Book Title: Jain_Satyaprakash 1947 12
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૩] પ્રશ્નોત્તર–પ્રલ
[ ૮૫ ઉપર દુઃખ આપનાર તે સંસાર છે. કહ્યું છે કે–“સારું લીવે, અળાઈ जीवस्स भवे, अणाइ कम्मसंजागनिव्वत्तिप, दुकूखरूवे, दुकूखफले
agવષે ” ઇત્યાદિ દરેક સંસારી આતને અનાદિ કર્મના સંબંધને લઈને જુદી જુદી સ્થિતિનો અનુભવ કરવો પડે છે. આ જ કારણથી આત્માનું ને કર્મનું સ્વરૂપ જરૂર સમજવું જોઈએ, જેથી વસ્તુની ઓળખાણ થાય, તે લક્ષ કહેવાય. સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન, સમ્યક્યારિત્ર, વીર્ય, ઉપયોગ વગેરે દ્વારા આત્માની પિછાણ થાય છે, માટે તે તેનું લક્ષ કહેવાય. આગમ પ્રમાણ થી આત્મસત્તાનો વિચાર કરતાં જેમ શ્રી સમવાયાંગ વગેરે પવિત્ર આગમોમાં જે માથા” વગેરે ઘણું પાઠો મળી શકે છે, તેવી રીતે અન્ય દર્શનિય પણ “દ્વિ સ્મિા શાનમ" ઇત્યાદિ વચનથી આત્માને માટે જ છે. જેનદર્શન પ્રત્યક્ષપ્રમાણુથી આ રીતે આત્માને સાબીત કરે છે--સર્વ જીવોને ઓછા વધતા પ્રમાણમાં જ્ઞાન ગુણ પ્રત્યક્ષપણે અનુભવાય છે. આ બાબતમાં અમહદ ભેદાનો અનુ નવ સાક્ષી પૂરે છે. જ્ઞાન એ આત્માનો ગુણ છે. તેનો આધાર જે હોય, તે જ આત્મા છે. કારણ કે જેવો ગુણ હોય તેવો જ ગુણી હોવો જોઈએ એવો નિયમ છે, માટે જ્ઞાન એ આત્માને જ ગુણ માનવો જે એ, તેમ છતાં અન્ય દર્શનીઓમાંના કેટલાક વિદ્વાને એમ માને છે કે, પંચ ભૂતમાંથી જ્ઞાન પ્રકટ થાય છે. માટે પંચ ભૂતોને ગુણ જ્ઞાન છે, પણ તે આત્માનો ગુણ નથી, તેઓની આ માન્યતા વાજબી નથી. કારણ કે જેમ પૃથ્વીમાં (માટીમાં) કઠીનપણું સર્વ સ્થળે સર્વ સમયે જણાય છે, તેમ જે જ્ઞાન ૫ચ ભૂતનો ગુણ હોય છે તે જ્ઞાન સર્વ સ્થળે સર્વ સમયે પંચ ભૂતમાં કેમ જણાતું નથી. અને હું અને મૃતક આદિમાં જ્ઞાનનો અભાવ ન હૈ જોઈએ. હવે કદાચ તેઓ એમ કહે કે ઢેફા વગેરેમાં અમે શક્તિરૂપે ચતન્ય (જ્ઞાન) માનીએ છીએ તો અહીં જૈનો તેમને પૂછે છે કે તમે શકિતને ચેતન્યસ્વરૂપ માને છે કે તેથી વિલક્ષણ માને છે ? જે તમે શક્તિને ચૈતન્ય સ્વરૂપ માનશે, તો તે ચૈતન્યસ્વરૂપ શકિતને ઉપલંભ (પ્રતીતિ) કેમ ન થાય ? અર્થાત તન્યની પ્રતીતિ ૮૬ વગેરમાં થવી જોઈએ, પણ થતી નથી માટે શક્તિને પૈતન્યસ્વરૂપ મનાય જ નહિ અને જે તે શક્તિને ચિતન્યથી વિલક્ષણ એટલે જુદા વરૂપવાળી માનશો તો તે પણ ગેરવાજબી છે. કારણ કે જેમ ઘટ અને પટ એ પદાર્થ વિલક્ષણ હેવાય “પટવ ધર્મે કરી પટમાં ઘટ છે,” એમ કહી શકાય નહિ, તેમ શક્તિ રૂપે ચૈતન્ય ૮૬ વગેરેમાં માનવું એ પણ ગેરવ્યાજબી છે. કારણ કે તે વગેરે પદાથી અને ચૈતન્ય બંને વિલક્ષણ છે માટે જ કહ્યું છે કે –
रूपान्तरेण यदित-त्तदेवास्तीति मा रटोः ॥ चैतन्यादन्यरूपस्य भावे तद्विद्यते कथं ॥१॥
આ શ્લોકનો અર્થ ઉપર જણાવી દીધું છે. વિશેષ બીના શ્રીમાલયગિરિ મહારાજે બનાવેલી શ્રીઆવશ્યકસૂયવૃત્તિ વગેરેમાંથી જાણવી. વળી જૈનશાસ્ત્રકાર તે (ચૈતન્યને
For Private And Personal Use Only
