________________
કરીને શ્રી મહાવીર દર્શન (૨) હું આત્મા ઠીક અને પરપદાર્થ અઠીકએમ માનવું તે પણ અજ્ઞાન છે, કેમ કે એમ
માનનાર જીવ પરને અઠીક માનતો હોવાથી તે પરને છોડવા માંગે છે, પરંતુ પરનું ગ્રહણ કે ત્યાગ આત્મા કરી જ શકતો નથી. ગ્રહણ કે ત્યાગ પોતાના ભાવમાં થઈ શકે છે. જે પરને અઠીક માને છે, અને હું પરને છોડી શકું કે ગ્રહી શકું એમ માને છે તે મિથ્યાદષ્ટિ છે. “મારો પૂર્ણાનંદ સ્વભાવ ઠીક અને આ વિકારી ભાવ અઠીક’ એમ માને છે, ત્યાં દષ્ટિ તો સાચી છે. પરંતુ ચારિત્રની અસ્થિરતા છે. વિકારી ભાવને અઠીક માને છે ત્યાં વિકારીભાવ છોડી શકે છે અને શુધ્ધતા-પૂર્ણાનંદ પ્રગટાવી શકે છે, તેથી તેની દષ્ટિ સાચી છે. જેને ઠીક-અઠીક માને છે. તેમાં ઠીકનું ગ્રહણ અને અઠીકનો ત્યાગ કરી શકે છે તેની દષ્ટિ સાચી છે, છતાં ત્યાં પણ ઠીકનું ગ્રહણ કરવાનો અને અઠીકનું ત્યાગ કરવાનો વિકલ્પ વર્તે છે. તેથી ત્યાં રાગ-દ્વેષનો અંશ છે, માટે ત્યાં ચાસ્ત્રિની અસ્થિરતા છે. છતાંપણ ત્યાં માન્યતાનો દોષ નથી. દષ્ટી સમ્યગ છે. મારો સ્વભાવ ઠીક અને વિકારી અવસ્થા અઠીકએવા વિકલ્પ પણ છૂટીને જ્ઞાયક સ્વભાવમાં સ્થિર થઈ જાય. પર્યાયમાં વીતરાગતા પ્રગટ થઈ જાય. ત્યાં દષ્ટિ અને ચારિત્ર બંને પૂર્ણ છે. ગ્રહણ-ત્યાગનો વિકલ્પ જ છુટી જતાં પૂર્ણાનંદ સ્વભાવ પ્રગટી ગયો તે
જ ઉત્તમ છે. સારભૂત (૧) પરદ્રવ્યમાં તો ઠીક-અઠીકપણું છે જ નહીં અને સ્વદ્રવ્યમાં પણ ઠીક-ઠીકપણાની
અપેક્ષા નથી. દ્રવ્ય ઠીક-અઠીકપણાની અપેક્ષાઓથી અતિક્રાંત છે. ઠીક-અઠીકના વિકલ્પ
દ્વારા દ્રવ્ય લક્ષમાં આવી શકતું નથી. (૨) પરવસ્તુ જીવને ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ છે' એમ માનવું તે મિથ્યાભાવ છે, મહા ભૂલ છે,
મહાપાપ છે.
જીવ પોતે ઈષ્ટ અને પરવસ્તુ અનિષ્ટ” એમ માનવું તે મિથ્યાભાવ, મહાભૂલ, મહાપાપ છે. ‘પોતાનો શુધ્ધ સ્વભાવ ઈષ્ટ અને વિકારી અવસ્થા અનિટ’ એમ માનવું-જાણવું તે સાધક દશા છે. ‘પોતામાં થતાં વિકારી ભાવો અનિષ્ટ અને ત્રિકાળ શુધ્ધ ચૈતન્ય સ્વભાવ તથા તેમાં આશ્રયે પ્રગટતી શુધ્ધ દશા તે ઈષ્ટ છે એમ જાણવું-માનવું તે યથાર્થ છે. જીવ પોતાનું સ્વરૂપ યથાર્થ જાણે અને પોતે ગ્રહણ-ત્યાગ કોનું કરી શકે છે એ જાણે તો જ દોષ ટાળી શકે છે, માટે આ તે સાચી માન્યતા છે પણ તેમાં ગ્રહણ ત્યાગનો વિકલ્પ હોવાથી તે રાગ છે, અસ્થિરતા છે.
7 12
