Jain Dharm Prakash 1922 Pustak 038 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533444/1

Page #1

REGISTERED No. B. 156.
શ્રી
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
પુસ્તક ૩૮ મું. તે કહો.
अनुक्रमणिका.
-k0:00←
ભાદ્રપદ | સવત ૧૯૭૮.
....( પદ્ય ).... ૧૬૫
....( પદ્ય ).... ૧૬૬-૧૬૭
૧ પર્યુષણ પર્વ
૨-૩ ક્ષમાપના.-સત્સંગ.....
૪ ખાનપાનમાં હાનિ થવાથી બચવાની જરૂર..... ૧૬૮ ૫ ચાતુર્માસ રહેલા સાધુ સાધ્વીઓને એ એટલ..... ૧૭૦ ૬ તમારા કુટુંબને શી રીતે સુખી કરશે ?
૧૭૧
૧૭૨
૧૭૩
૭ દુઃખમાંથી સુખ સ્વરૂપ ઇશ્વરમાં ૮ સ્વરાજને ઈચ્છતી આલમને એ ખેલ. હું ચારિત્ર-સયમ-સદ્વૈત ના ૧૦-૧૧ આત્મન્નતિ પ્રેરક દ્વિતુવચનેા,સ્વદેશી આષધ. ૧૭૫-૧૯૭૬ ૧૨ વિદ્યાર્થી જીવન શી રીતે ઉચ્ચ થાય ? ૧૩-૧૪ મહાવીર–અમૂલ્ય મત્ર. (નમ્રતા)
" J!૭૪
...૧૭૮
....
૧૮૦-૧૮૨
૧૫ જૈન કામની ઉન્નતિ માટે કરવાના સુધારા, ૧૬ સાંઢ તા.
૧૮૪
.... ૧૮૬
૧૭ સુમેધ વ્યાખ્યાન
*** ૧૯૦
૧૮ ચિદાનંદજી કૃત પ્રસ્તાવિક દુહા. (સા.) ૧૯૩ ૧૯ સ્ક્રુટનેાંધ અને ચર્ચા.
૧૯૫
વિ
....
....
1000
....
....
પ્રગટ ક
શ્રી જૈન ધમ પ્રસારક સભા
ભાવનગર
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા. ૧~~~~ પેાસ્હેજ શ. ૦–૪
ભાવનગર-શારઢાવિય’ પ્રી, પ્રેસમાં શા. મનુલાલ લશ્કરભાઈએ છાપ્યુ

