Mahavir Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 9

શ્રી મહાવીર દર્શન swami (૩) માયાઃ પુણ્ય-પાપ આદિ પદાર્થોના પ્રેમની આડમાં ચૈતન્ય સ્વભાવમય નિજ આત્માનો
અનાદાર ઈન્કાર કરવો તે અનંતાનુબંધી માયા છે. (૪) લોભઃ આવા શુધ્ધ ચિદાનંદ સ્વભાવને ભૂલીને પુષ્ય-પાપ આદિ પરપદાર્થોની
અભિલાષા-વાંછા-ઈચ્છા કરવી તે અનંતાનુબંધી લોભ છે. આ શરીર, મન, વાણી, ઈન્દ્રિય ઈત્યાદિ પરપદાર્થોની અવસ્થા તે મારા કાર્ય નથી. મારી પર્યાયમાં જે પુણ્ય-પાપના શુભાશુભ ભાવ (વિકારી ભાવ) થાય છે તે પણ
મારું કાર્ય-કર્તવ્ય નથી. . (૩) એમ સર્વ પરભાવોથી ભિન્ન પડી જ્યાં નિર્દોષ, પવિત્ર ચૈતન્ય સ્વભાવમાં એકાગ્ર
થયો ત્યાં કર્તા-કર્મની પ્રવૃત્તિને મટાડતી જ્ઞાન જ્યોતિ પ્રગટ થાય છે. સ્વભાવની
દષ્ટિમાં સર્વ શુભાશુભ વિકલ્પોનું સ્વામીત્વ સહજ છૂટી જાય છે. પરની દયા પાળવાનો રાગ ઉઠે તે હિંસા છે અને તેને પોતાનો માનવો તે મહાહિંસા (મિથ્યાત્વ) છે.
રાગથી ભિન્ન પડી જ્ઞાયકના આશ્રયે વીતરાગી અવસ્થા થાય તે અહિંસા છે. તેથી આત્મા જણાય છે, અનુભવમાં આવે છે. આનું નામ ધર્મ છે. (૪) પંચ મહારત્નો (૧) દરેક દ્રવ્ય સ્વતંત્ર છે. આ દ્રવ્યની સ્વતંત્રતાનો સિધ્ધાંત છે. એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું
કાંઈપણ કરી શકતું નથી. જે દ્રવ્યની જે પર્યાય, જે સમયે, જે ક્ષેત્રે, જે વિધિથી, જેવી થવાની, તે જ પર્યાય તે જ સમયે, તે જ ક્ષેત્રે, તે જ વિધિથી, તેવી જ થાય છે. તેમાં ઈન્દ્ર, નરેન્દ્ર કે જિનેન્દ્ર પણ ફેરફાર કરી શકવાને સમર્થ નથી. આને ક્રમબદ્ધ પર્યાયનો સિધ્ધાંત કહેવાય છે. ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રુવ ત્રણેય સ્વતંત્ર છે. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય સ્વતંત્ર છે. દરેક સમયની પર્યાય તેની તે સમયની ઉપાદાનની યોગ્યતાથી જ થાય છે. ત્યારે નિમિત્તની હાજરી હોય છે, પણ નિમિત્ત કાંઈ પણ કરી શકતું નથી. આ ઉપાદાન નિમિત્તનો સિધ્ધાંત છે. આમાં ધર્મ ક્યાં આવ્યો? જે પરિણામ સ્વતંત્રપણે પર તરફ ઝુકે છે, તે પરિણામ જો સ્વતંત્રપણે સ્વ તરફ ઝુકે તો ધર્મની દશા પ્રગટ થાય. સુખની પ્રાપ્તિ થાય. કોઈપણ કાર્ય વખતે પાંચ સમવાય સાથે જ હોય છે. (૧) સ્વભાવ, (૨) નિયતિ, (૩) કાળલબ્ધિ, (૪) નિમિત્ત, (૫) પુરૂષાર્થ.
18)