________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૮ મે ].
અનાસક્તિ યોગ.
ઘરબાર, લક્ષમી, સુખ સગવડે વગેરે અનેક સાધન છે. તેઓની પાસે તેવું કાંઈ નથી તેથી તેઓ જ વધુ ત્યાગશીલ ગણાત. જે સ્થળે ત્યાગ જ ઉન્નત કરાવનારે હેત તે કેટલાય ભિખારીઓ કે જેઓ ભાગ્યની મંદતાને કારણે જીવનની જરૂરિયાતના અનેક સાધનો વગર જીવન પસાર કરે છે તેઓ કયારનાય ઉન્નતિના પંથે ચાલ્યા ગયા હોત.
કઈ પણ પદાર્થ માંથી એકદમ આસક્તિ ઓછી કરી નાખવી એ તે અશકય છે, પરંતુ ધીમે ધીમે તિતિક્ષા વૃત્તિ કેળવીને આત્મનિરીક્ષણ કરવાથી જરૂર આસક્તિ ઘટે છે. એ રીતે તદ્દન ચેડા અંશમાંય જે આપણી મમતાને છોડી શકીશું તે એના ફાયદાઓ આપણા વ્યવહારિક જીવનમાં પણ ખૂબ દેખાશે.
સામાન્ય રીતે દરેક મનુષ્યને, “પોતાની માન્યતાને અન્યની પાસે કબૂલ કરાવવાને અને એ માન્યતાઓ અન્ય વ્યક્તિઓ જ્યારે સ્વીકારે નહિ ત્યારે દુઃખી થવાનો” સ્વભાવ છે. અનાસક્ત ભાવના કેળવવાથી આપણે એ સ્વભાવ કાંઈક મંદ પડ્યો હોય એવું તરત જ જણાશે. એ ભાવનાને સહેજ પણ હૃદયમાં ઉતાર્યા પછી કોઈકવાર આપણી કહેલી વાત સાચી હોવા છતાં ય ક્યારે અન્ય વ્યક્તિઓ માન્ય નહિ રાખે ત્યારે આપણને દુઃખ નહિ થાય.
વ્યવહારના મોટા ભાગના કલેશ વ્યક્તિના આગ્રહમાંથી જ જમે છે. જે દરેક માણસ પિતાને ઇષ્ટ એવા આગ્રહને ડા થોડા અંશે છોડીને બીજાનું થોડું સ્વીકારતા શીખે તે સાંસારિક કલેશે જરૂર ઓછા થાય. આ કરવાની શક્તિ અનાસક્તિ યુગને સાધવાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે પારમાર્થિક પ્રશ્નમાં એ જેટલો ઉપગી છે એટલે જ વ્યવહારના નિત્ય જીવનમાં પણ ઉપયોગી છે.
- આપણે ત્યાગશલ સાધુઓના જીવન સાથે આપણું જીવનની સરખામણી કરીશું તો આપણને જરૂર લાગશે કે વ્યવહારિક રીતે આજના વિષમકાલમાં આર્થિક ભીંસમાં સપડાયેલા આપણે જે રીતે જીવન વિતાવીએ છીએ તે કરતાં એમનું જીવન વધારે સગવડભર્યું છે. આપણને અનેક સામગ્રીઓને અભાવ હોય છે. એ બધી ય સામગ્રીઓ તેમને મળી રહે છે, છતાં ય એ સામગ્રીને ઉપયોગ કરવા છતાં ય આપણું કરતાં એ અનેકગણું ત્યાગશીલ છે. એનું કારણ એક જ છે કે આજે અનેક સામગ્રીઓ મળી છે તેનો એમને હર્ષ નથી. કદાચ આવતી કાલે તેમાંથી એકે ય સામગ્રી કે સગવડ ન મળે તે તેને એમને શેક નથી. એટલે જ અનાસક્ત મનોદશા હોવાના કારણે જ તેઓ ત્યાગી છે અને આપણે તે તે સામગ્રીઓ આપણને ન મળવાથી તથા સામાજિક, આર્થિક કે એવી બીજી મુશ્કેલીઓને કારણે પરાણે તે સુખ સગવડને ત્યાગ કરવો પડે છે. એ ત્યાગથી આપણે નિરંતર દુ:ખી રહીએ છીએ. કયારે ફરીથી બધી સગવડ મળે એમ અહર્નિશ ઈચ્છીએ છીએ, સતત અસંતેષની જ્વાલામાં સંતપ્ત
For Private And Personal Use Only
