________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Pipયubટાયરામાયાના પયાવાયuuuuuN [ E
મો. મહાવીર જીવન અને સંસ્કૃતિ પાલન શો
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૧૯ થી ચાલુ) લેખક: શ્રી મગનલાલ મોતીચંદ શાહ “સાહિત્યપ્રેમી” સુરેન્દ્રનગર.
જેનદષ્ટિએ સંસ્કૃતિનું સ્વરૂપ, પ્રભુ મહાવીરે ચાલતા વૈદિક સંસ્કૃતિને અંગે થતી હિંસા જોયા પછી અહિંસાનું સ્વરૂપ સમજાવવા ભગીરથ પ્રયત્ન આદર્યો, ધર્મને નામે થતી હિંસાનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું, જ્યાં હિંસા છે ત્યાં ધર્મ કહેવો કે તેને સંસ્કૃતિ માનવી એ વિષપાન કર્યા પછી જીવવાની આશા રાખવા બરાબર છે, સંસ્કૃતિ તે મનુષ્યને માનવતા તરફ ખેંચી જાય છે અને સતકાર્ય કરવાની પ્રેરણા જન્માવે છે, આ પ્રેરણું પરિણામે આત્મહિતનું કારણ બને છે, જ્યાં અભિહિત સધાતું નથી ત્યાં સંસ્કૃતિ નથી.
માણસ જન્મે ત્યારે શુદ્ર કહેવાય અને પાછળથી દિ જ કહેવાય એ માન્યતા જૈન સિદ્ધતિની નથી. મનુષ્ય જન્મે છે ત્યારે ગુણ અને કર્મ સમ સ્વરૂપે તેની સાથે જ હોય છે, ગુણને અધિષ્ઠાયક જીવ કે જેની સાથે જ્ઞાનદર્શનરૂપી સત્ત્વ અનંત કાળ થયાં સાથે રહેલું છે અને રહેશે, તેને શુદ્ધ કેમ કહી શકાય ? સંસ્કારી છવામાં અનેક જન્મના પરિપાકરૂપ ઘણી રિદ્ધિસિદ્ધિઓ પોતાના જન્મ સાથે લેતા આવે છે, તેને શુદ્ર કહે એ ઠીક લાગતું નથી. તીર્થકર જેવા મહાત્માના જન્મ વખતે તે ત્રણ જ્ઞાન તેમની સાથે જ હેય છે, અને જેને જન્મોત્સવ અનેકવિધ દેવતાઓ કરી રહ્યા છે, એવા જીવાત્માઓને જન્મતાં શકનું બિરુદ આપવું તે જૈન સિદ્ધાંતને કબૂલ નથી. અચિ આદિ કારણને લઇને શદ્રતા કહેવાતી હોય તે તે શરીરને અંગે છે પણ જીવને અંગે નથી. એટલે એ શરીરસંસ્કાર થયા જેથી તે બાહ્યાચાર જ માત્ર ગણાય. * જૈન સંસ્કૃતિનું વ્યાપક સ્વરૂપ સમજવા જેવું છે, જન્મની સાથે કે જાતિની સાથે આ સંસ્કૃતિને સંબંધ નથી, પણ ગુણની સાથે છે. આર્યાવર્તામાં જન્મ લેનાર હોય, આર્યથી ઓળખાતા હોય, વ્યવહાર વિદ્યા પણ સારી રીતે પ્રાપ્ત કરેલી હોય, ઉપવિત ધારણ કરતે હેય, સંધ્યાવંદનાદિ નિત્યકર્મ કરતે હેય, શ્રાવક તરીકે ઓળખાતો હોય, પરંતુ ચોરી, અસત્ય, વિશ્વાસઘાત અને વ્યભિચારને સેવતો હોય, તેને આર્ય કે સંસ્કૃતિવાન કહે એ જૈન સિદ્ધાંતને માન્ય નથી. દેહથી ભલે તે આર્ય કહેવાતું હોય અને આયના સંસ્કારે તેને પ્રાપ્ત થયા ન હોય તે પણ ભાવથી તે તે અનાય જ છે. જેના સિદ્ધાંત ગુણને જ સંસ્કૃતિ કહે છે, અનીતિમાન જીવનમાં સંસ્કૃતિને અભાવ સમજો. સાચે આર્ય, હિંદુ કે જેને તે તે જ કહેવાય કે તે સજજન છે, સંસ્કારી છે, સંસ્કૃતિનું તથાવધ પાલન કરે છે, અહિંસાનું સાચું સ્વરૂપ સમજે છે, કર્તવ્યને પિછાણી શકે છે, સારાસારને વિવેક પ્રગટ્યો છે, દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ ને ભાવનું જ્ઞાન છે, બંધ અને મેક્ષના સાચા સ્વરૂપને
( ૧૬૩)
For Private And Personal Use Only
