________________
- સમતાભાવનું મૂલ-કર્મવાદનું ગણિત :
શ્રી વસંતલાલ કાંતિલાલ ઈશ્વરલાલ-મુંબઈ જ્યારે કોઈપણ વ્યકિત તરફથી આપણને દુઃખ પ્રાપ્ત થાય, ત્યારે આપણે સમજવું જોઈએ કે, મેં કોઈને દુઃખ આપ્યું હશે, તેનું જ આ પરિણામ છે, તેમ માનીને સમતાભાવમાં રહેવું જોઈએ એ હકીકતને અનુલક્ષીને ભ. શ્રી મહાવીરદેવના કઠપૂતનાના ઉપગને પ્રસંગ લેખક કર્મવાદના
ગણિતની શૈલીપૂર્વક અહિં ઘટાવે છે. માઘ મહિનાની ઠંડી ભાલા અને તેમને કઈ વિરામ સ્થાન ન હતું. ખંજરની તિક્ષણ ધાર જેમ પ્રાણી માત્રને - ભગવાનના સમભાવના મૂળમાં હતું કમ છેલી રહી હતી. ઉજજડ ચેત્યના એક નિર્જન વાદનું આ ગણિત ! આ કઠપૂતના વ્યંતરી છેડામાં મધરાતે ભગવાન ધ્યાન શ્રેણીએ થોડાક પૂર્વભવ પહેલા ભગવાનની અણમાનીતી અવનવા પાન ચડી રહ્યાં હતાં. દ્રવ્ય, ગુણ, રાણી હતી. ભગવાને વિચાર્યું હશે કે અણુઅને પર્યાયમાં રમમાણુ હતાં.
માનીતી રાણીને મેં કેટલું દુઃખ દીધું હતું ! ત્યાં તે ઉપર કાળા આકાશમાં વિકરાળ તેના કોમળ હૃદયમાં ઈષ્યના કેટલા અંગારા કઠપૂતના વ્યંતરીની લાલ બે આંખે ધુમકેતુની મેં ચાંખ્યા હતા. માનીતી રાણીઓ પ્રત્યેની પૂંછડી જેમ ચમકી રહી. કઠપૂતના વ્યંતરી- મારી પક્ષપાત ભરી વર્તણૂકથી એ અણુ* ભગવાનના ખૂલ્લા દેહ પર વિરભાવથી માનીતીની કેટલી નિદ્રાઓ મેં ચેરી હતી. માઘ મહિનાની ઠંડીમાં પણ હિમ જેવા કેટલી વાર તેની આંખોમાંથી અશ્રુઓ નિચાવ્યા જળને છંટકાવ કર્યો. એ છંટકાવ વધતા હતા. એક કાળે મેં તેનું સુખ ચેર્યું હતું. વધતે ચોધાર વૃદ્ધિમાં ફેરવા. ખૂલે દેહ, આજે મારું સુખ ચોરવાને તેને અધિકાર માઘની અસદા ઠંડી અને આ હિમવર્ષા! છે. તેને મેં દુખ આપ્યું હતું. આજે તેણે સહનશિલતાની કઈ ટેચ પર ભગવાનના મને દુઃખ આપવાને અધિકાર છે. પ્રકૃતિના પગલા હતા? ભગવાનના હેઠ પર એજ વિરાટ રાજતંત્રમાં કેઈનું સુખ કેઈએ છીનપ્રસન્નતાનું હાસ્ય, નેત્રોમાં એજ સમભાવ. વાનો અધીકાર નથી. કેઈને પણ દુ:ખ
ખરેખર સમભાવ માત્ર શાસ્ત્રોમાં શરદી- આપવાને ય અધિકાર નથી. રૂપે નથી, માત્ર મોટાઓની વાતે રૂપે જ નથી. જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણમાં સમભાવ માટેની તક
કઠપૂતના વ્યંતરીની એ નિર્દય હિમવર્ષા છે. જ્યાં જીવનની કઠીનતા વિશેષ ત્યાં સમભાવની
મને પવિત્ર કરે છે પૂર્ણ કરે છે. તક વિશેષ. ભગવાનનું જીવન સમભાવને આ વિશ્વ એક વિરાટ પ્રયોગશાળા છે. મહાન પદાથ પાઠ છે. કે તમને કનડશે. જેમાં પ્રતિપળ શુદ્ધીકરણની મહા પ્રક્રિયા કઈ પજવશે, કઈ ધ્રુજાવશે,કઈ તમને ચાલુ જ છે. એ પ્રગશાળાનું ધ્યેય છે, સવ કચડી નાખવા આવશે. પણ મહાવીર કહે છે ને પવિત્ર અને પૂર્ણ બનાવવાનું. ભગછે સમભાવ છેડતા નહીં. પ્રકૃતિના સર્વ બળે વાનને સમભાવ પરાકાષ્ઠાએ પહોંચતે ગયે. તમારા સમભાવને તેડી નાખવા આવશે પણ તેમને લેકાવધિજ્ઞાન ઉત્પન થયું. જ્ઞાન બહાર મહાવીર કહે છે પ્રકૃતિને તમારૂં હીર બતાવે, કયાંય નથી. નથી પુસ્તકમાં, નથી બહારની તમારી ધાતુ બતાવે. તમો મહાવીરની ધાતુના વ્યક્તિઓમાં કે નથી વિશ્વના જડ પદાર્થોમાં! છે, જીતનારની ધાતુના છે.
જ્ઞાન બહાર કયાંય નથી. જ્ઞાન છે, તમારા કઠપૂતના વ્યંતરીને એ શીત પરિષહ સ્તત્વના મધ્યબિંદુમાં ! જ્યાં સમભાવની ભગવાને અવિચળ શાંતિથી અને અટલ આત્મ- શીતળ શાંતિ છે. એકવાર અંતર ચક્ષુ ખોલો! બળથી શાંત કર્યો. એ આનંદઘનતા તૂટી અંતરદશન કરે ! અંતર દ્વાર ખુલશે અને નહીં. કારણુ ભગવાન મહાવીર વર્ધમાન હતા. અને કેટિ કેટિ સૂર્ય સમા આત્મપ્રકાશમાં સતત વિકાશશીલ હતા. સિદ્ધ શિલા સિવાય ત્રિલેક અને ત્રિકાળનું સર્વ રહસ્ય ખુલ થશે.
