Jain_Satyaprakash 1948 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 25

અંક ૪ ]
પ્રશ્નોત્તર-પ્રાય
હોય છે. તેથી સમજાય છે કે-અપદ્ધક દેવેનું આયુષ્ય મહહિં દેના આયુષ્યની અપેક્ષાએ અ૮૫ હેય. માટે જ ચંદ્રાદિ પાંચેય ચંદ્રનું સૌથી વધારે આયુષ્ય લેવથી સૂર્યાદિ ચાર જ્યોતિષી કરતાં વધારે મહદ્ધિક ચક્રો ગણાય. તેમાંથી સૂર્ય, ગ્રહ, નક્ષત્ર, તારા ક્રમસર એપછી એછી નહિવાળા કહેવાય. કારણ કે ચંદ્રમાનું આયુષ્ય ૧ પલ્યોપમ ને લાખ વર્ષનું, સૂર્યનું આયુષ્ય ૧ પોપમ ને હજાર વર્ષનું, ગ્રહનું ૧ પોપમનું આયુષ્ય, નક્ષત્રનું અર્ધપોપમનું અને તારાનું આયુષ્ય ૧ પલ્યોપમનું શ્રી જીવાભિગમ, પ્રજ્ઞાપનાસુત્રાદિમાં જણાવ્યું છે. ૪૬.
૪૭ પ્રશ્ન-ચંદ્રાદિ પાંચમાં શીધ્ર ગતિ કરનારા કોણ? ને મંદ ગતિ કરનારા કોણ?
ઉત્તર-૧ ચંદ્ર, ૨ સૂર્ય ૩ ગ્રહ, ૪ નક્ષત્ર, ૫ તારા-અહીં જણાવ્યા પ્રમાણે, કમસર ચ દ્રથી સૂર્યની ગતિ ઉતાવળી હોય, તેનાથી પ્રહ-નક્ષત્ર-તારાની ક્રમસર ગતિ શીધ્ર હોય છે. કારણ કે એક અહેરાત્રમાં ચંદ્રમા જેટલું ક્ષેત્ર ચાલે, તેટલું ક્ષેત્ર ચાલતાં સૂર્યને અહેરાત્રથી છ વખત લાગે છે, તેનાથી પ્રહને, નક્ષત્રને ને તારાને કમસર તેટલું જ ક્ષેત્ર ચાલતાં ઓછો વખત લાગે છે. એમ શ્રી જીવભિગમસૂત્ર ટીકાદિમાં જણાવ્યું છે. ૪૭.
૪૮ પ્રશ્ન– તિવા દેવદિનું જઘન્યુઝ આયુષ્ય કેટલું કેટલું હોય?
ઉત્તર–(૧) ચંદ્રવિમાનમાં દેવોનું જધન્ય આયુષ્ય એક પાપમને ભામ, ને ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય એક પોપમ અને એક લાખ વર્ષ પ્રમાણ જાણવું. તેમાં ચંદ્રવિમાનમાં ચંદ્રદેવ, સામાનિક દેવો ને આત્મરક્ષક દેવ વગેરે ઊપજે છે. તેમાં એ નિયમ છે કે, ચંદ્ર અને તેના સામાનક દેવોનું આયુષ્ય ઉત્કૃષ્ટ જ હેય, ને આત્મરક્ષકદિ દેવનું આયુષ્ય જઘન્ય જ હેય. તથા ચંદ્રવમાનમાં રહેનારી દેવીઓનું જન્ય આયુષ્ય રૂ પોપમ, ને ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય પોપમ અને ૫૦૦૦૦ , (૨) સર્યવિમાનમાં દેવોનું જ આ પલ્યોપમ, ઉ૦ આ એક પોપમાને હજાર વર્ષ; દેવીઓનું જ આ પૃપાપમ, ઉ૦ આ૦ રૂપલ્યોપમ ને ૫૦૦વર્ષ; (૩) ગ્રહવિમાનમાં દેવનું જ આ પ૦, ઉ૦ આ. ૧૫૫મ; દેવીઓ નું જ આ પોપમ, ઉ૦ આ પલ્યોપમ; (૪) નક્ષત્ર વિમાનમાં દેવોનું જ આ પલ્યોપમ, ઉ૦ આ૦ રૂપલ્યોપમ; દેવીઓનું ૧૦ આ૦ ફૂપલ્યોપમ, ઉ. આ સાધિક પલ્યોપમ. (૫) તારા વિમાનમાં દેવનું જઆ૦ પોપમ, ઉ૦ આ૦ ફૂંપોપમ; દેવીઓનું જ આ પલ્યોપમ,ઉ. મા. સાધિક પલ્યોપમ ૪૮.
૪૦ પ્રશ્ન- ચંદ્રાદિ પાંચમાં કયા ક્યા વધારે ને કયા કયા ઓછા હેય?
ઉત્તર–પ્રહાદિ ત્રણ કરતાં ચંદ્ર સૂર્યો ઓછા હોય. ને માંહો માટે વિચારીએ તો સૂર્ય અને ચંદ્રો સરખી સંખ્યામાં હાય, કારણ કે દરેક પાદિમાં સરખી સંખ્યાએ જ ચંદ્ર જણાય છે. જેમ જંબુદ્વીપમાં બે સુર્ય, બે ચંદ્રમા, લવણ સમુદ્રમાં ૪ સૂર્યને૪ ચંદ્રમા વગેરે. નક્ષત્રો સંખ્યાતગુણ જાણવા, કારણ કે દરેક ચંદ્રાદિના પરિવારમાં ૨૮૨૮ નક્ષત્ર હોય છે. તેથી પ્રહ સંખ્યાતગુણ જાણવા. કારણ કે નક્ષત્ર કરતાં સાધક ત્રણ ગુણ ગ્રહ. દરેક ચંદ્રાદિના પરિવારમાં જણાવ્યા છે. તેનાથી તારે સંખ્યાતગુણુ જણા. કારણ કે દરેક સૂર્યાદિ પરિવારમાં ઘણું કેડી પ્રમાણ તારા હોય છે, તારા કરતાં પ્રહે,