો અમને એક સરસ અનુભવ થયો. એમનાં લગ્ન થયાં. લગ્ન પછી કંઈક વ્યવસાય કરવા માટે તેઓ મુંબઈ બાપુજીની એટલી વ્યાવહારિકતા કે અમને વિદાય આપવા જાતે અમારી આવ્યા. પરંતુ સાયલાના ઠાકોરે આવા તેજસ્વી યુવાનને સાયલામાં જ મોટરકાર પાસે આવી પહોંચ્યા. બીજી વાર જલદી આશ્રમમાં આવવા રાખવાનો વિચાર કર્યો અને તાર કરી એમને પાછા સાયલામાં બોલાવ્યા માટે નિમંત્રણ આપ્યું. મેં બાપુજીને કહ્યું કે “ઘણે ઠેકાણે ફરવાનું થયું છે. અને રાજ્યમાં નોકરી આપી. તેઓ શિરસ્તેદાર બન્યા અને એમ કરતાં તેમાં સાયલાનો આપણો આશ્રમ પણ એક એવું સ્થળ છે કે જ્યાં ફરી આગળ વધતાં સાયલા રાજ્યના ન્યાયાધીશની પદવી સુધી પહોંચ્યા. ફરી આવવાનું મન થાય. આપણા આ આશ્રમની જે કેટલીક વાત મને આઝાદી પછી ગુજરાત સરકારમાં તેમની નોકરી ચાલુ રહી. તેઓ વધુ ગમી છે તેમાં એક છે સ્વતંત્ર શિખરબંધી જિનમંદિર અને નિત્યના બોટાદ, મહુવા અને ભાવનગરમાં મામલતદાર તરીકે અને ક્રમમાં ચૈત્યવંદનને સ્થાન. આપણા આ આશ્રમમાં તીર્થંકર પરમાત્માને ભાવનગરમાં એસિસ્ટન્ટ કલેક્ટર તરીકે પોતાનું કાર્ય કરતા રહ્યા હતા, ગૌણ કરવામાં આવ્યા નથી અથવા “કંપાળ દેવ એ જ અમારે મન ૧૯૬૧માં તેઓ સરકારી નોકરીમાંથી નિવૃત્ત થયા હતા. તીર્થકર, બીજા તીર્થંકરની અમારે જરૂર નથી એવી માન્યતા પ્રવર્તતી સરકારી અમલદારોને આમ જનતાના વિવિધ પ્રકારના કડવામીઠા નથી. વળી આપણા આ આશ્રમમાં નવકાર મંત્રનું વિસ્મરણ થવા દીધું અનુભવો થતા. બાપુજીને પણ ન્યાયાધીશ હતા ત્યારે અને એસિસ્ટન્ટ નથી. રોજે રોજ પ્રાર્થના, ચૈત્યવંદન, સ્વાધ્યાય વગેરેમાં નવકારમંત્ર કલેક્ટર હતા ત્યારે લાંચ આપવા માટે પ્રયત્નો થયેલા. પરંતુ તેઓ એને બોલાય છે અને ચૈત્યવંદન પહેલાં નવકારમંત્રની એક માળા ગણાય છે. વશ થતા નહિ એ આપનારને ધમકી આપતા કે ફરી વાર એવો પ્રયાસ તદુપરાંત સ્વાધ્યાયમાં ફકત વચનામૃત (ઉપદેશામૃત અને કરશે તો પોતે એને જેલમાં બેસાડશે. ન્યાયાધીશ તરીકે એક ગુનેગારને બોધામૃતસહિત) સિવાય બીજા કશાનું વાંચન નહિ જ એવો આગ્રહને ફાંસીની સજા આપવાની, બીજા બે ન્યાયાધીશો સાથે પોતાને સંમતિ રાખતાં, રોજેરોજ વચનામૃતના સ્વાધ્યાય ઉપરાંત અધ્યાત્મસાર, આપવી પડેલી એનું એમને પારાવાર દુઃખ થયેલું. જ્ઞાનસાર, આનંદઘનજી, યશોવિજયજી, દેવચંદ્રજી વગેરેનો સ્તવનો, ન્યાયપ્રિય નીતિવાન અમલદાર તરીકે બાપુજીની સુવાસ જ્યાં જ્યાં સજાયો, પદોના અર્થને