Page #2

લાઈફ મેમ્બરાને એક સાથે લાભ. નીચે જણાવેલી બે બુકે વગર કિંમતે ભેટ આપવામાં આવશે. ૧ શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર..
૨ –૦-૦ ૨ વિનેદકારી કથાઓનો સંગ્રહ.
૦-૧૨-૦ નીચેની બુકે ને ગ્રંથા દરેક લખેલી કિમતમાંથી એકેક રૂપીઓ
આછા લઈને આપવામાં આવશે. ૩ શ્રી ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા ભાષાંતર. ભાગ ૧ લે.
૩-૦-૦ ૪ શ્રી ધન્યકુમાર ચરિત્ર ભાષાંતર.
૨-૮-૦ ૫ શ્રી પરિશિષ્ટ પર્વ ( પૂર્વાચાર્યોના ચરિત્ર ) ભાષાંતર,
૧-૮-છ ૬ શ્રી ઉપદેશ ક૯૫વલ્લી ભાષાંતર.
૧-૮-૦ ૭ શ્રી ઉપદેશ પ્રાસાદ ગ્રંથ. મૂળ. વિભાગ ૩ જે. સ્થભ ૧૩ થી ૧૮. ૨-૮-૦ ૮ શ્રી વૃહત્ ક્ષેત્ર સમાસ. માટી ટીકા યુક્ત,
૩-૪-૦ પાછલા સ કૃત બે ગ્રંથો લેવાની ઈચ્છા ન હોય તેમણે ના લખી મોકલવી. કિંમત ઉપરાંત પોસ્ટેજ, વેલ્યુ રજીષ્ઠર ખર્ચ ગણુ. રેલવે સ્ટેશનવાળાને રેલવે પાર્સલથી એકલી રસીદ વેલ્યુટ કરવામાં આવશે. તેમને ખર્ચ ઓછા લાગશે. લાભ લેવાની ઈચ્છાવાળા બંધુઓએ પત્ર લખવાની તસ્દી લેવી.
- વાર્ષિક મેમ્બરોને લાભ. ઉપર જણાવેલી પ્રથમની બે બુકે ભેટ આપવામાં આવશે અને ત્યાર પછીની ચાર બુકે ને બે ગ્રંથા પાણી કિંમતે આપવામાં આવશે. પાસ્ટેજ વિગેરે ખર્ચ જુદું.
લાભ લેવામાં પ્રમાદ કરશે તે લાભ ખાઈ બેસશે. - શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતરમાં શ્રીરાણપુરનિવાસી શેઠ નાગરદાસ પુરૂષોત્તમદાસે પોતાનાં બધુ ઉજમશીભાઈના શ્રેયાર્થે સારી સહાય આપેલી હોવાથી અમે તેના લાભ મેમ્બર બધુઓને આપવા ધાર્યું છે અને તેથીજ ઉપર પ્રમાણે ગોઠવણ કરી છે.
ઉપર જ ણાવેલ બુકે ને ગ્રથાની કિંમત હાલમાં પ્રેસ ખચ-કાગળ ખર્ચની મેઘવારી છતાં અમે જેમ બને તેમ ઓછી રાખી છે. તે બુકનું પ્રમાણ જેનાઅને તરત ખ્યાલમાં આવે તેમ છે. દરેક ભાષાંતરની મુકે ખાસ પાકા પુઠાથી બધા વવા માં આવેલ છે. તેમાં પણ] કસર કરવામાં આવી નથી.
વિને હકારી કથાસ પ્રહની બુક સેળપે છે ૧૮ ફોરમની થઈ છે. જૈન ધર્મ પ્રકાશ”ના દરેક શાહુકને તે ભેટ તરીકે આપવામાં આવનાર છે. ભાદ્રપદ માસમાં તે બુક ગ્રાહકોને લવાજ મ પૂરતા વેલ્યુથી એકલવામાં આવશે. પટેજ ચાર્જ વધવાથી એ આના વધારે લેવામાં આવશે. વેસુ પાછું ફેરવીને આવી મેટ અને સુંદર ભેટની બુકને લાભ ગ્રાહુ કે ગુમાવશે નહીં એવી આશા છે. તંત્રી.
A

Page #3

जैन धर्म प्रकाश.
जंकल्ले कायव्वं, तं अजंचिय करेहु तुरमाणा । बहुविग्घो हु मुहुत्तो, मा अवरण्हं पडिकेह ॥ १॥ “જે કાલે કરવું હેય (શુભ કાર્ય) તે આજેજ અને તે પણ
ઉતાવળે કર, કારણકે એક મુહૂર્ત (બે ઘડી) પણ ઘણુ વિનવાળું હોય છે, માટે બપોર સુધી પણ ખમીશ નહીં.
| ( વિલંબ કરીશ નહીં. )
પુસ્તક ૩૮ મું] ભાદ્રપદ-સંવત ૧૯૭૮. વીર સંવત ૨૮૪૮. [ અંક ૬ છે.'
पर्युषण पर्व.
-:0:*::–
(અમે ઇશ્વર માગીએ એટલું—એ રામ ) ભાગ્યવંત બંધુ પૂર્ણ પુન્યથી, આવ્યા શ્રેષ્ઠ સુહંકર પર્વ .
ટાળે મન ગર્વ–પર્યુષણ પર્વમાં. જગ જંતુ પ્રત્યે નિત્ય ચિન્ત, દયા મંત્રી તણા સદભાવ
તરવાનું એ નાવ-પર્યુષણ પર્વમાં. શુદ્ધ ભાવે પૂજા પ્રભાવના, ત૫ વ્રત જિનેશ્વર ભક્તિ;
કરે યથાશક્તિ-પર્યુષણ પર્વમાં. ત્યને નિંદા રહો સમભાવમાં, કલ્પસૂત્ર શ્રવણમાં મન
ન આપિ રાંકને ધન પર્યુષણ પર્વમાં. જય ડંકા વગડા ધર્મના, દેશમાં પ્રસરા ઉદ્યોતક *
જગાવે ત–પર્યુષણ પર્વમાં. - બ્રહોચયે રૂડું તમે પાળજે, કરે આત્મલક્ષમીનું જતન આ કાર
કર્મોનું દહન-પર્યુષણ પર્વમાં.

