________________
न्या. प्र. वृ. P 31 1
1
न्या. प्र. वृ. P. 31. 1. 3.
74
have to be regarded as (baked, manufactured by heat ), which is absurd ( बिरुद्ध ), we shail meet that absurdity by taking पर as our example and thereby deduce अपाक्यत्य, पट being not a baked article like घट. And so long as the absur dity () is not so removed, we are prepared to regard the case as one of बिरुद्धता । विरोधिनो - [in the Pañjikā for विरोधेन: read विरोधिनः as in the Vrtti ] ऽधिकृतहेत्वन्वितदृष्टान्तबलेनैव निवृतेः । तथाहि[ Read तथाहि for तथापि न्या. प्र. वृ. 1. 23] अनित्यः शब्दः पाकयत्वात् [ Tte text of the Vṛtti is here corrupt or elliptical. Better read कृतकत्वात् for पाकयत्वात् ] घटवत्पाक्यः शब्दः इति विरुद्ध प्रेरणार्या कृतकत्वान्वितपाक्यदृष्टान्तान्तरसामर्थ्यात् तनिवृत्त्या न विरुद्धता अनिवृत्तौ चाभ्युपगम्यत एव – N. Pr. Vr. 11. 23-25. The Pañjika explains how the other example -that of पट as against घट - removes the विशेषः - इत्थं व निवृत्तिः यतो न यत्कृतकं तत्सर्वं पाकमयं भवति यथा पट इति । अस्तु तर्हि पटवत तन्तुमयोऽपि शब्द इति. ( Panjika ). All this comes under the 'जातिs' of the Brāhmaa Nyāya. ( See N. S. Adh. V, I. ) अशक्या चेह तन्निवृत्तिः - The case under consideration, viz., न द्रव्यं भाव एकद्रव्यवत्त्वात् द्रभ्यत्ववत्, however, differs from the case of पाकयः शब्दः कृतकत्वात् inasmuch as कृतकत्व exists in पाक्य as well as अपाक्य thinge, whereas एकद्रव्यवत्त्व is confined to भाव.
We next come to धर्मिविशेषविपरीतसाधन । भावः ससा is the धर्मिन् ; its विशेष: is सत्प्रत्ययकर्तृत्व. The text of the N. Pr. is clear. In the preceding variety of विरुद्ध viz. धर्मिस्वरूप विपरोतसाधन the illustration was भावो भाष एव न भवति etc. Here the illustration is भावः सत्प्रत्ययकर्ता न भवति etc. & विशेष of the धर्मिन् being substituted for its स्वरूप.
पञ्जिका सत्तासंबन्धेन &c. – The well known argument of the NyayaP69b Vais 'esika for establishing their doctrine of सता - the महासामान्य-P. 70 a which exists primarily and really in द्रब्य, गुण, and कर्म only, and is predicated secondarily and without any logical justifica. tion, of सामान्य, समवाय and विशेष.
न्या. म. दृष्टान्ताभासो द्विविध:-Here begins the third and last division of P. 51. 20 साधनाभास 2. दृष्टान्ताभास दृष्टान्त (Example) may be by साधर्म्य or वैधर्म्य, that is, it may be (A) similar or (B) dissimilar to the पक्ष. And The first of 80 also is दृष्टान्ताभास (A) similar and (B) dissimilar.
