________________
તા ॰ રા ॰ તે ॰ ણુ • ખા
..
૧
ઈંગ્લાંડના સુપ્રસિદ્ધ નાટ્યકાર બર્નાર્ડ શાં એક વખતે કાઇ સુÀાભિત કલમમાં જઈ ૫હાંચ્યા. મારણે છત્રી મૂકી તે અંદરના ભાગમાં પેઠા. પણ જ્યારે તેઓ બ્હાર આવ્યા, ત્યારે છત્રી ત્યાંથી ઉપડી ગયેલી. શાએ હાહા કર્યાં વગર પાસેના બેડ પર એક નોટીસ લખી; જે અમીરે મારી છત્રીને છૂમંતર મનાવી હાય તેમણે મહેરખાની કરીને તેને પાછી મૂકી જવી. એક અમીરે શાને, અમીરા સામેના આવા કટાક્ષ માટે ઠપકા આપ્યા. શાએ જવાખમાં લખના ખેડ તરફ ધ્યાન ખેંચ્યું. તે પર લખેલું હતું, ‘ફક્ત અમીરા અને સદ્ગૃહસ્થા માટે.’ એટલે શું કહેવા માગેા છે?” અમીરે શાને આશ્ચયપૂર્વક પૂછ્યું. શાએ હસતાં હસતાં કહ્યું, ' સદ્ગૃહસ્થ હાય તે છત્રી ચૈારે નહિ, ત્યારે તે સિવાય અહિં આવનાર અમીરા છે, માટે એ ધંધા અમીરાનેજ માફક આવેને ’ પેલે। અમીર નીચી મુ'ડીએ આ સાંભળી રહ્યો.
અવંતીપતિ ભાજ, નગરજનાનાં સુખદુઃખ જાણવાને માટે રાત્રે ઘણીવેળા ગુપ્તવેશે રાજ
ܐ
શ્રી પ્રદી મહેલમાંથી બ્હાર નીકળી પડતા. એવા એક સમયે નદી કિનારે તેણે એક દરિદ્ર છતાં તેજસ્વી બ્રાહ્મણ કુટુંબ સૂતેલું જોયું. કુટુંખની પુત્રવધૂનાં અલૌકિક સૌંદયથી તે મૂંઝાયેા. ચાલાક પુત્રવધૂ જાગતી હતી, તે અવસરે ભેાજે કહ્યું, આ અસાર સંસારમાં કેવળ મૃગનયના રમણીઓ સાર છે.’
એક અંગ્રેજ રમણીએ ઇટલીમાં એક કિંમતી ઘડિયાળ ખરીદ્યુ, પણ જ્યારે તે ઇંગ્લાંડ પહોંચી, ત્યારે તપાસ કરતાં તેને ખબર પડી કે, ‘એ ઘડિયાળ ખરીઢવામાં પેતે ઠગાઈ છે. ' આથી તેણે તરત જ ઇટલીના સરમુખત્યાર સિનાર મુસેાલિની પર ઠપકાને પત્ર લખ્યા. વળતી ટપાલમાં મુસેાલિની તર
વામાં જ તારૂં હિત સમાયેલું છે. ' પણ તેથી તે ખાઈને દિલગીરીના ઉત્તર સાથે નુકહિતને શિષ્ટ સમાજ હિત ન માને ભયંકર અહિત માને.
શાની પેટે પૈસા મળ્યા. બીજે દિવસે ઘડિયાળ વેચનાર વ્યાપારી તરફથી એ મધને આજીજીભર્યાં પત્ર મળ્યા. તેમાં લખેલું હતું કે અમારી ભૂલ માટે ખરા દિલથી માફ઼ી ચાહીએ છીએ. હવે મહેરબાની કરીને આપ જો અમને ભલામણુ આપે તે જ અમારી દુકાન ઉઘડે, વ્યાપારમાં અનીતિ કરવાના આરેાપસર અમારી દુકાનને સીલ લગાવવામાં આવ્યાં છે.’ ને જ્યારે તે ખાઈએ વેપારીને માફ કરીને તેને ભલામણુ પત્ર લખી આપ્યા ત્યારે જ તેની દુકાન ફ્રી ઉઘડી શકી.
સેાનું તે સેાનુ' છે ને કથિર એ કથિર છે. એ જ પ્રમાણે હિત અને અહિત વ્યવસ્થિત છે. હિતને ઓછે વત્ત આચરી શકાય એ જુદી વાત છે પણ તેથી ખરાબને સારૂ માનવા જેવી ભૂલ કરવી એ જરા પણ ઠીક નથી.
એટલે માળકના ભલાની ખાતર હિતને માટે તેને સંસ્કારી-ધાર્મિક બનાવવા, ને અંગે સર્વ કાંઇ કરી છૂટવું. એ જ સને માટે હિતકર છે.
વિદ્યાર્થી જીવનમાં આગળ વધતાં મધ્યમ શિક્ષણ કેવા પ્રકારનું હાવું જોઈએ એ હવે પછી
પુત્રવધૂ રાજા ભાજને પારખી ગઈ, તેણીએ સૂચક વાણીમાં કહ્યું, ‘જેની કુક્ષીથી હું ભેાજ રાજા, તમારા જેવા નરપુંગવેા જન્મે છે.” સાંભળતાંજ લેાજની આંખેા ખૂલી ગઈ. તે બ્રાહ્મણ પુત્રવધૂને પગે પડી ભેાજે કહ્યું, · આજથી તું મારી માતા છે.’
'
કાશીના મહારાણી કરૂણા, એકવાર નદીમાંથી • સ્નાન કરી મ્હાર નીકળ્યાં. તે વેળા
