Jain_Satyaprakash 1948 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 8

૧૦૨ ]
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૩
"धम्मस्स णं झाणस्स चत्तारि अणुप्पेहोओ पं० तं जहा - एगाणुप्पेहा, अणिच्चाणुप्पेहा, અસરળાજીબેઢા, સંસારાનુવ્વલ્લા ’’
46 सुक्करसणं झाणस्स चत्तारि अणुप्पेहाओ पं० तं - अणतवत्तियाणुप्पेहा, विपरिणाમાનુવ્વતા, અનુમાનુવ્પના, ભવાયાનુવૃંદા ’
પહેલા ઉલ્લેખ એકત્વ, અનિત્ય, અશરણુત્વ અને સસારને લગતી ચાર અનુપ્રેક્ષા સબંધી છે, જ્યારે બીજો અનંતવૃત્તિતા-ભવની પરંપરા, વિરામ–વિવિધ પ્રકારનાં પરિણમન, અશુભતા (અશ્રુતિ), અને (આસ્રવરૂપ) અપાયને લગતી ચાર અનુપ્રેક્ષા પરત્વે છે.
ભાર અનુપ્રેક્ષા ( ભાવના)નાં નામઃ-~
તત્ત્વાર્થ સૂત્રનુ` નીચે મુજબનું સૂત્ર ખાર ભાવનાનાં નામ પૂરાં પાડે છે:-~~ “ અનિયાારનઈસારેવાખ્યચારુષિવાવ-શૈવ-નિર્ઝરી-જોક-યોપિત્રુીમ-ધર્મस्वाख्याततत्त्वानुचिन्तनमनुप्रेक्षाः ॥ ९-७ ॥
અર્થાત્ (૧) અનિત્ય(તઃ)નું, (૨) ‘અશરણુ(તા)નું, (૩) ગ્ર ંસારનું, (૪) એક વતુ, (૫) અન્યત્વનું, (૬) અશુચિવતુ, (૭) આસવનું, (૮) સવરનું,(૯) નિરાતુ, (૧૦) લેાકનું, (૧૧) . ખેાધિદુલ ભ(તા)નું અને (૧૨) ધર્મના સાખ્ખાતતત્ત્વનું અનુષ્યતન પ્રેમ ભાર નુપ્રેક્ષા છે-ઊંંડા ચિતતા છે.
આ ભાવનાત્માનું સ્પષ્ટીકરણુ આના ઉપરનું સ્વાયત્ત ભાષ્ય (!. ૨૦૯-૨૨૭) પૂરું' પાડે છે. એની વિશેષ સમજણુ સિમેનમસુિકૃત ભાષ્યાનુ*ારિણી ટીકા પૂરી પાડે છે, તવા સૂત્રને લગતાં અન્ય શ્વેતાંબરીય તેમજ દિગબરીય ટીકા, વિવરણું યાદ પશુ આ ભાવનાઓને વિશદ કરનારાં સંસ્કૃત સાધના છે,
ઉમાસ્વાતિએ પ્રશમત સસ્કૃતમાં રચી છે. એમાં ૧૪મા અને ૧૫૦મા પદ્યમાં છાર ભાવનાઓ ગણાવાઈ છે, આ એ પત્રો નીચે પ્રમાણે છે.
" भावयितव्यमनित्यत्वमशरणत्वं तथैकताऽन्यत्वे । अशुचित्वं संसारः कर्मासव संवरविधिश्व ॥ १४९ ॥ निर्जरण लोक विस्तरधर्मस्वाख्याततत्वचिन्ताश्च ।
રોષે, સુતુદ્ધમત્વ 7 માવના દ્વારા વિશુદ્રાઃ || ૧૦ || ઝ
આ બે પોમાં બાર બાવનાના જે ઉલ્લેખ છે તે પૂર્વોક્ત સૂત્રગત ઉલ્લેખથી એ બાબતમાં જુદા પડે છેઃ (૧) ખાર ભાવનાનાં નામમાં અને (૨) એના ક્રમમાં. ક્રમમાં જે ભેદ છે તે ક'ખું મહત્ત્વની વસ્તુ નથી, કેમકે અમુક જ ક્રમથી ભાવના ગણુાવવી જોઇએ
૨ ઉત્તરઋણુ ( અ. ૨૦)ને અનુલક્ષોને સમયસુંદરગણિએ તેમજ નત્રિયના શિષ્ય મુનિ રામે રચેલી “ મનાયમુનિની સજઝ.મ મા ભાવનાનું સ્વરૂપ પુરુ પાડે છે. ૩ આ બંને દ્યો અનેકાન્તજયપતાકાની સ્વાપન્ન વ્યખ્યા ( દ્વિતીય ખડ, પૃ. ૨૨૫)માં અવતરણુરૂપે અપાયાં છે.