________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
[ ભાદ્રપદ
કરવાની વૃત્તિ થાય છે. આ વાસના અનાદિકાળથી જીવને વળગેલી છે, તેથી તે કર્મ કરાવ્યે જ જાય છે. વાસના અનાદિ છે તેમ કમ પણ અનાદિ છે. અનાદિ વાસનાથી કમર કરતો કરતે જીવ ત્રણ પ્રકારનાં કર્મને આત્માની સાથે જોડી દે છે. અને દરેક જન્મે તેમાં ક્ષયવૃદ્ધિ થયા જ કરે છે. અને કેટલાક શેષ ભાગ બાકી રહે છે, જે શેષ ભાગ બાકી રહ્યો તે જ જન્મ મરણનું કારણ છે. આ કર્મના નિયમથો આ વિશ્વના પ્રવાહ ચાલતે રહ્યો છે. છવ આ કર્મના પ્રવાહના ત્રણ દરમાં બંધાયેલ છે. તેને સંચિત, પ્રારબ્ધ ને ક્રિયમાણુ કર્મ કહે છે. હાલ છવ સુખ દુઃખાદિ ભોગવે છે, તે પિતાનાં સંચિત કર્મનું ફળ છે. આખા જીવન દરમ્યાન ભોગવવાના કર્મને પ્રારબ્ધ કહે છે. પ્રારબ્ધ કર્મ ભાગવત ભોગવતાં વાસના બળે બીજા જે જે કર્મ કરાય છે તેને ક્રિયમાણ કર્મ કહે છે. પ્રારબ્ધ કર્મ ભોગવ્યા સિવાય છૂટતા નથી, એટલે જ કહેવાય છે કે “પ્રારઘરમળ મોr g :
બીજે વિષય ઉપાસનાનો છે. આ ઉપાસના સામાન્ય અને વિશેષ રૂપે થઈ શકે છે, ચિત્તને શાંતિ મળે અને સુખનો અનુભવ થાય એ ઉપાસનાનો હેતુ છે. શાશ્વત સુખ પામવા માટેની પ્રવૃત્તિ તે ઉપાસના છે. જે માણસ જેમાં સુખ માને તે પ્રમાણે તેની તે ઉપાસના કરે, તે સામાન્ય ઉપાસના છે, અને તે ઉપાસનાને અંગે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ જાણીને વ્રત, જપ, તપ અને તીર્થને સેવે તે વિશેષ ઉપાસના કહેવાય. સાચું સુખ પ્રાપ્ત કરવું એ આ ઉપાસનાનું કારણ છે. અને તેને અંગે કેાઈ ઈશ્વરને કર્તા માની તેની ભક્તિ કરે, કોઈ આત્માને જ્ઞાનરૂપ માની તેને અનુભવ કરે એમ જેને જે ઠીક લાગે તેમ ઉપાસના કરે. - ત્રીજો વિષય જ્ઞાનને છે. સર્વજ્ઞાનમાં બ્રહ્મજ્ઞાનની એટલે આત્મજ્ઞાનની વિશેષતા છે. એટલે જ “ત્રહ્મજ્ઞાનં વાઘ ” કહેવાય છે. આ વરૂપ યથાવિધિ સમજવા જેવું છે, જે જ્ઞાન આત્માને નિર્મળ કરે છે અને બ્રહ્મની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. એટલે સ્વરૂપદર્શન કરાવે છે. મુમુક્ષ છવો આ વિધિને સમજવા માટે જ્ઞાનને અને વેદને એકતાર બનાવે છે. જ્ઞાન જેમ અનંત છે તેમ વેદ પણ અનંત છે. જ્ઞાનઘન પરમાત્મા સંયમી પુરુષોને પ્રત્યક્ષ હોય છે, અને તે પરમાત્માને વેદમય સ્વર સંયમી પુરુષ નિત્ય શ્રવણ કરે છે, તે સ્વરો રહસ્યવાળા કેવળ જ્ઞાનથી પૂર્ણ હોય છે, તેથી સંયમી પુરુષ જે વિચાર દર્શાવે છે તે વેદમય જ હોય છે.
રાજમાતા–મહારાજ ! આજે આપણે એક એવા જ આત્મસ્વરૂપની ઉત્કૃષ્ટતાએ પહોંચેલા કે જેણે જ્ઞાન અને કર્મને (વેદમય સ્વરને ) એકતાર બનાવેલા છે એવા પરમ સંયમી પુરુષના વિચારો શ્રવણ કરશું.
ઈંદુમતી–મહારાજ ! કર્મ ઉપાસના ને જ્ઞાનનું સ્વરૂપ તમે સારી રીતે બતાવ્યું, વેનું સાચું સ્વરૂપ તમે સમજ્યા છો એમ જણાય છે.
દમયંતી–વિપ્ર સુદેવજી! જીવને જાણવા મેગ્ય વસ્તુ પ્રથમ દષ્ટિએ કર્મનું સ્વરૂપ છે, અને તે કર્મનું મૂળ કારણું અજ્ઞાન કે વાસના છે. આ વાસનાનો ક્ષય તે જ મોક્ષ છે. જે
For Private And Personal Use Only
