________________
શ્રી પાવાપુરીજી તીર્થમાં અંતિમ સમવસરણ
શ્રી સુમંગલ. ચરમ તીર્થપતિ શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર ભૂતલ પર ભગવંત વિચર્યા અને અનેક જીવને પરમાત્માનાં દીક્ષિત જીવનમાં રાજગૃહનગર અને મેક્ષમાર્ગના માલિક બનાવ્યા. જ્યારે તેઓશ્રીને, આ પાવાપુરી (અપાપાપુરી) આ બન્ને સ્થાનેએ અતિ- જીવન પૂર્ણ કરવાને અને ૪ ભોપગ્રહી કર્મ મહત્ત્વનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. રાજગૃહનગર, ખપાવી, મેક્ષપુરીમાં જવાનો સમય આવી લાગ્યો. ભગવાનના ચૌદ ચોમાસાથી અને બીજી પણ અનેક ત્યારે ભગવંતની અંતિમ દેશના સંભળાવવાને તેમ જ ઘટનાઓથી મહત્વભર્યું બન્યું છે; જ્યારે પાવાપુરીમાં અંતિમ સમવસરણથી પાવન થવાને લાભ આ જ ભગવાનનાં જીવનના મહત્ત્વના ચાર પ્રસંગ બન્યા છે. ભાગ્યવતી ભૂમિને મલ્યો, પૂરા સોળ પ્રહર પત. સૈથી પ્રથમ પ્રસંગ બને કાનમાંથી ખીલા પતિતપાવન એ પરમાત્માએ જગતના જીવોની કાઢવાને: જેનસિદ્ધાંતમાં ગ્રંથકારો ઠેરઠેર ફરમાવે અપ્રતિમ કરૂણાથી, આ ભૂમિપર દેશનાના જાણે કે છે કે, “મધ્યમ અપાપા (હાલનું પાવાપુરી)માં મે લાવ્યા અને કંઈક હૈયાં સંસારથી વિમુખ બન્યા. ભગવાનને કાનમાંથી ખીલા કાઢવાને ઉપસર્ગ થયો. અંતિમ દેશના સમાપ્ત થઈ. અને ભગવાનનું સમવરસકાર પણ અનેક સ્થળે લખી ગયા છે કે, પાવા- સરણ આ ભૂતળ પર હવે નહિં મંડાવવાનું જાણે કે પુરીમાં ખીલા કાઢવામાં આવ્યા. આ રીતે ભગવાનના નિર્માણ થઈ ગયું. આ રીતે ત્રીજા આ મહત્ત્વના જીવનના મહત્ત્વના, પરંતુ ભક્તિ કરવા માટે કરાયેલા પ્રસંગથી આ નગરી પ્રખ્યાત બની. અંતિમ ઉપસર્ગથી આ સ્થાન પ્રખ્યાત બન્યું.'
ચેાથો પ્રસંગ બને એજ પાવનકારી બીજો પ્રસંગ બને તીર્થ સ્થાપનાને પ્રભુનાં નિર્વાણને. ભારતના જીવોના ભાગ્ય જ્યારે શ્રમણભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માને જુ- પલટાયાં. નિષ્પતિમ કરૂણુશાલી ભગવાન શ્રી મહાવીર વાલુકા નદીને તીરે, લોકાલોકને પ્રકાશિત કરનાર, પરમાત્માના સદાકાળ માટેના વિરહને સમય આવી અપ્રતિમ દીપક સમું કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયું ત્યારે લાગ્યો. અને એ તારક ૫રમાત્માનો ઉપદેશ, હજી તે તે તારક ભગવત, તે સ્થાને દેવતાઓએ કરેલા સમય- હવામાં ગૂંજી રહ્યો હતો ત્યાં તે અચાનક વજઘાત સરણમાં. પિતાના ક૫ મુજબ પ્રથમ દેશના આપી. જેવા ભીષણુ સમાચાર દશે દિશાઓમાં ફેલાઈ ચૂક્યા પરંતુ ભરતક્ષેત્રના જીવોના અધમ ભાગ્યને સુચવતા કે “ આપણે એ વહાલો નાથ આપણને રોતા અને એવી તે દેશના નિષ્ફળ થઈ. અને ભગવતે રાતોરાત નિરાધાર મૂકીને પિતાનું કાર્ય સાધી ગય: શાશ્વત ત્યાંથી વિહાર કર્યો અને વિહાર કરી બાર એજન સુખને પામી ગયે; જન્મ જરા અને મરણના બંધન દર આવેલ અપાપાપુરી (પાવાપુરી)ના 'મહસેન સદા માટે તેણે તેડી નાખ્યાં. આ સંસારનું દુ:ખદ વનમાં, એ તારક તીર્થપતિ પધાર્યા. ત્યાં દેવોએ ભ્રમણ તેને માટે હંમેશનું બંધ પડયું. પરમસુખને સમવસરણ રચ્યું, ઇન્દ્રભૂતિ આદિ ૧૧ બ્રાહ્મણનું ભોક્તા બન્યો અ
ભેતા બન્યો” અને આ સમાચાર દેવલોક અને ત્યાં આવાગમન થયું અને પોતપોતાની શંકાનું અસુર લોકમાં પણ ફેલાઈ ચૂક્યા. સૌને ખૂબજ દુઃખ નિવારણ કરી, તેઓ પોત-પોતાના પરિવાર સહિત
થયું. દુઃખિત દિલે તેઓએ અત્યાર સુધી જે નગરીને દીક્ષિત બન્યા અને ભગવંતે ગણધરે તેમજ ચતુર્વિધ
અપાપા તરીકે પિકારી હતી તેને પાપા નામથી સંધની સ્થાપના કરી. ચતુર્વિધ સંધની સ્થાપનાથી
સંબંધી અને આ નગરીનું નામ પાપાપુરી પડયું. આ સ્થાન બીવાર પ્રખ્યાત બન્યું.
કાલક્રમે પાપાપુરીનું પાવાપુરી નામ થયું, આ રીતે - ત્રીજો પ્રસંગ પણ આ ભૂમિ પર જ એ દુઃખદ અને અવિસ્મરણીય પ્રસંગ પણ આ બઃ દીક્ષિત બન્યા બાદ ૪૨ વર્ષ અને કેવલ જ્ઞાન ધરતી પર જ બન્યું. આ ધરતી એથીવાર (દુઃખદ પ્રાપ્ત કર્યા બાદ પૂરા ૩૦ વર્ષ પર્યત આ ભારતના સંસ્મરણથી) પ્રખ્યાત બની. આપણું આસન ઉપકારી,
1. મહાવીર પ્રભુના જ ચાર ચાર પ્રસંગ જે ભૂમિપર બન્યા
* .
m
*
