________________
રિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ ध्वान्त, तापयन्तो वियोगिनः । पतन्ति शशिनः पादाः, भासयन्तः क्षमाતમ્ ! અહીં માત્ર સમાપ્તપુનારત્વ શો સ્પષ્ટ છે.
निजनिर्मितकारिकावलीमतिसङ्क्षिप्तचिरन्तनोक्तिभिः । विशदीकरवाणि कौतुकान्ननु राजीवदयावशंवदः ॥२॥
શિષ્યોના અવધાન સ્વરૂપ શ્રવણેચ્છા માટે પ્રતિજ્ઞા કરે છે. નિનિમિત..ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે ગ્રંથકાર ગ્રંથની. રચના અન્યના જ્ઞાન માટે કરે છે. એ સુવિદિત છે. ગ્રંથકારે રચેલા વાક્યાત્મક ગ્રંથના શ્રવણ અથવા વાંચનથી જ અન્યને ગ્રંથ પ્રતિપાદ્ય અર્થનું જ્ઞાન થાય છે. પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન કારણ હોવાથી ગ્રંથકારના વાક્યોમાં ઈષ્ટસાધનવનું જ્ઞાન થયા પછી, જ તે વાક્યાત્મક ગ્રંથના શ્રવણ અથવા વાંચનમાં શિષ્ય પ્રયત્નશીલ બને છે. તેથી શિષ્યોને તાદશ ઈષ્ટસાધનત્વના જ્ઞાન દ્વારા ગ્રંથની શુશ્રુષાદિ માટે ગ્રંથકારને પ્રતિજ્ઞા કરવી પડે છે. ચક્રવ્યન નિશ પ્રતિજ્ઞા છે. અર્થાત્ પિતાની કૃતિના વિષયના પ્રતિપાદનને પ્રતિજ્ઞા. કહેવાય છે. ગ્રંથકારની પ્રતિજ્ઞાથી ગ્રંથકારની કૃતિના વિષયનું જ્ઞાન થયા બાદ તાદશજ્ઞાનાત્મકઈષ્ટના સાધનનું જ્ઞાન ગ્રંથકારના વાક્યોમાં થાય છે. અર્થાત્ “મુક્તાવલી સ્વરૂપ કાંરિકાવલી વ્યાખ્યાનાત્મક ગ્રંથકારના વાક્યોના શ્રવણથી કારિકાવલીનું વિસ્તારથી જ્ઞાન થાય છે. એ વાતનું શિષ્યને સારી રીતે જ્ઞાન થાય છે. જેના યોગે તાદશ મુક્તાવલી સ્વરૂપ ગ્રંથકારના વાક્યોના શ્રવણાદિમાં. શિષ્યની પ્રવૃત્તિ થાય છે. એ ગ્રંથકારની પ્રતિજ્ઞાથી જ શક્ય છે.
“અત્યન્તસંક્ષિપ્ત પૂર્વમહાપુરૂષોના વચનોથી, પોતે બનાવેલી કારિકાવલીને, રાજીવ નામના શિષ્ય ઉપરની કૃપાને આધીન થયેલ હું કૌતુકથી જ વિસ્તારું છું.” આ “નિવનિર્મિત...” ઇત્યાદિ પદ્યનો અક્ષરાર્થ છે. યદ્યપિ “નિ નિર્મિતવારિવારી વિરલીકવાર આટલા પાઠથી જ ગ્રંથકારની કૃતિના વિષયનું જ્ઞાન થવાથી શિના અવધાન માટે તેટલા જ પાઠની આવશ્યકતા છે. તેથી તદતિરિક્તા
