Jain_Satyaprakash 1947 12

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 26

જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૩ આને ભાવાર્થ એ છે કે જાયફળ, ફેફલ (સોપારી) વગેર “મણિમ’ છે. કેસર, ગોળ વગેરે રિમ’ છે. ઘી તેલ વગેરે પદાર્થ જેને અહીં ચો૫ડ કહેલા છે તે અને મીઠું વગેરે “મેયર છે. રન, વસ્ત્ર વગેરે “પરિવ' છે. અહીં સુરતમાં મીઠું વજન પર અપાય છે એટલે આ શહેરની અપેક્ષાએ એ “ધરિમ” ગણાય, પણ મુંબઈમાં એ ટીપરી, પાલી એમ માપ પર અપાય છે એટલે એ શહેરની અપેક્ષાએ એ “મેય’ ગણાય. મુંબઈ જેવા શહેરને ઉદેશીને ઉપર્યુકત ગાથામાં મીઠાને “મેય’ ગવું હોવું જોઈએ. સુરતમાં તેલ માપથી અપાય છે અને અન્યત્ર પણ તેમ થતું હશે એમ “મણનું માપ એ અર્થ દશાઁવનાર “મણકે શબ્દ ઉપરથી જાણી શકાય છે. આથી ચો૫ડના મેય તરીકેને નિર્દેશ સમુચિત છે. દૂધ પણ મેય છે. એ પણ માપીને અપાય છે.
અણુઓગદારના ૧૯મા સુત્તમાં, “સત્યવાહ' શબ્દ વપરાયો છે. એને માટે સંસ્કૃતમાં “સાર્થવાહ' શબ્દ છે. “સત્યવાહનું સ્વરૂપ અણુઓગદાર ચુણિ૭ (પ્ર. ૧૧)માં નીચે મુજબ આલેખાયું છે
"रायाणुण्णोतो चतुन्विहं दविणजायं गणिमधरिममेजपारिच्छेज्ज घेतुं लाभत्थी विसयंतरगामी सत्थवाहो"
અર્થાત રાજાની રજા મેળવી ગણિમ, ધરિમ, મેય અને પરિચ્છવ એમ ચાર પ્રકારના દ્રવ્યના સમૂહને લઈને લાભ મેળવવાના ઇરાદે દેશાંતર જનારે “સાર્થવાહ' છે. આ ભાવાર્થ તેમજ એને લગતી વિશેષ હકીકત હરિભદ્રસૂરિએ અણુઓગદ્દારની વૃત્તિ (પત્ર ૧૬)માં નીચે મુજબનાં બે પદ્યો અવતરણરૂપે રજુ કરી વ્યકત કર્યો છે –
"गणिमं धरिमं मेज पोरिच्छेज्जं व दव्वजायं तु । घेत्तण लाभट्ठी वच्चइ जो अनदेसं तु ॥ निवबहुमओ पसिद्धो दीणाणाहाण वच्छलो पंथे ।
सो सत्थवाह नाम धणो व्व लोए समुव्वहति ॥" આ બે પદો, નહિ જેવા પાઠભેદપૂર્વક મલયગિરિસૂરિએ છવાઇવાભિગમની વૃત્તિ (પત્ર ૨૮૦)માં તેમજ “માલધારા' હેમચન્દ્રસૂરિએ અણુઓગદ્દારની વૃત્તિ (પત્ર ૨૩)માં આપ્યાં છે. એનું તાત્પર્ય એ છે કે ગણિમ, ધરિમ, મેય અને પરિચ્છેદ્યરૂપ દ્રવ્યના સમૂહને લઈને જે લાભાથી અન્ય દેશમાં જાય છે અને જે રાજાને ખૂબ માનીતા છે, જે પ્રસિદ્ધ છે, જે દીન અને અનાથનું માર્ગમાં વત્સલતાપૂર્વક રક્ષણ કરે છે તે ધન્ય સાર્થવાહની જેમ લેકમાં “સત્યવાદ” એવું નામ ધારણ કરે છે.
ગણિમ ઇત્યાદિ વિષે તેમજ સાર્થવાહને અંગે ઈશારારૂપે આટલું કથન કરી આ લધુ લેખ પૂર્ણ કરાય છે. ગોપીપુરા, સુરત, તા. ૧-૬-૪૭
૧ સાર્થને સથવારાને લઈ જાવ-દોરે તે “સાર્થવાહ'. એને ગુજરાતીમાં વણજારા
૨ આનો જે અધિકાર આવશ્યયચણિ (પૂર્વભાગ પત્ર ૧૩૧-૧૩૨)માં છે એથી કોઈ વિશેષ પ્રાચીન જાણવાજેવામાં નથી.