Book Title: Jain_Satyaprakash 1952 12
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાપ
અંક : ૭ ]
[ ૬૫
પાપપુણ્યની ચર્ચાથી પર રાખ્યા છે. ધધાની લેવડદેવડમાં કે નોકરા સાથેની વર્તણૂકમાં કે એવા હજારા-નાના મોટા પ્રશ્નોમાં આપણે પુણ્ય ને પાપની યાતામાં મૌન જ સેવ્યું છે. ધાર્મિક દૃષ્ટિએ તેમજ વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ પણ સ્વીકાય એવી પાપ-પુણ્યની વ્યાખ્યા લેવી હેય તે। તુલસીદાસે લખેલ કડી ઉપયેાગની થઈ પડશેઃ-~~ “ પરપીડા સમ અન્ન નહી' ભાઈ; પરહિત સમાન ધરમ નહી ભાઈ !''
અર્થ :—પારકાને પીડા કરવા જેવુ' પાપ નથી. પારકાનુ હિત કરવા જેવું કાઇ પુણ્ય નથી. આ છે તુલસીદાસની પાપ-પુણ્યની વ્યાખ્યા. આત્મવિકાસની ખૂબ ઊંચી ભૂમિકા પર આ વ્યાખ્યા સાંકડી પડે છે. ત્યાં તે સ્વદ્રગુપાય પુણ્યરૂપ છે, પરદ્રવ્યગુણુપર્યાય પાપરૂપ છે. જેવી રીતે આપણે પાપ-પુણ્યને જીવનના અગત્યના પ્રશ્નોથી વેગળા રાખી નુકસાન કર્યુ છે તેવી રીતે પાપ-પુણ્યને વધુ પડતુ` મહત્ત્વ આપીને પણ નુકસાન કર્યું છે. પાપને ડર સારા છે પણ વધુ પડતા ડર તે નુકસાનકારક છે. પુણ્યના લાભ સારા છે પણ વધુ પડતા લાભ એ ખરાબ છે. આપણું' ધાર્મિક ધ્ય પાપના ર તે પુણ્યના લાભના ખે રાગેથી સડી ગયું છે. આપણી સર્વ ક્રિયાઓ પાછળ કાંતા પાપનો ડર હશે ને કાંતા પુણ્યના લાભ હશે—ધ્યેયનું આકષ ણુ હેવુ જોઈ એ તે નહી હૈાય. આનું નામ આધ્યાત્મિક શૂન્યતા, અરબસ્તાનની સ્ત્રીસંત રાબિયા જેમ આપણે પ્રાવુ જોઇ એ કે “ હે પ્રભુ નરકના ડરથી મેં તમને પૂજ્યા હોય તા નરક જ મારી ગતિ થાવ. તે સ્વર્ગના લાભથી પૂજા હાય તા સ્વર્ગા મારે હરામ છે. મારે તેા તું પોતે જ પૂરતે છે.” આપણી સ ધાર્મિ ક ક્રિયાઓની પાછળ આ ભાવના હરશે તેા જ આપણે પાપ-પુણ્યથી પર થઈશું. આત્મા તા પાપથીયે દૂર છે તે પુણ્યથી ચે ધણા દૂર છે. બેઉના પાર પામ્યે જ છુટકા,
ને પુણ્ય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
k
''
"
તત્ત્વાર્થસૂત્રે અશુભ યાગને પાપ ગણાવ્યુ` છે. આ અશુભ યોગ કેવી રીતે ટળે? બૉન્ડ રસેલ “ Sense of gin ' પાપવૃત્તિ નામના પ્રકરણમાં આના ઉપાય બતાવે છે, તે મહાન સુિફ લખે છે કે અશુભ યોગ ટાળવા માટેના ઉપાય વિચારશક્તિ છે. “ Ra tionality ” છે. આપણે માનીએ છીએ કે બુદ્ધિથી હૃદયની ઊ'ડી ને ઉમદા લાગણીઓને ધાત થાય છે. આનુ કારણ બુદ્ધિ વિષેની ગેરસમજ છે. ખરી રીતે તેા બુદ્ધિ એટલે કે સચેત વિચારશક્તિ દ્વારા દુર્વાસના તે અશુભ વૃત્તિએાનુ' તેજ હણી શકાય છે, તેનુ' બળ ઓછુ કરી શકાય છે. અશુભયેાગની અશુભતા વિચારશક્તિથી હણી શકાય છે, પણ એ વિચારશક્તિ સચેત જોઈ એ, એ વિચાર જીવતા-તેજસ્વી-જોઇ એ. Creative thought જોઇ એ. વિચારશક્તિનુ’ધ્યેય આંતવિકાસ હોય ત્યારે વિચાર સચેત થાય છે, વિચારશક્તિ સાથે વિકાસની ભાવના ભળવી જોઇએ. આ વિકાસની ભાવનાને બર્નાડ ăt Erolutionary appetite ઉત્ક્રાંતિની ભૂખ કહે છે. શાની આવી ઉત્ક્રાંતિની ભૂખ વગરની વિચારશક્તિ સચેત નહિં પણ નિર્જીવ હોય છે. તેથી કેવળ તશીલ હોય છે. કેવળ તર્કશીલ વિચારશક્તિથી અશુભ ચેગની અશુભતા ટળતી નથી. રવિન્દ્રનાથ ટાગાર સાચુ લખે છે કે — A mind all logic is knife all blade-it bleeds the hand that uses it." અર્થ—કેવળ તશીલ માનસ તે હાથા વગરના ચપ્પુ જેવું છે-જે હાથ તેને વાપરે છે તેમાંથી લોહી નીકળે છે, નિર્જીવ વિચારોથી કાંઈ નહી' થાય. સચેત Creative વિચારશક્તિથી અશુભ્રયાસની અશુભતા મળશે તે પાપ તારો,
For Private And Personal Use Only
