________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભેદજ્ઞાન
(સંગ્રા 3. વલ્લભદાસ નેણસીભાઇ-મોરબી.) દેવાદિથી ભિન્ન (દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકમથી ભિન્ન) સ્વપૂરપ્રકાશક ય ૫રદ્રોને અને પિતાને સળંગ જાણુનારો જે અમા, તેને શુભાશુભ ઉદયજનિત વિક૯૫ પાંચ ઈન્દ્રિયોને મનથી છૂટી પાડી જે જાણનારો પિતે છે તેનું વારંવાર અનુસંધાન કરવું. જેર કરીને પુરુષાર્થ કરીને તે દ્રષ્ટિ સાધ્ય કરવી, તે જ ભેદ જ્ઞાન પરમાર્થ સમ્યકત્વ થવાનું કારણ છે. આત્મા પાંચ ઇંદ્રિયે ને મનને પણ જાણનારો છે; એ જાણુનારને તેથી ભિન્ન પાડી પકડવો, તે દ્રષ્ટિ સાધ્ય કરવી તે જ વખતે એક સમય માત્રામાં આત્મદર્શન-સમ્યગૂદર્શન થાય છે.
દહ ન જાણે તેહને, જાણે ન ઈદ્રિય પ્રાણ” એટલે કે-દેહ કે પાંચ ઈદ્રિય કે પ્રાણ કહેતાં મનથી આમાં પકડાતા નથી, જબુત નથી. તેનાથી ભિન્ન પડે તો જ આમાં જણાય. પ્રથમ મનનું અવલંબન આવે છે, પણ
જ્યારે આત્માને અનુભવ કરે છે, પ્રતીત કરે છે, તે સમયે મનનું અવલંબન છૂટી જાય છે. મન મનાતીત થઈ જાય છે. તે જ વખતે આમાં અનુભવાય છે. આત્માનું અસ્તિત્વ ત્યારે જ માન્ય ગણાય. આત્મા છે એમ આપણે બોલીએ છીએ, માનીએ છીએ પણ આત્મા છે તેને જાણ્યા વગર આત્માનું અસ્તિત્વ માન્ય ન ગણાય. ખરી આસ્તિકયતા પણ તે જ છે.
અનાદિ અનંત કાળથી જીવને દેહાત્મ બુદ્ધિ અધ્યાસ થયેલ હોવાથી આ દ્રષ્ટિ સાધ્ય થવી પ્રથમ કાળક્ટ વિષ જેવી દુર્ગમ્ય–વસમી લાગે તેવી છે, પરંતુ જેણે બંધાયેલાને છઠવવાની તીવ્ર જિજ્ઞાસા છે, તેને બહેલે મોડે આ દ્રષ્ટિ સાધ્ય થાય છે. બળ કરીને એની પાછળ ગૂરી ઝૂરીને આ વસ્તુ એક વાર સાદ્ધ કરવામાં આવે તો જ મનુષ્ય જન્મનું સફળ૫ણું છે. દેહાત્મબુદ્ધિમાં પાંચ ઈંદ્રિય, મન, શુભાશુભ ભાવ-રાગ-દ્વેષ, એ સર્વ કાંઈ આવી ગયું. ટૂંકમાં દ્રશ્યને અદ્રશ્ય કરવું, ભૂલવું, અને અદ્રશ્યને દ્રશ્ય કરવું-આપણે સૌએ આ જ અભ્યાસ કર્તવ્ય છે. એ વગરના સર્વ કંઈ અથાગ ઉપાય જીવ અનંતવાર કરી ચૂકયો તેથી ભવનો અંત આવે એમ નથી. સર્વ દ્રશ્ય વસ્તુને- રૂપીને જાણનારા જે આમા, તેને, પાંચ ઇન્દ્રિય ને મનને પણું જાણુનારો છે તેને પકડો. “ જાણુનારને માન નહિ કહિયે કેવું જ્ઞાન” વારંવાર તેને અભ્યાસ કરવામાં આવે તો એગ્ય આત્માને કોઈને થડા કાળે તે કોઇને ઘણા કાળે પ્રાપ્ત થવા યોગ્ય છે. આ સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી. અંધારાના ગમે તેટલા પ્રકાર કરવામાં આવે તે પણ પ્રકાશને એક અંશ પણ ન નીકળે. જીવે બધુંય કર્યું છે, એ બંધ માર્ગને જ મોક્ષમાર્ગ માનતે આવ્યા છે. તેણે અબંધ તવને અંશ પ્રગટ કર્યો નથી. આ જ વસ્તુ
For Private And Personal Use Only