Page #4

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. સહિષ્ણુતા પરસ્પર દાખવી, ધરીએ નવ ક્રોધ કે કલેશ
ન કદી લવ લેશ-પર્યુષણ પર્વમાં. દેવ મંદિરેએ ને ઉપાશ્રયે, વરસાવે શાંતિના પૂર;
ધરે ધર્મ ઉર-પર્યુષણ પર્વમાં. વીર પગલે વહી આરાધીઓ, વિધિ સાથ કલ્યાણક પર્વ
પામ સુખ સર્વ–પર્યુષણ પર્વમાં. જૈનબંધુ જુગાર ન ખેલીએ, વ્યસનેથી સદા વસો દૂર;
સાધો આત્મા–ર–પર્યુષણ પર્વમાં. કુડાં કર્મત ભય રાખીએ, બેલે મીઠાં વિવેકી વેણ
હોશે સુખ વહેણુ-પર્યુષણ પર્વમાં પ્રતિક્રમીએ સદા ઉલાસથી, ન ધરે પાપ પંકમાં પાય;
આનંદ ન માય-પર્યુષણ પર્વમાં. શુભ્ર સ્વચ્છ મૃદુ અંતર કરી, જગ જીવ ખમા સનેહ
નમાવે દેહ-પર્યુષણ પર્વમાં. ક્ષણ માત્ર પ્રમાદ ન સેવીએ, રહીએ આત્મધ્યાને ચકચૂર;
કરીએ ન કસુર-પર્યુષણ પર્વમાં. ભવ ચિંતામણિ સમ લેખીએ, યતીએ તરવા ભવ પાર
- પતિતને ઉદ્ધાર-હેજે એ પર્વમાં.
સુંદર.”
- ક્ષમાપના. એક
-:::0:–
હરિગીત–રાગ. વિશ્વના જીવજન્તુઓ ! તમ પ્રતિ દયા દિલ ના ધરી, અભિમાનથી બની અંધ અતિશય આપને પીડા કરી; ચગદી લીધાં હા ! પ્રાણ તમ પરવા કરી નહીં પાપની, નયને ભીંજાવી અશ્રુથી યાચું ક્ષમા હું આપની. ૧ આલમ અખિલ ઉપવન સમી છે પંખીડા આ ભૂષણે, એ પંખીઓના નાશમાં આનંદ ઉર માન્ય ઘણે; છેદન કરી પશુ પંખીઓ ! ઘડી ભોગવી ન વિરામની, નયને ભીંજાવી અશ્રુથી યાચું ક્ષમા હું આપની ૨

