________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૮
શ્રી રન કમ પ્રકાશ.
[ ભાદ્રપદ
અનાદિ અનંત કાળમાં કરી નથી. યથાપ્રકૃત્તિકરણ સુધી જીવ અનંતીવાર આવ્યો છે, પણ જ્યાં પાંચ ઇંદ્રિયો ને મનથી ભિન્ન પાડી રાગ-દ્વેષની ગ્રંથિને ભેદ કરવાને વખત પાથે ત્યાંથી જ વીર્યહીનતાએ પાછા વળ્યા છે. અબંધનો એક અંશ પણ અનુભવ્યું નથી. આ દ્રષ્ટિ એક વાર સાથે થાય, પછી ઉદયજનિત બાહ્યના કર્તવ્યો કરવા છતાં તેનું લક્ષ વારંવાર એ ભણી જશે. તેને જ્ઞાયકભાવ કવચિત મંદ, કવચિત તીવ્ર જાગ્રત રહેશે. કવચિત વિસર્જનરૂપ પણ હોય છે, પણ નાયક ભાવથી શૂન્ય હોતો નથી. અહીં અવ્યકતપણે આત્માને અનુભવ થાય છે. ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વમાં વ્યક્તપણે આત્માનુભવ અને આ પ્રતિત નાયકભાવ જામત હોય છે. જગતને ઉદયજનિત શુભાશુભ ૦૫વહારને આ જીવ સાક્ષીભૂત બની રહે છે, તેને સંસાર પરિમિત થઈ ગયા છે તે અવશ્ય અલ્પકાળમાં મોક્ષ પામવાનો,
ઉપર જે બંધાયેલાને છોડવવા કહ્યું છે તે પર્યાય દૃષ્ટિથી છે. સ્વરૂપ દષ્ટિથી, દ્રવ્યદૃષ્ટિથી. આત્મા અબંધ છે. જે સ્વરૂપે ૫ણુ બંધ હોય તો બંધ રળી મોક્ષ કદિ થાય નહીં. પણ પર્યાયમાં બંધ છે અને તે સેવાકારે જ્ઞાન પરિણમવાથી બંધ થાય છે. સમ્યગૂદર્શન થયેથી આ અબંધ આત્માને અંશે અનુભવ થાય છે, જે અંશ બીજના ચંદ્રની જેમ પૂર્ણતાને પમાડે છે.
- યોગવાસિષ્ટ્રમાં કહ્યું છે કે-જ્ઞાનરૂપ અધિકાન-ચૈતન્ય-યરૂપ થઈ જાય. તેનું જ નામ બંધ કહેવાય છે. અને ભાવ શાંત થઈ જઇને સ્વરૂપમાં સ્થિતિ થાય તેનું નામ મોક્ષ કહેવાય છે, એટલે કે ચૈતન્ય આત્મા પિતાના જ્ઞાન સ્વરૂપે-સળંગ જાણનારરૂપે નહિ રહેતાં, 3ય વસ્તુમાં જ્ઞાનનું પરિણમવું, અર્થાત્ સેવાકારે જ્ઞાનનું પરિણમવું તે જ બંધન-જ્ઞાન કહેતાં આત્મા લે કારણ કે આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે.
બાહ્ય દશ્ય પદાર્થો બધા ય છે, દેહ, ઈદ્રિય પ્રાણુ એ ૫ણુ ય છે. રાગ-દેવ શુભાશુભ ભાવ એ બધુંય આમાનું જ્ઞય છે. એ યાકારે આત્માના જ્ઞાનનું પરિણમવું તે જ બંધનરૂપ છે, જ્યારે સમ્યગુદર્શન થાય છે ત્યારે આ સેવાકારે થતું મને છૂટી જાય છે, મન સ્વરૂપમાં સમાઈ જાય છે અને તે જ વખતે અંશે આત્માને અનુભવ થાય છે તે અંશ બીજના ચંદ્રની જેમ પૂર્ણતાને પહેચાડે છે. આ સિવાય બાઘને જે કાંઈ ઉપાય કરવામાં આવે તે સમ્યગદર્શન પ્રાપ્તિનો ઉપાય નથી.
સમ્યગદર્શન પછી પ્રારબ્ધોદયજનિત બાહ્યના કર્તવ્યો છે તે તે થવાના થાય જ છે પણ તે તેને સાક્ષીભૂત બની રહે છે. આ સાક્ષીભાવ-નાતા-દ્રષ્ટાભાવ. નાયકભાવ; જામત હોય તે જ બને ને કત્વ બુદ્ધિ છૂટે-સમ્યગદર્શન વગર આ જ્ઞાયકભાવ હોતે જ નથી. બાકી તે અનાદિ અનંત કાળથી જીવને કર્તવબુદ્ધિને પ્રતિભાસ છે. એ કલબુદ્ધિ વાસ્તવ સમ્યગદર્શન વગર ટળે નહિ.
આપણે સૌએ ઉપર દર્શિત અભ્યાસ કર્તવ્ય છે. અધીરજ નહીં રાખતાં આજ અભ્યાસ કર્તવ્ય છે, અનાદિ કાળથી જીવન પર અભ્યાસ હોવાથી દુગમ્ય, દુષ્કર લાગે તેવું
For Private And Personal Use Only
