________________
૪૦૨
પિષ
આ ભૌતિક ભાવનાનું ઝેર એટલું કાતિલ એ થઈ જશે. એ જ પ્રમાણે પૂર્વસંચિત છે કે, તેની અસર જેને જેને પહોંચી છે, તેને પુણ્ય ખલાસ થયે બાજી બદલાઈ જાય છે. કેઈપણ એસિડ લાગુ પડતું નથી. ભવિષ્યની કેટલીક દેખીતી ઉન્નતિ એવી હોય છે, કે જે પ્રજાને જે તે ઝેરી અસરથી બચાવવી હોય પરંપરાએ અવનતિને માગે ખેંચી જાય છે. તો પ્રાથમિક શિક્ષણમાં એવી વ્યવસ્થા કરવી પાપ કરતાં સુખી થતા આત્માઓ એ પ્રકાજરૂરી છે કે, જેથી બાળક કાંઈક આત્માના માં આવે છે. તે નહિતને સમજે. ભૌતિકમાં સર્વસ્વ ન માને. આ સર્વ વ્યવસ્થિત રીતે જનતા નથી
આ ભૌતિકવાદની માયાજાળ પણ એટલી સમજી શકતી, તેમાં કારણ એ જ છે કે, બાળતે વિચિત્ર છે કે, જેમાં ભલભલા મૂંઝાયા વયથી જ વિચિત્ર ખ્યાલ પિવાયા હોય છે. કરે છે. એમાં ફસાએલા ઠીક ગણાતા કેટ- વધું તે શું પણ ચાલુ જડવાદ, જનતાના લાએક એવી માન્યતા ધરાવે છે કે, રાષ્ટ્રો- માનસ ઉપર એટલી અસર કરી ગયો છે કે, ન્નતિ એજ ધર્મ છે. છેલ્લા વર્ષો દરમીઆન “આત્મા’ નામની કઈ વસ્તુ છે કે નહિં? એવો રાષ્ટ્રભાવના તરફ જનતાનું વલણ એટલું બધું સંશય ઘણા ધરાવે છે, આત્મા નથી એમ વધી ગયું છે કે, ધર્મભાવના ભૂલી જવાઈ છે, માનનારા પણ ઓછા નથી. આત્મા જેવા પણ એથી કાંઈ સાર નથી.
પદાર્થને સદન્તર અ૫લાપ કરનાર શું ભયં- વ્યક્તિ કે સમષ્ટિ, રાષ્ટ્ર કે વ્યવહાર, કર આચરણ ન કરી શકે એ કપવું અઘરું કેઈને પણ ઉજવળ વિકાસ ધર્મને આધીન નથી. આ સર્વ વિચિત્રતા અટકાવવાને સમર્થ છે. ધર્મને વિસારીને તે વિકાસ સાધવા માટે એક જ વસ્તુ છે. બાળકને પ્રથમથી એવા જે કાંઈ કરવામાં આવે છે, તે સર્વ ભમ્ર નાસ્તિક ખ્યાલો બાંધવા ન દેવા, ને આત્મા માત્ર છે.
વગેરે છે તે દઢ ઠસાવવું. એક આત્મા છે, અંધર્મનાં આચરણેથી જે ઉન્નતિ થઈ એટલું જ સ્પષ્ટ અને મજબૂત ઠસી જાય તો શકતી હોત તો ઝેર ખાઈને પણ જીવી શકાય. અનેક વિરૂપ આચરણ કરતો આત્મા અટકી ઝેર ખાઈને જીવી શકાતું નથી એ જ પ્રમાણે જાય છે. અધમ આચરીને સુખી થઈ શકાતું નથી ને બાળક સ્વતંત્ર નથી, તેને જેવું શિખવશો વિકાસ સાધી શકી નથી.
તેવું તે ગ્રહણ કરશે, તેને કેવું શિખવવું એ “અહિં એક વસ્તુ સ્પષ્ટ કરવી જરૂરી છે– તેને પાલકના હાથમાં છે. કે, કેટલાએક અધર્માચરણ કરતા હોય છે, શિક્ષણથી–સાચા શિક્ષણથી બાળકને વંને સુખી હોય છે, એ કેમ બને? પણ એ ચિત રાખતા પાલક સમા કેઈ તેના શત્રુ શક્ય છે. કારણ કે, સુખમાં કારણભૂત ધર્મ નથી અને બાળકને હિતકર શિક્ષણ આપી પુણ્ય પણ પૂર્વસંચિત તે આત્મા પાસે હોય તેને ઉન્નતિને માર્ગે લઈ જનાર સમા તેના છે. વર્તમાનમાં વ્યાપાર-ઉદ્યમ ન કરતા હોય કેઈ ઉપકારક નથી. પણ બેઠા-બેઠા ખાતો હોય એટલે એમ ન બાળકનું હિત શેમાં છે? એ માટે સુજ્ઞને સમજવું કે, વગર ઉદ્યમે તે સુખી છે. પૂર્વે- વધુ કહેવાપણું ન હોય. બાકી તેં ચોર પાજિત ધન સંચય તેની પાસે છે, તે તે માત-પિતા પોતાના બાળકને એમ જ સમભગવે છે, તે પૂર્ણ થયે-ખૂટી ગયે તે હો જાવે કે, “ભાઈ ! આ ચારીને ધંધો શિખ