Page #5

સત્સંગ.
૧૬૭ છળ કપટ કરી વિશ્વાસઘાતથી દુઃખ દીધું મોં ચરિ, નેત્રે ભર્યા તમ સુખ દેખી ઝેરનાં પ્યાલા કદિ; હરદમ જપું જપમાળ તે હું દરગુજરના જાપની, નયને ભીંજાવી. અશ્રુથી યાચું ક્ષમા હું આપની. ૩ ઉપકાર પ્રતિ અપકાર કરી તાકયું બુરૂ મહું આપનું, ક્રોધોધ થઈ હું ભાન ભૂલ્યા ગાલિવર્ષણ માપનું; ઝેર વૈર કરી વધારી હે મલીનતા આત્મની, નયને ભીંજાવી અશ્રુથી યાચું ક્ષમા હું આપની. ૪ દેવ ગુરૂ સાધુતણું નિંદાથકી થાક્ય નહીં, ઉસૂત્ર ભાષણથી જરી પાછું વળી જોયું નહીં; ધર્મના બહાને ઠગી લ્હાણું મઝા સુખપાલની, નયને ભીંજાવી અશ્રુથી યાચું ક્ષમા હું આપની. ' ૫ ચીરાય છે ચર ચર થતું, વીંધાય છે મમ ચિત્ત આ, જ્યારે કરૂં અગણિત મમ અપરાધની કે કલ્પના દુષ્કૃત્યને કાજળ વડે કીધે બંધ આત્મ પ્રકાશને, રે ! રે ! ચહું હું સજળનયને સર્વ દેષની માફને. પ્રતિપળ વહે અંતર વિષે કૈ હેણ પશ્ચાત્તાપના, એ વહેણમાં પાવન થઈ કરૂં આજ દિવ્ય ક્ષમાપના; કલ્યાણ થાઓ સર્વનું અમ ઉર પુરે એ ભાવના, લાવી દયા અર્પે ક્ષમા કર જે કરું એ યાચના. ૭
ખમાવું છું ને હૈ, તમે સૌ ક્ષમો મને, મૈત્રી ધારી તમે પ્રત્યે, ત્યજું છું વૈરભાવને. ૮
સુંદર *
સત્ત.
(ગઝલ. ) સહુ સુખને મહા પાયે, મને વાંછિત તારાથી ઉત્તમ સત્સંગ સાધન છે, ઈચ્છા જે શુદ્ધ થાવાની. વધે બદલે અને રેગે, હવા જ્યાં સ્વછની ખામી; વધે છે રોગ આત્માના, હવા સત્સંગતણી ખામી. બહુ બુદ્ધિ વિકાસે છે, વૃત્તિ ઉદાર ઉચ્ચ દ્રષ્ટિ; સદાચારે વૃદ્ધિ પામે, કરે અમીધારની વૃષ્ટિ.
૩

Page #6

૧૬૮
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ.
કળાએ નવનવી આવે, પડે જ્યાં ટાઢ શિયાળે, સમાગમ સંતના કીજે, ટીપું જળવું પડ્યુ છીપે, અને અમૂલ્ય મૈક્તિક તે, સુજન સત્સંગ ક્ષણ એકા, થયા કુસંગથી પાપે અત્યુત્તમ સંગ પુસ્તકના, વિપદમાં હા કે સંપદમાં, કઢી હા મિત્રમ`ડળમાં, અનેના શત્રુ પણ સાથી, પરમ હિતકારી આત્માનું, રહે જે “ મેઘ ” સત્સંગ,
સ્વચ્છ દે૧ આવશે લક્ષ્મી, અને કીર્તિ મટી ભ્રાંતિ; ભૂલાયે સર્વ ઉપાધિ. કરે . સત્સંગ પાવકના; થઈ જ્યાં શીત અંતરમાં. અને તે સ્વાતી નક્ષત્રે; સ્વરૂપ શાથી અરે! ધારે, થશે ભવતારણે નૌકા; મિટે નાના મેાટા શ્રાપા. બુદ્ધિવર્ધક અને સારાં; બિચારાં તે સદા સરખા. કદી એકાંત ટાપુમાં; ખતાવે માર્ગ એ ક્ષણમાં. અતિ સસ્તું તે ઔષધ છે; દુઃખી જે આત્મના રાગે. મેઘજી વેલજી ધરમશી. શ્રી. ૪. ૪. આ. જૈન ઓર્ડીંગ-સુ`બઈ,
૪
મ
દ
૮
૧૦
ખાન પાનમાં (ખાવા પીવામાં) રાખ્ખાઇ રાખવા જેટલી સભાળ નહીં રાખનારને કેટલી બધી હાનિ થવા પામે છે ? તેમાંથી હવે બચવાની જરૂર.
૧ ખાનપાનમાં બધી રીતે ચાખ્ખાઈ સાચવી રાખવા જે જે સુજ્ઞ ભાઈ હેના પૂરી કાળજી રાખે છે તેમને શરીરઆરોગ્યતા સાથે સ્વપર પ્રાણુરક્ષાને ભારે લાભ સહેજે સાંપડે છે; પણ તેમાં જેએ બેદરકાર રહે છે તેનુ શરીરઆરોગ્ય બગડવા સાથે ઘણી વખત સ્વપર અનેક જીવાની હાનિ થવા પામે છે. ૨ મુગ્ધ ભાઈ હેંના લાભહાનિના વિચાર કર્યા વગર, ઘરમાં પાણી ભરી રાખેલા આખા ગાળાને પીધેલા પાણીવાળા એઠાં વાસણ વારવાર મળી એાળીને દૂષિત કરે છે. તેમાં એક બીજાની મુખ–લાળ એકઠી થવાથી અસંખ્ય સ‘મૂર્છાિમ જીવ-જ તુએ અનેકવાર ઉપજે છે ને વિષ્ણુસે છે. એ રીતે અસભ્ય જીવાની વિરાધના થવા ઉપરાંત એ ગોખરૂ પાણી પીવાથી શરીરમાં કઇક પ્રકારના રાગ–વિકાર ઉપજે છે. વળી વખતે એક બીજાના રોગને ચેપ તેવા
૧ એની મેળે.