પણ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. મોટી પૂજામાં એમણે કામ કર્યું હતું ત્યાં ત્યાં પ્રસરી હતી. સાયલામાં પચીસેક વર્ષ કામ આત્મસિદ્ધિની પૂજા ઉપરાંત પંચકલ્યાણકની પૂજા, અંતરાયકર્મની કરેલું એટલે સાયલાના રહેવાસીઓમાં તે સૌથી વધુ આદરપાત્ર હતો. ' પૂજા, સ્નાત્રપૂજા વગેરેને પણ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. તદુપરાંત વયને કારણે તથા આશ્રમની સ્થાપનાના પ્રેરક તરીકે એમનું માન સ્વાધ્યાય-વાંચન તથા પ્રાર્થના-સ્તુતિ, પદી ગાવાં જેવી પ્રવૃત્તિમાં ઉત્તરોત્તર વધતું જતું હતું. બાપુજી પણ પ્રત્યેક વ્યાવહારિક પ્રસંગે રાજ મહિલાઓ સહિત જુદી જુદી વ્યક્તિઓને સ્થાન આપી દરેકની શક્તિને દરબારમાં. વૈષ્ણવ મંદિરમાં તથા અન્ય સ્થળે જઈ આવતા, ખીલવવાની સારી તક આપવામાં આવે છે. સાયલાના આશ્રમની આ પરિચિતોમાં માંદગી અંગે ખબર કાઢવા તેઓ અચૂક ગયા હોય અને વિશિષ્ટતાઓ અને એની સાધનાપદ્ધતિને કારણે અમને સાયલા યથાશક્તિ આર્થિક મદદ પણ કરી હોય. આથી સાયલાવાસીઓનો પણ વારંવાર આવવાનું મન થાય એવું છે.'
બાપુજી પ્રત્યે પૂજ્યભાવ હંમેશા નીતરતો રહેતો. અને આ બધામાં સૌથી મોટું આકર્ષણ તે બાપુજીના સાન્નિધ્યનું બાપુજીનું ગૃહસ્થજીવન નિર્વ્યસની, સદાચારી અને ધર્મપરાયણ હતું. એમનું જીવન એવું સભર અને સુવાસમય હતું.
હતું. સાયલા રાજ્યની નોકરીમાં ફાજલ સમય મળતો એટલે બાપુજીનો જન્મ વિ. સં. ૧૯૬૧ના ફાગણ સુદ બીજ તા. ૮મી સવાર-સાંજના નવરાશના સમયમાં તેઓ આધ્યાત્મિક ગ્રંથો વાંચતા. માર્ચ ૧૯૦૫ના રોજ સાયલા તાલુકાના ચોરવીરા નામના એક નાનકડા કૃપાળુ દેવનું વચનામૃત તો તેઓ અનેક વાર સાદ્યત વાંચી ગયા હતા. ગામમાં થયો હતો. એમના પિતાશ્રીનું નામ માણેકચંદ અને માતાનું તદુપરાંત અન્ય ગ્રંથો પણ તેઓ વાંચતા. યુવાનોની સત્સંગમંડળીમાં નામ હરિબાઈ હતું. ચોરવીરાનું આ સંસ્કારી જૈન કુટુંબ એની ઉદારતા, તેઓ જતા અને સત્સંગ કરતા. આગમોદ્ધારક પૂ. શ્રી સાગરાનંદસૂરિ દયાભાવના, પરગજુવૃત્તિ માટે જાણીતું હતું. વિ. સં. ૧૯૫૬ના એટલે (સાગરજી મહારાજ)ના એક મુખ્ય શિષ્ય શ્રી માણેકસાગરસૂરિ જેવા કે છપ્પનિયા દુકાળ વખતે ભૂખે ટળવળતા દુકાળિયાઓની એમના આચાર્ય ભગવંતે સાયલા જેવા નાના ગામની ચાતુર્માસ માટે પસંદગી આંગણે લાઈન લાગતી અને તેઓ સૌને ખાવાનું આપતા. બાળક કરી હતી તેનું મુખ્ય કારણ તે સાયલાના અધ્યાત્મચિ ધરાવતા યુવાનો
