Jain_Satyaprakash 1952 12

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 4

કેન્દ્રસ્થ સંસ્થા કેવી જોઇએ
લેખક :-શ્રીયુત મેહનલાલ દીપચંદ ચોકસી ગયા અંકમાં જોયા પ્રમાણે, ભારતવર્ષના સક તાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન તરફથી બેલી શકે, એને વારસાને માલિકી હક્ક કરી શકે એવી સંસ્થાની ખાસ અગત્ય છે. હવે મેં વાતમાં બેમત જેવું હવા સંભવ નથી જ. આ માસિકમાં આવેલ અને “જૈન” પત્ર તા. ૨૯-૧૧-૩૨ ના અંક ૨૫ માં જેને ઉતારી લીધું છે એવા પંડિત લાલચંદ્ર ભ. ગાંધીના
અકેટામાંથી મળેલી પ્રતિમાઓ સંબંધી લેખથી ખાતરી થઈ જાય તેમ છે કે સરકારી કાનુન મુજબ આ જાતની સર્વ પ્રાચીન સામગ્રી, જે રક્ષણ કરનાર ન હોય તે ખુદ સરકાર એનું રક્ષણ કરવાની જવાબદારી સ્વીકારે છે અને એ સર્વ પર પિતાને હકક કાયદાથી લાદે છે. જેના પત્રના એ જ એકમાં “શ્રવણ-બે ગુલ'માં આવેલ શ્રી બાહુબળિજીની દિગંબર મૂર્તિ અંગે પણ એ જાતની સરકારી તૈયારીની વાત છે. વળી કલ્યાણચંદ કેશવલાલ ઝવેરીએ પણ વડોદરામાંની અકોટાવાળી ધાતુપ્રતિમાઓ સંબંધી ચર્ચા કરી કાયદા સંબંધી માહિતી આપી છે અને એ અંગે જેને સંધે અને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી કિંવા જૈન ભવે. કેન્ફ રજો જાગૃત થઈ કાયદો સુધરાવવા પિતાની મૂર્તિઓ હસ્તગત કરવા સૂચના કરી છે. “કેન્દ્રસ્થ સંસ્થાની અગત્ય' નામક લેખ લખ્યો ત્યારે આ વાત મારા લક્ષમાં નહોતી. મેં તે કોન્ફરન્સના પ્રયાસ અંગે ભારતવર્ષના જુદા જુદા પ્રદેશમાં ફરવાનું બનતાં જે ચિત્ર મારી દષ્ટિ સન્મુખ ખડું થયું અને અગાઉ પાવાપુરી સંબંધી કાયદો આવેલ એ કારણે આ તટસ્થ માસિકમાં આ પ્રશ્ન હાથ ધર્યો. પણ હવે તે દિવા જેવું દેખાય છે કે આપણે પૂર્વજોના અણુસૂલા-મૂર્તિ-દેવાલય કે સ્થાપત્ય સંબંધી અથવા તે જ્ઞાનભંડારમાંની અણુમલી સાહિત્યસામગ્રી માટે સંરક્ષણને પ્રબંધ નહીં કરીએ તો સરકાર કાયદાના બળે એ ઉપર હક ધરાવી, કબજો જરૂર લેશે. એ વેળા રક્ષણ તો થશે પણ એ પાછળ આપણો જે ભક્તિભાવ–એ માટે જે બહુમાન-આપણું અંતરમાં રમણ કરે છે તે જળવાશે કે કેમ એ જરૂર વિચારણીય છે. આવો વિખરાયેલે વાર કે અણમૂલો-અને ઈતિહાસની નજરે અતિઅગત્યને છે એ વાત જાણવી હોય તે ભારતીય જૈન સ્વયં-સેવક પરિષદ તરફથી પ્રગટ થતા “સ્વયંસેવક' માસિકના અંક જેવા ભલામણ છે. આપણું એ અંગેના દુર્લક્ષથી કેટલું ચાલ્યું ગયું છે, કેટલું બગડી રહ્યું છે, અને હજુયે નહીં ચેતીએ તે કેટલું હાથમાંથી સરી જશે એ ભિન્ન ભિન્ન અભ્યાસીઓના હાથે લખાયેલ લેખે વાંચ્યા વિના સમજાય તેમ નથી!
આજે વિચારવાનું એ જ છે કે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી “કેન્દ્રસ્થ સંસ્થાની ગરજ સારી શકે કે કેમ ? જરૂર એ સંસ્થા મધ્યવતી બની શકે પણ એ માટે એને પિતાના ચાલુ બંધારણમાં કેટલાક ફેરફારો કરવા પડે. વળી, સારાયે ભારતવર્ષના વારસાના સંરક્ષણને અતિમહત્વને પ્રશ્ન હોવાથી કાર્યાલય નમૂનેદાર બનાવવું જોઈએ, પ્રચલિત પ્રણાલિકામાં સુધારણું કરવી ઘટે અને એ અંગે થનારા મોટા ખરચને ધ્યાનમાં રાખી, આવકને માર્ગે પણ નિયત કરવા જોઈએ.
સાંભળવા પ્રમાણે જે બંધારણ છે એમાં ભારતના જુદા જુદા સંધના પ્રતિનિધિઓની જનરલ કમિટિ છે છતાં એ વર્ષમાં માંડ એકવાર મળે છે ! એને અધિકાર સલાહ સૂચન પૂરતો જ છે ! બાકી વહીવટનું તંત્ર અમદાવાદના સ્થાનિક પ્રતિનિધિઓ કે જેમની સંખ્યા આઠેકની છે તેમના હાથમાં જ હોય છે.
એ ખરું હોય દિવા એમાં સમજર હોય, એ વાત મુદ્દાની નથી. અત્યાર સુધીની