Page #7

ખાનપાનમાં હાની થવાથી મચવાની જરૂર.
૧૬૯
ગંદા પાણી પીનારને અકસ્માત લાગુ પડે છે. માતપિતાર્દિક વડીલ જનાને એવુંજ ગંદું–એઠું પાણી પાવાથી તેમજ તેવા ગામરા અને જીવાકુળ જળવડે બનાવેલી રસાઇ જમાડવાથી પ્રગટ અવિનય થાય છે. વળી સાધુ સંતાને તથા સ્વધર્મી જનાને એવા કૅચેાપ્પા જળથી બનાવેલી રસાઇ આપવાથી અનાદર-આશાતના થવા પામે છે. સહેજે કાળજીથી સાચવી શકાય એવી આચારશુદ્ધિ નહીં જાળવવાથી અન્યધર્મી લેાકેામાં પણ આપણી પેાતાની ભારે હાંસી–મશ્કરી થાય છે, તે સઘળી હાનિઓમાંથી ખચી જવાની પૂરી જરૂર છે. ઠીક સાવધાનતા રાખી ખાનપાન ( ખાવા પીવા) માં આચાર શુદ્ધિ જાળવવાથી એ બધી હાનિઓમાંથી સહુ કોઇ સહેજે ખચી જવા પામે છે. આને નજીવી વાત લેખી જે કેાઇ તેની ઉપેક્ષા કરે છે તે તેની કાયમી ભૂલની ભારે શિક્ષા પામે છે ત્યારેજ સમજી શકે છે. પરિણામ તરફ દૃષ્ટિ રાખીને જોતાં આ વાતમાં ભારે મહત્વતા રહેલી સમજાશે. જીવાજીવાદિક તત્ત્વની સૂક્ષ્મ વાતેા કરનારા તેમજ સાંભળનારા આવી ગંભીર ભૂલ (ગેાખરા) કરી સ્વપરની ખુવારી કરે તે અસહ્ય ને અક્ષમ્ય લેખાય. જીવાજીવાદિકની સૂક્ષ્મ વાતા નહીં જાણનાર મેશ્રી લેાકે વિગેરે ખાનપાનાદિક પ્રસંગે ખાસ ચાખ્ખાઇ રાખે છે તે કરતાં આપણામાંના સુજ્ઞ ભાઈ અેના ધારે તેા સમજ પૂર્ણાંક વધારે ચેખ્ખાઈ રાખી ‘ગાખરાપણા'નું મ્હેણું ને કલંક દૂર કરી શકે. અનેક ગામ નગરાદિકમાં વિચરતા સાધુસાધ્વીઓ પણ સદુપદેશ દ્વારા સમાજની આવી અનેક નાની મેાટી ભૂલો સમજ આપી સુધરાવી શકે. જેઓ ખાસ ચાખ્ખાઈ પાળવાનુ ખૂલે તેમનાજ ઘરના આહાર પાણી વહેારવાનું રાખે અને સમજ આપ્યા છતા જેઓ ગાભરાઇ ન કાઢે તેમને છેવટે શમાવુ પડે અને ચેાખ્ખાઇ આદરવી પડે એવુ' સમયેાચિત વર્તન પાતે જાળવી રાખે તેા
આ બાબતમાં તરત સુધારો થવા સંભવ રહે છે. ખાનપાનમાં ખરાખર ચાખ્ખાઈ રાખવાથી, તન મનની શુદ્ધિ થવા સાથે પવિત્ર ધને માટે લાયક નાય છે, એમ સમજી શકનારાં સહુ શ્રાવક શ્રાવિકાઓએ તે એને અવશ્ય આદર કરી પેાતાનાં લાગતાં વળગતાં સહુ સ્વજન કુટુંબીઓને પણ અને તેટલી સમજણુ આપીને તેમ કરવા જરૂર લલચાવવા જોઇએ. છેવટે દરેક જ્ઞાતિ ને સંઘ સમસ્તમાં નાના મોટા જમણુ પ્રસંગે ખાનપાનમાં ખરાખર ચોખ્ખાઇ પાળવા-પળાવવા દરેક ભાઈ હેંને જાતે ચીવટ રાખી અન્ય આળસુ ભાઇ હેનાને ચેતાવવા જોઇએ. ઇતિશમ્ ( સ. ક. વિ. )
અમૂલાં ધર્મ પૂજના, કરી પરાક્રમ વીર તનુજોના, કરી
દેખાડશા દેખાડશે
ક્યારે ? ક્યારે ?

