Kalyan 1949 01 Ank 11

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir

Page 3

- વર્ષ ૫ મું; અંક ૧૧ મો - સંવત ૨૦૫ પિષ જાન્યુઆરી-૧૯૪૯ કલ્યાણ પ્રકાશન મંદિર–પાલીતાણા.
કિવિ કચ્છ
.
ખા
ના
દુનિયામાં જેનું ચલણ વ્યાપી રહ્યું છે, તે પૈસા શ્રી કુમકેતુ .આજનાં વાતાવરણમાં “પૈસા” હેય કે ન હેય. પણ પૈસા' શબ્દ લખવામાં પણ એક જાતને આનંદ આવી જાય છે. નાનામાં નાના છોકરાને પૈસે બતા અને એની આંખ હસી ઉઠશે. એને પણ ખબર છે કે, આ હાથમાં હશે તો આખી દુનિયા એની છે.
આ હવા ઉભી કરવામાં પૈસાનું ચલણ જવાબદાર છે જ; પણ એથી વધુ જવાબદાર માણસ : | પિતે છે. આંકડામાં રમનાર અને જીવનાર માણસો, આ કાલ્પનિક સ્વર્ગ માટે કાંઈ ઓછા જવાબદાર નહિ હેય. એ ગમે તેમ હોય, પણ આપણે પૈસાને નિંદવા છતાં છેવટે ચાહીએ છીએ તે પૈસાને જ. આ બઈના પ્રધાને પ્રવચનમાં અમદાવાદી શ્રીમંતને ઝાડે છે ખરા, પણ સાંજે શીરાપુરી વખતે એમનાં મોટરપગલાં, અનાયાસે એ શ્રીમતાના દરવાજા પાસેજ દેખા દે છે. એ બતાવે છે કે, માણસ નવી દુનિયામાંથી હવે પૈસાનો બહિષ્કાર કરી શકે તેમ લાગતું નથી. પૈસાને બદલે જરૂરી ચીજોનું સ્વર્ગ ઉભું થાય એવી ઈચ્છા તે સૌની હેય છે, સરકારની તો ખાસ કરીને, પણ સરકાર આર્થિક નિષ્ણાતોની દાસી છે ને આર્થિક નિષ્ણાતો આંકડાના દાસાનુદાસ છે. કાલ્પનિક પસાઓને જોવામાં જેટલી એમને મજા આવે છે, એટલી જ લોને પણ આવે છે, માટે કલ્પનામાં પૈસા રહેવાના છે, ને પૈસાની કલ્પના પણ રહેવાની છે.
એટલે આપણે એ કાલ્પનિક પૈસાની કવિતા વિષે આજે વિચાર કરવો રહે. પહેલી વાત એ છે કે, પૈસા વિષેની આપણી સમજ બેટી છે. કેટલાક માને છે તેમ પૈસે એ કઈ ભયંકર પદાર્થ નથી. એ હેવાથીજ માણસ, માણસાઈ વિનાને થઈ રહે છે, એ અર્ધસત્ય છે. એ ન લેવાથી માણસ દેવ જેવો લાગે છે, એ પણ અર્ધસત્ય છે. ખરી વાત એ છે કે, અત્યારની પરિસ્થિતિમાં રેસાના માધ્યમવડે સંસારવ્યવહાર સરળરીતે ચાલી શકે તેમ છે. પણ પૈસાને પસારૂપેજ જોયા કરવાથી ઘણું ખરી ગેરવ્યવસ્થા ઉભી થઈ છે. આપણે એને દુનિયાના આ છેડાથી પિલા છેડા સુધીના ઉપયોગી પદાર્થરૂપે જોવો જોઈએ. પણ ઘણુંખરૂં માણસ એને ભવિષ્યના સંગ્રહરૂપે જુએ છે અને એનું ખરૂં નુકશાન એની આ સંગ્રહવૃત્તિમાંથી ઉભું થાય છે. '
પિસો એ એકરીતે ગણો તો વહેતો રહે જોઈએ. ભવિષ્યની ચિંતાથી, અને પોતાની વિલાસી જરૂરીયાતોના અતિપણથી માણસ, બીજા માણસના શ્રમનું પૈસામાં મૂલ્યાંકન કરતાં કંજુસાઈ બતાવે છે. એમાંથી લે-પકડની નીતિ શરૂ થાય છે અને છેવટે એને લીધેજ વર્ગવિગ્રહ ઉભો થાય છે..
દરેક માણસ પોતાના જીવનને પૈસા માટે ન માનતાં, જીવન માટે પૈસા છે. પછી એ તમામ પ્રકારનાં જીવન માટે છે, એમ જ માનતે થાય તો પૈસાના જેવો મૂલ્યવાન પદાર્થ બીજો કઈ જ ન ગણાય. 'એની સફળતાનો આધાર પણ એમાં જ રહે છે ].
[ ઉર્મિ ]