________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એ વ્યવહાર કેશલ્ય છે
(૩૯૭) << જ્ઞાન એ વૃદ્ધાવસ્થામાં શાંતિ આપે તેવી, પાછા હઠવાની આપણે માટે જરૂરી જગા અને આધાર આરામસ્થળ છે અને તેની વાવણી જ્યારે આપણે જુવાન હઈએ ત્યારે ન કરીએ તો ઘડપણમાં એ આપણને
આરામ આપતી નથી. જ્ઞાનની વાત જ જુદી છે. એ વધાર્યું વધે અને એમાં કોઈ ભાઈ ભાગ ન માગે, રાજા લૂંટી ન લે અને ભાગીઓ ભાગ માગે નહિ. એ આપણે વૃદ્ધાવસ્થામાં ટકે છે અને એને મહિમા કવિઓએ અનેક રીતે ગાય છે. આવા ઘડપણુના ટેકાને આપણે વીસરી ન જ શકીએ અને એની ઉપેક્ષા પણ ન કરી શકીએ. એ તો જેમ વપરાય તેમ વધે છે, અને એની કદી ખાધ પડતી નથી. એને ટેકે ઘરડી ઉંમરે માણસ બહુ સારી રીતે સમજી શકે, એમાં ખરી ખૂબી એ છે કે એમાં ભાઈ ભાગ માગી શકતું નથી અને એને ઉપર કઈ રાજાએ કર નાખે નથી અને નાખવાથી એ નિરંતર વધે છે, બધા પ્રકારના ધનમાં એને મુખ્ય ગણવામાં આવ્યું છે. એના ઉપર કર પડતા નથી. એ એની મહત્તા છે અને ઘડપણમાં એ માટે ટેકે છે તેના પ્રમાણમાં આલેખ છે. એવા જ્ઞાન-જનને કઈ રીતે ઉતારી ન જ પાડવું ઘટે. એ તે ઘડપણુમાં આધારભૂત છે અને વૃદ્ધાવસ્થાના ટકે છે. તમે ઘરડા માણસને જુઓ તે તમને જણાશે કે એને સર્વે આધાર વિદ્યા-ધનમાં છે. એને કેાઈ તુચ્છકારતું નથી, એની મહત્તા સૌ કોઈ ગાય છે, તે તેની સંપત્તિમત્તા છે. જ્યારે ઈદ્રિય ટળે અને નબળી પડે ત્યારે આ ધન વધારે મજબૂત થતું જાય છે અને પ્રાણીને ટેકારૂપ બને છે અથવા તે તે આધારભૂત થઈ આવે છે. આવા ઘડપણના ધનને જેટલું મેળવ્યું હોય તેટલું ટેકારૂપ છે અને ખાસ કરીને તે આશરારૂપ વૃદ્ધાવસ્થામાં બને છે. એ લૂંટી શકાતું નથી અને એ બીજાને આપવાથી ઘટે તેવું નથી. એ તે દરરોજ વધતું જાય, પણ એને મેળવી રાખવાની વય નાનપણું અને જુવાની છે. જુવાનીમાં નાન મેળવ્યું હોય તે વૃદ્ધ માણસને ખરી કે આપે છે અને એ વાપરવાથી વધે છે. સાધારણ ધૂળ દ્રવ્ય વાપરવાથી ધટે છે, એટલું પણ ઓછું થાય છે, પણ જ્ઞાન તે વાપરવાથી, લયય કરવાથી વધે છે અને તેટલા માટે જ જ્ઞાનને (વિદ્યાને ) સર્વથી સારું દ્રવ્ય ગણવામાં આવ્યું છે. તારામાં જ્ઞાન ન હોય તે નાની વયે તેને સંધરી લે, તે તારા વૃદ્ધાવસ્થામાં આધાર થશે અને તને આનંદ આપશે. અને જે તે તે મેળવી રાખ્યું નહિ હોય તે પછી એવા શીતળ છાયડાને લાભ તને ઘડપણમાં નહિ મળે. બાકી જ્ઞાનીની વાત જ જુદી છે. એને તડાકે જબરે છે, એને મહિમા દેવે ગાય છે અને એ કેઈથી ગાં જતો નથી. ઘડપણમાં ડહાપણુ આવે ત્યારે એ લેવા જઈ શકાતું નથી અને પછી તે પસ્તાવાને કઈ અર્થ થતું નથી; માટે સમજુ કુશળ માણસે જ્ઞાન સંપાદન કરવું. એ કાંઈ સમજાવવું પડે તેમ નથી.
-સ્વ૦ મૌક્તિક Knowledge is a comfortable and necessary retreat and shelter for us in advanced age and if we do not plant it while young, it will give us no shade when we grow old.
-Chester ridd.
For Private And Personal Use Only