Page #8

૧૭૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
જુદે જુદે સ્થળે ચાતુર્માસ રહેલા પૂજ્ય સાધુ
સાવીઓ પ્રત્યે સાદર બે બોલ. - પૂર્વે જેમ તીર્થકરે, ગણધરે અને ભવભીરૂ ગીતાર્થ ભાવાચાર્યાદિક ધુરંધર મહાપુરૂષે પ્રતિબંધ રહિત પૃથ્વીતળ ઉપર પ્રસન્ન ચિત્ત વિચરી પવિત્ર દેશનામૃત વર્ષાવી ભવ્યજનો ભવતાપ શાત કરવા પ્રવર્તતા હતા, તેમ અત્યારે પણ પ્રતિબંધ રહિત વિચરતા ભવભીરૂ ગીતાર્થે દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ને ભાવરૂપ આહંતી નીતિને લક્ષગત રાખી પવિત્ર દેશનારૂપે શાન્તરસ વરસાવી અનેક ભવ્યાત્માઓને ભવતા૫ સમાવી શાતિ ઉપજાવી શકે છે. અતિશય જ્ઞાની પુરૂષ અમેઘદર્શી હાઈ સમયાનુકૂળ દેશના દઇને અનેક ના સંશય ઉછેરી તેમને નિઃશલ્ય બનાવી શકતા હતા. અત્યારે આ ભૂમિના દુર્ભાગ્યથી તેવા સાતિશય જ્ઞાનીઓને જોગ દુર્લભ્ય થઈ પડ્યો છે. તેવા વિષમ સમયમાં ભવભીરૂ ગીતાર્થ સાધુજનોની પવિત્ર ફરજ છે કે પરિણામે શ્રોતાજનેને હિતરૂપજ બને એવું સમચિત દેશનામૃત વર્ષાવી તેમને વિવિધ તાપ ઉપશમાવીને તેમને ખરી આત્મિક શક્તિ ઉપજાવવી.
કુશળ ખેતીકાર વર્ષાઋતુ સમિપ આવતાં સાવધાન બનીને ક્ષેત્ર ખેડવા મંડી પડે છે, તેમાંથી જાળા ઝાંખરા ચીવટ રાખી દૂર કરી નાંખે છે અને તેમાં ખાતર પૂરે છે. ખાતર ભરેલી ભૂમિને બરાબર બે ચાસ પાને સરખી કરે છે, તેમાં પાણીને 2હ જોઈ યથાવિધિ સબીજની પૂરણ કરે છે અને તેને જળસિંચન કરી વાડ રક્ષાદિકવડે તેનું પોષણ કરે છે, તેમ સમયજ્ઞ ભવભીરૂ ઉપદેશક સાક્ષર સાધુજને પણ ભવ્યજનેનું એકાન્ત. હિત ઈચ્છતાં તેમના અનેકવિધ દોષરૂપી જાળઝાંખરાને દૂર કરી તેમાં યથાયોગ્ય ધર્મરૂપ સબીજે વાવવા અને પછી જે રીતે તેની રક્ષા અને પુષ્ટિ થવા પામે તેમ કુશળતાથી કરવા પ્રયત્ન કરે છે. સમાજની અને શાસનની ઉન્નતિ ઈચ્છનારા ઉત્તમ સાધુ સાધ્વીઓને લાજમ છે કે અત્યારે સમાજમાં જે જે દુષ્ટ બદીઓ અજ્ઞાનવશ પેસી ગઈ છે તેને યત્નથી દૂર કરવા લાગતાવળગતાઓને ચેતાવવા. કયા કયા ક્ષેત્રમાં કઈ કઈ જાતના કુરીવાજો પઠેલા છે તે તપાસીને દૂર કરવા સફળ પ્રયત્ન સેવ ઘટે છે. ઈતિશમ.
