Jain Dharm Prakash 1952 Pustak 068 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

છે. અકારણ કર્મબંધન! આ
(લેખક –શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ, સાહિત્યચંદ્ર-માલેગામ.)
કર્મો ત્રણ ભાગમાં વહેચાઈ જાય છે. કુત, કારિત અને અનુદિત. સામાન્ય રીતે લેકભાષામાં તેને કહ્યું, કરાવ્યું અને અનુમોધું એવા એ ત્રણ નામો છે. જો કે નામો ત્રણ છે પણ તેનું પરિણામ તે એક જ છે. એટલે કર્યું હોય, કરાયું હોય કે અનુમોઘ હોય તેનું ફળ સરખું જ મળે છે. રાજ્યના ધારામાં પણ ગુનો કરનાર, તેમાં મદદ કરનાર અને આડકતરી રીતે પણ તેમાં સહાયભૂત થનારને ગુનેગાર ગવામાં આવે છે.
જેનશાસ્ત્રકારોએ કર્મને પુદગલ માનેલ છે. કર્મ આપણી નરી આંખે જણાતા નથી, પણું તે પુદ્ગલ અથતિ જડ વસ્તુ તે છે જ. આપણે કોઈ સારા કે ખોટો વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે તે વિચારના પુદ્ગલ અર્થાત્ પરમાણુઓ આપણે ભેગા કરી આપણા સમ શરીર સાથે ગૂંથી લઈએ છીએ. અને પછી એ અણુઓ આપણા સૂક્ષ્મ શરીરને ભાગ બની જાય છે. આપણા વિચારોમાં જેમ તીવ્રતા વધારે હોય છે, તેમ તે અણુઓના દળે પણ ગાઢ થાય છે. એવા અનંત વિચારોથી બનેલા કર્મના પુજે આપણે ભેગા કરતા થાકતા જ નથી. - એવા કમંદોના ! જે આપણું શરીર સાથે એકરૂપ થઈ સંગ્રહિત થાય છે. એને જ બીજું નામ સંચિત અથવા અનુદિત કર્મ કહેવાય છે. અને તે પ્રવાહિત થવા માટે કેટલાએક કાળની રાહ જોવી પડે છે. ત્યાંસુધી તેના પરિણામો જણાતા નથી. સંધરાએલ પાણીને જરા માર્ગ મળતા જેમ તે વહેવા માંડે છે ત્યારે તેના પરિણામે પણ પ્રત્યક્ષ થાય છે. એવા કર્મને ઉદિત અથવા પ્રારબ્ધ કર્મ કહેવાય છે. એ પ્રવાહ કેવી રીતે અને ક્યાંથી આવ્યા એનું તાત્કાલિક ભાન આપણને નહીં હોવાને લીધે આપણે તેને દેવી આપત્તિ માનવા માંગીએ છીએ. પણ વાસ્તવિક રીતે જોતાં એ આપણી પિતાની જ કૃતિ છે એ ભૂલી જઈએ છીએ. ગુણ હોય તે પિતાને માની દષને ટોપલે બીજાને માથે મૂકવાને આપણે લલચાઈએ છીએ. પણ સારા કે ખોટા કર્મોનું નેતૃત્વ તે આપણું પિતાનું જ હોવાને લીધે બીજા કોઇને તેની સાથે સંબંધ જેવે એ તે તદ્દન અજ્ઞાનજન્ય ક૯૫ના છે. આપણે સુખને અનુભવ કરતા હોઈએ તો તે આપણું શુભ કર્મોનું ફળ છે. તેમ દુઃખ ભોગવતા હોઈએ તે તે પણ આપણું કુકર્મોનું જ ફળ છે એ સ્પષ્ટ દીવા જેવી વાત છે. આમ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થવા છતાં પણ આપણે કર્મ કરતા થાકતાં જ નથી. અને કર્મ કરતી વેળા તેના પરિણામ માટે આંખ મિચામણું જ કર્યું જઈએ છીએ.
કર્મ કરતી વેળા માણસને સ્વાર્થ એની સામે હોય છે. પિતાને દ્રવ્ય મળે એવા હેતુસર એ અનેક ખટપટ અશુદ્ધ વ્યવહાર જાણી જોઇને આચરે છે. અગર કામ, ક્રોધ વિગેરે વિકારેને વશ થઈ નહીં કરવાના કુકર્મો એ કરે છે. એની કૃતિમાં ગુપ્તતા રાખવાને
- ૨૨૯ )