________________
સ્તુતિ-સ્તનું પાચન
૪૪૭ વસન્તતિલકા છેદમાં ૪૪ કેની માનતુંગ પ્રક્ષિપ્ત હોય, તે એટલું તે કહેવું પડશે કે કલ્યાણ સુરિ કૃત ભક્તામર સ્તોત્ર એ નામની કૃતિમાં ૩૮ મંદિરની રચના થઈ તે સમયમાં તે તે વાસ્તવિક મો શ્લોક પ્રક્ષિપ્ત હોય એમ ડો. હર્મન્ યકેબીએ ગણાતું હશે. એમ નહિ હોય તે કલ્યાણ મંદિરના દેઢેક માસ ઉપર લખી મોકલેલ અગ્રવચન (Fore- લેકની સંખ્યા બંધ બેસતી આવે નહિ. word)માં સૂચવ્યું છે. આ પદ્ય વાસ્તવિક નહિ અત્રે એ સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવો આવશ્યક સમજાય હોવાની જે ગંભીર શંકા તેમને ઉપસ્થિત થાય છે, છે કે ડે. કેબી કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્રને ભક્તાતેનું કારણ દર્શાવતાં તેઓ કહે છે કે આ ૩૯ મું મર-સ્તોત્રના અનુકરણરૂપ માને છે. પદ્ય એ પૂર્વોક્ત પદ્યનાં ભાવાર્થનું શબ્દતઃ રૂપાતર વિશેષમાં આ પણ તેમની કલ્પના છે કે ભક્તાછે. વળી આ પધ સૂચિત આપત્તિ સિવાયની બાકીની મર-સ્તોત્રનો ૪૩ મે એક એ ૩૪ થી ૪ર મા સાત આપત્તિઓ પૈકી પ્રત્યેકના વર્ણન માટે તે એક કને શુષ્ક ઉપસંહાર છે. ખરેખરે કવિ આવે એક પધજ કવીશ્વરે રચ્યું છે, જ્યારે આને માટે બે ક રચેજ નહિ, વાસ્તે આ પ્રક્ષિપ્ત છે, પરંતુ રહ્યાં છે એ આશ્ચર્યજનક છે. વિશેષમાં જે આ પર્વ કલ્યાણ મંદિર રચાયા પછી ભક્તામર-સ્તોત્રમાં
૧ આ સાક્ષર-રત્નને બાલબધ લિપિમાં પોતાનું નામ એ દાખલ થયેલો હોય એમ લાગે છે. કેમકે મૂળ લખી મોકલવા મેં સૂચના કરી હતી તે ધ્યાનમાં લઇને ભક્તામર-સ્તોત્ર તે ૪૩ પદનું હોવું જોઈએ એમ તેમણે સ્વહસ્તે આ પ્રમાણે પિતાનું નામ લખી મે કહ્યું ક૯યાણ મંદિરના વસંતતિલકા છંદમાં રચાયેલાં ૪૩ છે. આથી હર્મનયાકોબી કે જેકેબી એમ લખવું અશુદ્ધ પો ઉપરથી સચન થાય છે. સમજાય છે.
હી. ૨.
આ ઉપરથી નીચે મુબજના ત્રણ પ્રશ્ન ઉપ૨ આ અગ્રવચન શ્રીમતી આગમાદય સમિતિ તર- ડિત
સ્થિત થાય છે – ફથી પ્રસિદ્ધ થતા ભક્તામર અને કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર નામના ગ્રન્થને ઉદ્દેશીને લખાયેલ છે. આ ગ્રન્થમાં ભક્તા- (૧) શું કલ્યાણ મંદિર-સ્તોત્ર એ ભક્તામરેમરની શ્રી ગુણાકાર સૂરિ કૃત ઉપાધ્યાય શ્રી મેઘવિજય સ્તંત્રના અનુકરણ રૂપ છે?
મા કનકકુશલ ગાણકૃત એમ ત્રણ ટીકાએાની (૨) શું ભક્તામર સ્તોત્રના ૩૯ માં અને ૪૩ તેમજ મૂળ કોના અંગ્રેજીમાં મેં તૈયાર કરેલા ભાષા મા પશે વાસ્તવિક નથી ? તરને સમાવેશ કરવામાં આવે છે. ભક્તામર ટીકાદિક (૩) કલ્યાણ મંદિર ભક્તામરથી કઈ અપેક્ષાએ સહિત છપાઈ રહેતાં મેં તેની સંસ્કૃત અને અંગ્રેજી ભાષામાં
મા ઉતરતું કાવ્ય ગણી શકાય ? ભૂમિકા તૈયાર કરવા માંડી. તે સમયે ડૉ. કેબીએ પચાસ વર્ષ ઉપર આ સ્તોત્ર તેમજ કલ્યાણ મંદિરને અંક ૨ (૪) ભક્તામર કયાણુમંદિરથી કોઈ પણ અપેજર્મન અનુવાદ તેમજ ઉપઘાત લખ્યા હતા તેમાં જૈન ક્ષાએ ઉતરતું કાવ્ય નથીજ ? પરંપરાથી કેટલીક વિરૂદ્ધ વાતે લખી છે એ તરફ મેં (૫) ભક્તામર-સ્તંત્રના કેની સંખ્યા કેટલી સમિતિના માનદ મંત્રી શ્રીયુત જીવણચંદનું ધ્યાન ખેંચ્યું. ગણવી યુક્ત છે? ત્યાર પછી તેમની સાથે થયેલી વાતચિત પ્રમાણે ડૉ.
આ પંચમ પ્રશ્નની સાથે સંબંધ ધરાવતા વિવાદકેબી-સાથે પત્ર વ્યવહાર શરૂ કરવામાં આવ્યું. એના
ગ્રસ્ત વિષયની પણ સ્થૂલ રૂપરેખા આલેખવી ઉચિત પરિણામ તરીકે તેમણે અગ્રવચન લખી મોકલવા કૃપા કરી, તે બદલ તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે.
સમજાય છે. ઉપર સૂચવવામાં આવ્યું છે તેમ જે કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર શ્રી માણિક્ય મુનીશ્વર કૃત તથા કે લક
ત તથા કે ભક્તામર સ્તોત્ર એ શ્વેતાંબર તેમજ દિગંબર શ્રી કનકુશલ ગણિત ટીકાઓ તેમજ અંગ્રેજી અનુવાદ બંનેને માન્ય છે, પરંતુ ભિન્નતાનું સ્થળ એ છે કે સહિત લગભગ છપાઈ રહેવા આવ્યું છે. ટુંક સમયમાં ૩૧ મા પદ્ય પછી જમીનતાન ઇત્યાદિથી શરૂ તેની અંગ્રેજી-સંસ્કૃત ભૂમિકા છપાવવી શરૂ થશે. થતાં ચાર અધિક પદ્ય દિગંબરો માને છે અર્થાત
હી. ૨. દિગંબર માન્યતા પ્રમાણે ભક્તામર ૪૮ કનું