(સ. ક. વિ.)
હતા પૂર્વે બહુ મેટા, થયા સેથી હવે ટા; પડશે જે વીર્યના તેટા, ભરી દેખાડશે ક્યારે ?

Page #9

તમારાં કુટુંબને શી રીતે સુખી કરશેા ?
તમારાં કુટુંબને શી રીતે સુખી કરશેા ?
?
૧ને દરેક સ્ત્રી સાચા ત્યાગની મૂર્ત્તિ અને તાજ તે સ્વપતિને ઉદ્ધરી શકે. ખરા ત્યાગ-ભાવ વગર કુટુબમાં લગારે સ્વર્ગીયતા-દ્વિવ્યતા આવવાને સંભવ નથી.
૧૭૧
૨
સંસારી જીવનમાં પણ ત્યાગનું પાલન કરવું પડે છે.
3
૫
કાઇપણુ વીરપુરૂષ જો તે ત્યાગી ન હેય તેા પ્રખ્યાત થઇ શકે નહીં. ૪ મનુષ્યમાં જેટલી ત્યાગવૃત્તિ વધારે હાય તેટલાજ તે ઉત્તમ છે. ખરૂ આત્મજ્ઞાન-કર્તવ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી એટલે તમે ત્યાગી થશે. તમે પેાતાને અને દરેક વસ્તુને સાક્ષીરૂપે જુએ છે ત્યારે એથી તમને આનદજ થાય છે અને જ્યારે તમે તેમાં આસક્ત અનેા છે ત્યારે તે દુઃખનુ જ કારણ થાય છે.
૬
७
તમારી દિવ્યતા અથવા પ્રભુતામાં દઢ શ્રદ્ધા રાખા, તેને પ્રાપ્ત કરી અને તમને જે રીતે જે ક્રિયા કરવાનુ ખતાવવામાં આવે તે પ્રમાણે વર્તીને અન ંતતામાં સ્થિત થાએ, તેના તમે સાક્ષાત્કાર કરી, અમર થાઓ અને સર્વ શક્તિમાન થાઓ.
૯ ત્યાગના અર્થ પણ એજ છે કે પોતાનું અલ્પ-સ્થૂળ-સ્વાર્થી અહં સ્વરૂપ દૂર કરવું-સ્વરૂપની ખાટી કલ્પનાને દૂર કરવી.
નવી સતતિને ઉત્પન્ન કરનાર માતપિતાઓએ પેાતાતાની જવાબદારી સમજી લઈ ભાવો પ્રજાનું ભવિષ્ય ખગડે નહીં પણ સુધરે એવી ઉત્તમ રીતિ નીતિ હવે તેા દઢતાથી આદરવાને ખાસ ઉજમાળ અનવુ જોઇએ.
ૐ
૧૦ ભવિષ્યની આપણી પ્રજા સર્વ રીતે સુખી ને સદ્ગુણી અને એવા ઉદાર-ઉન્નત વિચાર વચન અને આચારનું માતપિતાર્દિક વડીલ જનાએ જાતેજ રિશીલન કરીને, એવા ઉત્તમ ખીજ સંસ્કાર પોતાનાં ખાળક-બાળિકાકિમાં ખરા પ્રેમથી ાપવા સ્વકતવ્ય સમજી રહેવું જોઇએ.
૧૧ શરીરઆરેાગ્ય આખા કુટુંબમાં ઉત્તમ રીતે જળવાય એવી વ્યવસ્થા કરવા દરેક કુટુંબી જનાએ ખાસ કાળજી રાખી તેના ચાક્કસ નિયમેાને દઢતાથી પાળવા જોઇએ. ઇતિશમ. (સ. ક.વિ.)
-:::*:
કહે છે. વીર પુત્રો છે, કહે છે. સા સુપુત્રા છે; બતાવી પાત્રતા હેલી. કરી દેખાડશા ક્યારે ?