લાડકચંદમાં ધર્મના સંસ્કાર પડેલા. એમનો કંઠ પણ બુલંદ હતો. હતા અને એ યુવાનોના અગ્રેસર તે બાપુજી હતા. શ્રી માણેકસાગર: (એમના નાના ભાઈ ન્યાલચંદભાઈ કે જેમને આશ્રમમાં સહુ કાકા સૂરિએ ચાતુર્માસ દરમિયાન ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી કૃત જ્ઞાનસાર,
કહીને બોલાવે છે તેમનો કંઠ પણ એવો જ બુલંદ છે.) જિનમંદિરમાં અધ્યાત્મસાર અને અધ્યાત્મ ઉપનિષદ જેવા ગ્રંથો પસંદ કર્યા હતા અને સવારે પૂજા કરવા અને સાંજે આરતી ઉતારવા તેઓ નિયમિત જતા. તે ચાતુર્માસ દરમિયાન પૂર્ણ ન થતાં રોષકાળમાં આવીને પૂરા કરાવ્યા છે તેમણે પાસેના ગામ સરામાં અને પછી ચોરવીરામાં શાળા થતાં હતા. એ ગ્રંથો ઉપરાંત આનંદધનજીનાં સ્તવનોના ગૂઢ રહસ્યાર્થ પણ છે ચોરવીરામાં પ્રાથમિક ચાર ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ કર્યો અને ત્યારપછી એમને સમજાવ્યા હતા. બાપુજીને આનંદધનજીની ચોવીસી કંઠસ્થ હતી ? રાજકોટની દશાશ્રીમાળ બોર્ડિંગમાં રહીને કરણસિંહજી સ્કૂલમાં તથા અને મધુર બુલંદ કંઠે તેઓ ગાતા. ઓફ્રેડ હાઈસ્કૂલમાં મેટ્રિક સુધીનો અભ્યાસ કર્યો હતો. વિદ્યાર્થી તરીકે સાયલા એટલે કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના પરમ સખા એમની કારકિર્દી અત્યંત તેજસ્વી હતી. તેમણે પાઠશાળામાં જૈન ધાર્મિક સોભાગભાઇનું ગામ. સોભાગભાઇના દેહવિલય પછી પણ એમની શિક્ષણનો પણ સંગીન અભ્યાસ કર્યો હતો અને તેની પરીક્ષામાં પ્રથમ આધ્યાત્મિક સાધનાનો વારસો સાયલામાં જળવાઈ રહ્યો હતો. ઇ.સ. નંબરે આવી રાજકોટમાં બહુમાન પણ મેળવ્યું હતું.
૧૯૩૦ના ગાળામાં સાયલામાં કાળિદાસભાઇ, વજાભાઇ, છોટાભાઈ મેટ્રિક પછી તેમને આગળ ભણાવવાની માતાપિતાની ઇચ્છા વગેરે સત્સંગ કરતા અને આધ્યાત્મિક સાધના માટે પુરુષાર્થ કરતા હતા. નહોતી. એ જમાનામાં મેટ્રિક સુધી ભણવું એ પણ ઘણું અઘરું હતું અને એ દિવસોમાં એક વખત કોઇકના મરણ પ્રસંગે સ્મશાનમાં જઇ, પછી બહુ ઓછા વિદ્યાર્થીઓ મેટ્રિક સુધી પહોંચી શકતા. કૉલેજમાં ભણવા તળાવે નહાવા ગયા ત્યારે પોતાનું ધોતીયું ધોતા ધોતાં કાળિદાસભાઈએ માટે તો બહારગામ જવું પડતું, કારણ કે સમગ્ર મુંબઈ ઇલાકામાં પાંચ બાપુજીને આત્મસિદ્ધિની ગાથાઓ સંભળાવેલી અને પછી એમને યોગ્ય છે શહેરમાં જ કૉલેજ હતી.
પાત્ર જાણી અધ્યાત્મસાધના તરફ વાળ્યા હતા અને સત્સંગ મંડળીમાં
મણે પાઠશાળામાં જેને ધાર્મિક સાધનાનો વારસો સાયલામ
વજાભાઇ, છોટાભાઈ