________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૬:
સ્રો જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ જ્યેષ્ઠ
અખાદ્ય-અય્ય-નહીં ખાવા યાગ્ય કાઇ વસ્તુ ખાધી કે જેતે પરિણામે રાવણુમાં લંપટપણું પ્રાપ્ત થયું. આમ માતા અને ગર્ભની સંસ્કૃતિને પરસ્પર સંબધ છે. સંસ્કારી ગભ થી માતાના વિચારો પર ધણી અસર થાય છે, તેમજ માતાની સદ્ભાવના પશુ ગર્ભને હિતમારક નીવડે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨ બાળસ ંસ્કૃતિ-ત્રણ જ્ઞાનના અધિષ્ઠાતા, ઉત્તમ રાજકુમાર, ભારે સુખ અને વૈભવમાં ઉર્યા છતાં વ્યવહારને શાભાવે તેવુ નિર્મળ, સાદું તે પવિત્ર જીવન, સંસ્કારયુક્ત, સાદી, નિર્દેળ અને સત્ય વાણી, વિદ્યાભ્યાસ પર અખંડ પ્રીતિ, ગુરુભક્તિ પર પ્રેમ, માતૃભક્તિ અને પિતૃભક્તિની પ્રબળ મતકામના, સ્વજન પર સાત્ત્વિક ભાવ, સ્ફટિક મણિ જેવુ સરલ હૃદય એ સ ંસ્કૃતિનુ ઉત્તમ ઉદાહરણુ છે, આમાં ઉપનયન, ચાર વ્રત, સમાવત'ન, ગુણુ નિષ્પન્ન નામકરણુ, નિષ્ક્રમણ વગેરે સંસ્કાર સમાઇ જાય છે.
૩ ગાસ્થ્ય સંસ્કૃતિ-સંસ્કૃતિની ખરી ખીલવણી ગૃહસ્થાશ્રમમાં જ થાય છે, એટલે ગૃહસ્થાશ્રમને સ ંસ્કૃતિને રાજમાર્ગ કહ્યો છે. આ રાજમાર્ગના એ મુખ્ય વિધાન છે. ત્યાગ અને દયા. જો કે બધા જીવેાને ગૃહસ્થાશ્રમના ઉદય હૈં।તા નથી. જેમકે પ્રભુ મલ્લિનાથ તથા તેમનાથ પરંતુ પ્રભુ મહાવીર જેવા મહાન મુખ્ય જીવાતે જ્યારે સંસારના ઉદય વત્તે છે ત્યારે તેમને ગૃહસ્થાશ્રમ અતિ વિશુદ્ધ ને નિર્લેપ ઢાય છે, આ જીવનને વિદેહમુક્ત દશા કહીએ તે ચાલે. આમાં મન, વચન અને કાયાની નિ`ળતા એ જ સસ્કૃતિનું ખરૂ ચિહ્ન છે. સંસ્કૃતિની સાચી દીક્ષા જીવ ગૃહસ્થાશ્રમમાં જ પામે છે એટલે સંસાર ઉપરના અનાસક્ત ભાવવૃદ્ધિ પામે છે, જીવને અનાદિ કાળને વિભાવ જે સંસારવૃદ્ધિનું કારણ છે, તેને તિલાંજલી આપવાના ભાવ પ્રગટે છે, રાજસુખ, દેહસુખ કે બીજા ભૌતિક સુખા આત્માને કકશ બનાવનારાં છે, અહિતાવહ છે, જન્મ મરણુ વધારનારાં છે, સાચાં સુખ નથી. જેથી સાચા સુખની પ્રાપ્તિ માટે એટલે કે સ્વભાવ દરાને ભેટવાને માટે પ્રબળ પુરુષાય કરવાની કિંમ’યા વેગ પકડે છે. હવે પ્રભુ સ'સારથી વિરકત થવા કાળમ્બિને વિચારી રહ્યા છે, માતા પિતાની હૈયાતી અને બધુ નંદીવર્ધનના વચનપાલનના એ વ જેટલા કાળ દરમ્યાન ઉત્તમ પ્રકારની રાજ્યવ્યવસ્થા, સમાજવ્યવસ્થા, માનવ ઉદયનાં સાપતા, પશુપાલનના સુખના સ્થાને સુધારવામાં નિર્માણે વર્તે છે, અને ત્યાગ ધમ'માં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં કરાડા સેાનામહોરાનુ દાન આપી પર ંપરાગત દાનતે મહિમા વધારે છે, સાથે સાથે બાહ્ય અને આભ્યન્તર તપને પણ સેવે છે. આ સંસ્કૃતિનું ત્રીજું સેપાન પ્રભુએ પેાતાથી જ પ્રત્યક્ષ કર્યું. આમાં નિર્દોષ બાહ્ય સરકારની બધી વિધિ સમાય છે.
૪ શ્રામણ્ય સંસ્કૃતિ-મુનિશ્વમ સત્કાર. આ આખી સંસ્કૃતિને પાયે। સ્વાધ્યાય, દયા ને તપ ઉપર જ રચાયા છે, એટલે કે જ્ઞાન અને ક્રિયા એ એ ચક્ર વચ્ચે જ કર્મોનાં સ દળ દળાય છે. ગૃહસ્થાશ્રમમાં દૃઢ કરેલા ભાવે આ અવસ્થામાં પરાકાષ્ટા પામે છે. ક થી જોડાયેલા જીવતે તેમાંથી મુક્ત થવા માટે ભારે પુરુષાય કરવા પડે છે. અનતકાળથી જીવ સાથે જોડાયેલી આ કરૂપ સાંકળ તેાડવામાં પ્રભુને સાડાબાર વર્ષ' અને ` ૫દર દિવસ લાગ્યા. આમાં ખાવા પીવાની તા વાત જ કયાં રહી ? માત્ર ૩૪૯ દિવસ જ આહારના
For Private And Personal Use Only
