________________
૧૮૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. જેન કેમની ઉન્નતિ માટે કરવા જોઈતા સુધારા
(લેખક-મહાસુખ હરગોવન દોશી મુંબઈ. )
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૫૬ થી) અહિંસા-અહિંસા એ જૈનધર્મને મૂળ સિદ્ધાંત છે. આ સિદ્ધાંત ઉપર આખા જૈનધર્મના શાસ્ત્રની રચના કરવામાં આવી છે. કીડી મંકી સરખા નાના જીવોને પણ મારવા નહિ એવું આપણા જૈન શાસ્ત્રોનું ફરમાન છે. એટલે આપણને જીવવાને હક્ક છે તેટલો જ નાના મોટા સર્વ જીવોને જીવવાને હક્ક છે. આ બાબતથી જૈનમનાં નાના બરચાંઓ પણ માહિતગાર હોય છે, કારણ કે નાનપણથી તેમને તેવા શુભ સંસ્કાર પ્રાપ્ત થાય છે. જે આપણે આત્મા તેવો સર્વ જીવોને આત્મા સમજ. ગામવા સર્વ પૂ. આપણા શરીર ઉપર કોઈ સેય કે યા લાકવતી પ્રહાર કરે ત્યારે આપણને જેવું દુઃખ થાય છે તેવું જ દુઃખ પ્રાણીમાત્રને થાય. પછી તે મનુષ્ય હે, પશુ હે વા પંખી છે એ આપણે સારી રીતે સમજવું જોઈએ. જ્યારે પ્રહારમાત્રથી આટલું દુઃખ થાય તે પછી કઈ પણ જીવને તેના પ્રાણથી મુક્ત કરવા એથી તેને કેટલું દુઃખ થાય એ સહેજે સમજી શકાય તેમ છે. ગાય, ભેંસ આદિ મુંગાં જાનવરોને આપણે પાંજરાપોળો દ્વારા નિભાવીએ છીએ, સારા વરસમાં ના પાંજરાપોળે હેરાને ઠીક ઠીક નિભાવ કરી શકે છે, પરંતુ દુષ્કાળના સમયમાં ઘણુંખરી પાંજરાપોળની સ્થિતિ પૂરતા ભડળના અભાવે ઘણું કી થઈ જાય છે, એટલે દુષ્કાળને અંગે વધુ આવતાં તેને નિભાવ કરવાને પાંજરાપોળોના કાર્યવાહક અશક્ત બને છે.
આપણે જાણીએ છીએ કે કમનશીબે આજકાલ દુષ્કાળ તે બે બે અને ત્રણ ત્રણ વરસે પિતાને બીહામણે અને ભયંકર દેખાવ દે છે. આ સ્થિતિમાં દરેક જૈનની અને ખાસ કરીને શ્રીમંતોની પવિત્ર ફરજ છે કે પાંજરાપોળને યથાશક્તિ મદઢ કરવી. પાંજરાપોળના કાર્યવાહકોએ પણ ભંડળના પ્રમાણમાં જ ઢેરે સંઘરવા કે જેથી કરીને આવેલ ઢેરેને સારી રીતે નિભાવ થાય. ભડેળને વિચાર કર્યા વગર જેટલાં ઢોર આવે તેટલાં સંઘરવાનું ચાલુ રાખવામાં આવે તે ધર્મ કરતાં ધાડ થવા જેવું થાય યાને મરણ પ્રમાણ ભયંકર અને કમકમાટી ઉપજાવે તેવું આવે.
આ તો અહિંસાની મુખ્ય અને દરેક માણસ સમજી શકે એવી વાત થઈ. પરંતુ આપણાં ધર્મશાસ્ત્રોમાં તે અહિંસાનું એટલું બારીક સ્વરૂપ બતાવ્યું
