Jain_Satyaprakash 1948 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 20

દાર્શનિકશિરોમણિ આચાર્યપ્રવર શ્રી. સિદ્ધસેનદિવાકરજીની ૧૯મી દ્વાર્નાિશિકાનું એક અધિક મળી આવેલું પદ્ય
લેખક-પૂજ્ય મુનિ મહારાજ શ્રી. જંબૂવિજયજી ભગવાન શ્રી. દિવાકરછની દ્વાર્વિશિકાઓના સૌ કોઈ અભ્યાસીઓ સારી રીતે જાણે છે કે એ કેટલી બધી અતિગૂઢ અને અતિગહન છે. એને અર્થ ઉકેલતાં અભ્યાસીઓને અનેક સ્થળે મહાષ્ટનો અનુભવ થાય છે. જે શુદ્ધ કારિકાઓમાં પણ અર્થપરિજ્ઞાન માટે આ જાતનું કષ્ટ અનુભવવું પડે તો જ્યાં પાઠની અશુદ્ધિ હોય ત્યાં આ જાતની પારાવાર મુશ્કેલી અનુભવવી પડે એમાં શું આશ્ચર્ય ? ન્યાયાવતારને બાદ કરતાં બીજી ત્રિદિકાઓ ઉપર ટીકાગ્રંથ પણ રચાયેલા નથી કે જેના આધારે પાશુદ્ધિ તથા અર્થપરિજ્ઞાન સહેલાઈથી કરી શકાય કદાચ કોઈ પયાએ એ ટીકાગ્રંથની રચના કરી હશે તે પણ અત્યારે તે એ સર્વથા અજ્ઞાત અને અપાત જ છે. વળી આવા ગૂઢ ગ્રંથમાં પ્રમાણભૂત આધારથી પાઠશુદ્ધિ કરવામાં આવે તો જ સફળતાની અધિક સંભાવના રહે છે. નહિતર માત્ર અમુક પ્રકારની વિચારણાના બળે જ જે પાઠશુદ્ધ કરવામાં આવે તે પાઠશુદ્ધિ કરવા જતાં આપણું હાથે અશુદ્ધ પાઠમાં ઉમેરો જ ઘણી વાર થઈ જાય છે. આથી આવા ગ્રંથની હરતલિખિત પ્રતિઓ જ્યાં જ્યાંથી મેળવી શકાય ત્યાં ત્યાંથી શેાધી શેાધીને મેળવીને તેમાંથી શુહ પાઠને તારવી કાઢવા એ પાઠશુદ્ધિ કરવાને ઉત્તમ માર્ગ છે.
અમે ગયા વર્ષે પુના હતા ત્યારે શ્રતજ્ઞાનના અખંડ ઉપાસક પૂ. મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ શ્વાને આ હેતુથી એક પત્ર એ છે કે “ય પુનામાં ભાંડારકર પ્રાચ્યવિદ્યામંદિર (Bhandarkar Oriental Instituteમાં મા સિદ્ધસેનદિવાકરજી. પ્રણીત ધાત્રિશિકાઓની એક તાડપત્ર ઉપર લખાયેલી પ્રાચીન પ્રતિ છે. જેનધર્મ પ્રસાર સભા (ભાવનગર) તરફથી પ્રકાશિત મુદ્રિત પ્રતિની તેની સાથે તુલના કરીને તેમાંથી તમારે પાઠાંતરો લઈ લેવા.” આ પત્ર વાંચી એ પ્રતિ મેળવવા માટે મેં પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ સંસ્થાના સંચાલકે તાડપત્ર ઉપર લખાયેલા ગ્રંથને સંસ્થાના મકાન બહાર આપતા નથી એટલે ત્યાં જઈને જ મેં પાઠાંત લેવાની શરૂઆત કરી.
પાઠાંતરો લેતાં શુદ્ધ અને અશુહ એમ બંને પ્રકારના પાઠાંતરો મને તેમાં મળતા હતા. તેમાં એવા સુંદર અનેક શુદ્ધ પાઠ પણ મને મળવા લાગ્યા કે પ્રયત્નની સફળતાથી તથા ગ્રંથની શુદ્ધિ થવાથી મને ખૂબ આનંદ થતો હતો, પરંતુ જ્યારે ૧૯મી બત્રીશીના પાઠાંતરી લેતો હતો તે સમયે તો મારા આનંદને પાર જ ન રહ્યો. મુકિતમાં નહિ છપાયેલું એક આખું પદ્ય જ મને એમાંથી અધિક મળી આવ્યું. મુદ્રિત ૧૯મી કાત્રિશિકામાં કુલ ૩૧ પદ્ય છે તેમાં ૧૧મું પઘ નીચે પ્રમાણે છપાયેલું છેपरस्परस्पृष्टगतिर्भावनापचयाध्वनिः । बद्धस्पृष्टगमद्वयादिस्नेहरौक्ष्यातिशायनात् ॥११॥
બાંડારકર સંસ્થાની તાડપત્રપ્રતિમાં આ સ્થળે બે કારિકાઓ છે, અને તેને કમ નીચે મુજબ છેपरस्परस्पृष्टगतिर्भावनापचयाध्वनिः । स्पृष्टग्राह्यश्रुते सम्यगर्थभावोपयोगतः ॥११॥ संघात-भेदो-भयतः परिणामाच्च संभवः । बद्धस्पृष्टगम(सम)त्यादिस्नेहरौक्ष्यातिशायनात्॥१२॥
ભાંડારકર સંસ્થાની પ્રતિ સિવાય બીજી હસ્તલિખિત પ્રતિમાં આ કારિકા જોવામાં