________________
જ્ઞાન ગાચરી
પારકાના સમયની પણ કિંમત હેાય. દાખલા તરીકે મારે મી. બટલરને મળવું હતું. એથી મારા મંત્રીને કહ્યું” કે, અનુકૂળ સમયે મુલાકાત ગેાઠવવાનુ તેમને કહે, ત્યારે તેમણેજ ઉલટુ સામેથી કહેવડાવ્યું કે તમે થાડા સમય માટે આવ્યા છે! માટે અમે જાતે જ તમને મળવા તમારી હાર્ટલ પર આવી જશું. મુંબઈના ગવર્નર સર જ્હોન ાલવીય પરિષદમાં મળ્યા ત્યારે તેમણે તુરત ઉભા થઇને પેાતાની જાતે પેાતાની એળખાણ આપીને યાદ તાજી કરાવી. આ બધું તેમનું સૌજન્ય બતાવે છે અને સમયની કિંમત બતાવે છે.
વ્યવસ્થા અને વિવેક
જો સ્વરાજ્ય ચલાવવુ હાય તા દરેકનું સ્વમાન જળવાવું જોઇએ. ગમે તેવા નાનેા માણસ હોય પણુ એનુ સ્વામાન જળવાવું જોઇએ. જો આપણા દાવેા ૩૦ કરાડની સ્વરાજ્યને હેાય તે એક સામાન્ય ભગી અને વડાપ્રધાન બન્ને માનવતાની દૃષ્ટિએ સમાન ગણાવા જોઇએ; પણ અહિં એવું જણાતું નથી; બંધારણેા ધડવાથી, મતદાર મ`ડળેા રચવાથી અને ચૂંટણી લડવાથી સ્વરાજ્ય સ્થપાય તેમ હું માનતા નથી, વન અને સ્વભાવમાં લાકશાહી આવે તેજ સ્વરાજ્ય સ્થપાય. ઈંગ્લેન્ડમાં અમે કાઇને ચીઢાયેલા જોયે। નહિ. દરેક માણસ અમને મદદ કરવા ઉત્સુક, અને આવા ગુણા હાય તેજ સ્વાતંત્ર્ય ટકી શકે, વળી ત્યાંની પ્રજામાં વ્યવસ્થાશક્તિ પણ વિકસેલી હેાય છે. અમારા જે કાક્રમ નક્કી થયેલા તે નિયમ મુજબ તેમણે પાર પાડયેા. આપણા દેશમાં યાજનાએાની વાતેા થાય છે. ગુજરાતમાં દુષ્કાળ આવે ત્યારે જાગીએ ને પછી સુઇ જઇએ. સવારે દાતણુ કરતી વખતે પણ આપણે દિવસની યેાજના ઘડતા નથી, ને લેાકેા રાષ્ટ્યિ નિયેાજનની વાતા કરે છે તેથી મને હસવું આવે છે, લંડનમાં અમે ટ્રાન્સપોર્ટની ફીલમ જોઇ. ત્યાં રાજ લાખા માણસાની અવરજવર થાય છે. ભૂગર્ભમાં રેલવે ખૂબ નિયમિત ચાલે છે. ત્યાંની અસ જોઇએ તે જાણે કાલેજ આવી હોય તેવી. પણુ તેને તેના વાપરનારા અને ઉતારૂ બધી સ્વચ્છતા જાળવે. સ્વચ્છતાનું આ ધેારણુ જોયુ ત્યારે મને થયું કે, આ ધેારણુ હાવુ જોઇએ..
૩૯૧
આધુનિક ગાકુળ : સ્વીટઝલેન્ડ
અંગ્રેજોની શિસ્ત મેનમુન છે. ત્યાંના લેાકા કાળા બજારમાં ઘઉંં ન ખરીદે. ત્યાં દૂધની અછત જણાઇ, ત્યારે મેં પૂછ્યું કે, કેમ તમારે ત્યાં ઓછું પેદા થાય છે ? ત્યારે તેમણે જણાવ્યુ કે “ અમારે ત્યાં તમારા કરતાં પણ વધુ દૂધ પેદા થાય છે પરંતુ તેની વહેંચણી ખૂબ વ્યવસ્થિત છે. ” ત્યાં દરેક બાળકને રાજ રતલ દૂધ અપાય છે, અને તેથી ખરા ગેાપાળ તા મેં ઇંગ્લેન્ડમાં જોયા. ગાયની સાચી સેવા ત્યાં જોઇ. સ્વીટ્ઝર્લેન્ડમાં જે ગાયની સેવા જોઈ તે બીજે ક્યાંય ન જોઇ. આપણા ગેાવન ગેાપાલ અને ગોવિંદનાં નામેાજ રહ્યાં છે અને સાચું ગાકુળ–વૃંદાવન તે! મેં ત્યાં જોયું. ખેડુતના ગળા પરના ચિત્રમાં પણ ગાય જ હાય. આઝાદ રાષ્ટ્રની પ્રજા
પરદેશમાં જઇએ છીએ ત્યારે આપણી નાનામાં નાની ટેવ પર ત્યાંના લેાકાનું ધ્યાન રહે છે અને એ આપણી ટવાને અંગત ટેવા તરીકે જોતા હાય તે ઠીક પણ એવી ટેવ સારાય દેશની હશે એમ તેઓ માને છે. રાજકારણમાં પણુ,આપણે ત્યાં યુરેપના દેશ જેવી સૂક્ષ્મતા હજી આવી નથી. આપણે આંખ અને કાન બંધ રાખીને જીભને છુટી મૂકીએ છીએ. મે' તે। પ્રતિનિધિમંડળના સભ્યાને કહ્યું હતું કે, આપણે જીભ બંધ રાખી, આંખ અને કાન ખુલ્લા રાખવા છે. પહેલાં જીભ છુટી રાખી હતી તે ચાલ્યું પણ હવે આઝાદ હિંદમાં તે ચાલી શકે તેમ નથી.
યુરેાપના દેશાની મુસાફરી પુરથી આઝાદ દેશની પ્રજા કેવી હાઈ શકે એને ખ્યાલ આપણને આવી શકે છે. કપડાંની બાબતમાં ચેાકખાઇ, શરીરની તંદુંરસ્તી, ક્રેાધને અભાવ અને સત્ય અને પ્રમાણિકતાને આગ્રહ, આ પ્રજાએ પાસેથી આપણે શીખવાને છે તે તે જ એક સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર તરીકે આપણે ટકી શકીશું. સ્વીટઝરલેન્ડના ઈન્ટરલાંકત ગામમાં હું ગયેા હતા. ત્યાં રેલ્વેના ક્રાસીંગ આગળ આપણે ત્યાં જેમ ઝાંપા છે તેમ ઝાંપા કે વાડ નહોતી છતાં ત્યાં એકે અકસ્માત થતા નથી. ગાડી આવવાની ધટડી વાગે એટલે લેાકા આપેાઆપ રસ્તાની બે બાજુ થાભી જ જાય. સ્વીટઝરલેંડમાં . મે ક્રાઇ ઠેકાણે
