Book Title: Jain_Satyaprakash 1948 01
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૬ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
" [ વર્ષ ૧૪ ભાષ્ય અને ભાષાનુસાર વૃત્તિ પ્રમાણે આ શબ્દને "વગેરે એ સીધો અર્થ જ લેવામાં આવે છે અને તેથી ત્રિગુણાધિક, ચતુગુણાધિક, યાવત અનંતગુણાધિકની સાથે પણું બંધ માનવામાં આવે છે. દુન્નિતિશાયત દિવાકરછના વચનથી તેઓ લેખસંમત માન્યતાને જ અનુસર્યા છે એ સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે.
૩૬માં સૂત્રમાં દિગંબરપરંપરામાં ફોધ grforfમી એવો સૂત્રપાઠ છે, જયારે વેતાંબરપરંપરામાં જે રમાધિ grfબજો એવો સૂત્રપાઇ છે. દિગંબરમત પ્રમાણે દિગુણનિષ્પને દિગુણરુક્ષ સાથે તેમજ ત્રિગુણુસ્નિગ્ધને ત્રિગુણરસ સાથે-એમ સમગુણશ્વિને સમક્ષ સાથે બંધ માનવામાં નથી આવતો. પરંતુ ભાગ્યસંગતપાઠાનુરિ શ્વેતાંબર પરંપરામાં એ પ્રકારનો સમગુણનિષ્પને સમગુણરસ સાથે બંધ માનવામાં આવે છે. વઘુમ(મ)-આ વચનથી દિવાકરજીએ ભાષ્યસંમત પરંપરાને જ સ્વીકાર કર્યો છે એ જોઈ શકાય છે.
દિગંબર પરંપરામાં વિદ્યમાન તcવાર્થવૃત્તિઓમાં પૂજ્યપાદ નામથી પ્રસિદ્ધ આચાર્ય દેવદિએ રચેલી સર્વાર્થસિદ્ધિ સૌથી પ્રાચીન વૃત્તિ છે. અલંક આદિ બધા જ દિગંબર વૃત્તિકારો આ સર્વાર્થસિદ્ધિમાન્ય સૂત્રપાઠને જે અનુસર્યા છે. દિવાકરછ સર્વાર્થસિહકાર કરતાં પણ પ્રાચીન છે. (આ સંબંધમાં વિસ્તારથી જાણવા માટે જુઓ ભારતીયવિદ્યાના સિંધી સમારક અંકમાં પં. સુખલાલજીનો લેખ) કારણ કે પૂજ્યપાદે સવર્થસિદ્ધિમાં દિવાકરજીની બત્રીશીમાંથી એક કારિકાધ ઉદ્ધત કર્યું છે. તેમજ એ જ પૂજ્યપાદપ્રણીત જૈનેન્દ્ર વ્યાકરણમાં સિદ્ધસેનાધ્યાયના નામોલ્લેખપૂર્વક દિવાકરછના મતને નિર્દેશ પણ કરવામાં આવ્યા છે.
આ. શ્રી. મલવાદિષમાશ્રમણુપ્રણીત દ્વાદશાનિયચકની વૃત્તિમાં ટીકાકાર શ્રી સિંહરગણિવાદિષમાશ્રમણે ચ= શર્થી ઘાષ્ય (વા) ચમિતિ નામવા તત્વ આવું શબ્દનયનું લક્ષણ તથા વારિસેન બાદ આવા નામો લેખ પૂર્વક ઉદધૃત કર્યું છે. બીજે બધે સ્થળે સિહસેનાચાર્યના નામે ટીકાકારે ઉધૂત કરેલાં પ્રાપ્ય વચન દિવાકરછના જ છે, તેથી આ સિંહસેનાચાર્ય પણ દિવાકરેજી હેવાની જ સંભવ છે. તત્ત્વાર્થભાષ્યમાં (અધ્યાય ૧) નયનિરૂપણમાં થથામિધા ૨. એવું શદયનું વલણ આવે છે. આની સાથે સિહસેનાચાર્યના નામે ઉધત કરવામાં આવેલા શબ્દનયના લક્ષણને બારીકાઈથી પરખાવી જોતાં શ્રી સિદ્ધસેનાચાર્યના શબ્દનયના લક્ષણો તરવાથભાષગત શબ્દનયના લક્ષણની સાથે સંબંધ છે એમ સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે. આથી પણ એ વાતની પુષ્ટિ થાય છે કે-દાર્શનિકશિરોમણિ આચાર્યપ્રવર શ્રી. સિદ્ધસેનદિવાકરજીએ પણું તત્વાર્થભાષ્યને ઉપયોગ કર્યો છે. નિપાણિ (મહારાષ્ટ્ર, સં. ૨૦૦૪, માગશર વદ ૧૦, તા. ૫-૧–૪૮.
* અહીં થર ઘા વાઘ ન ચમિતિ અભિયાનં તત્-એ પ્રકારે અન્વય કરવાથી આ વાકય વિધિપ્રધાન છે અને તેમાં શબ્દનયના લક્ષણનું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે એ બરાબર સમજી શકાશે. તત્ત્વાર્થટીકાકાર ગંધહતી શ્રી સિદ્ધસે ગએિ પણ આ વાકયને તથા “ઘ ઘાä 1 aafમારમિયાનં તત્ત” એ રીતે જ ઉદ્દધૃત કયુ છે.
For Private And Personal Use Only