Page #10

૧૭૨
-
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
દુ:ખમાંથી સુખ સ્વરૂપે ઈશ્વરમાં.
૧ તમારામાં તમારે સ્વાત્મા–તમારૂં સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ-સર્વ - તિઓની જ્યોતિ–નિર્મળ અવર્ણનીય સ્વર્ગોનું સ્વર્ગ વિરાજમાન છે. તમારે આત્મા સદા સજીવન્ત અજર અમર છે, તે પછી તમે પોતે તમને શા માટે નાના-નવા-તુચ્છ સમજે છે ? આનંદી, ઉત્સાહી અને સુખી બને ! (નકામા દુઃખી ન થાઓ. )
૨ બાહ્ય વસ્તુઓમાં શ્રદ્ધા રાખવાથી તમે નહીં જ તરે. તમારા પિતાના આત્મતત્વમાં શ્રદ્ધા રાખવાથીજ તમારો ઉદ્ધાર થશે.
૩ મનુષ્ય પોતાની વાસનાઓને આધીન ન હોય તે તે કોઈને આધીન નથી. બાહ્ય સ્વતંત્રતા તે માત્ર માયિક-ભ્રમણાજ છે.
૪ એ માનવીઓ ! સહ સ્વતંત્ર બને-મુક્ત થાઓ ! કે જે મુક્તિને વિચાર માત્ર કરવાથી પણ સુખી થવાય છે.
૫ દેહાદિક જડ વસ્તુ સજીવ રહે તેને મુમુક્ષુને જેમ હર્ષ થતું નથી તેમ તેને નાશ થવાની વાતથી તેને ભય પણ લાગતું નથી.
૬ તમારી પોતાની સ્વતંત્રતા અને મહત્તાને સમજે–અનુભ: તમે પોતેજ દેના દેવ-ઈવના ઈશ્વર-પરમાત્મા છે એમ સાક્ષાત્કાર કરે. (અજ્ઞાન અને મિથ્યાત્વને યયેલી ભ્રમણા ભાંગે.)
૭ તમારા નિદક અને ટીકાકારો પ્રત્યે દયા લાવે. કેવળ આત્મામાં જ લીન રહે. (પરમાં પેસવાથી સ્વહિત સાધી નહીં શકે.) - ' ૮ અનુભવી-સ્થિતપ્રજ્ઞની વૃત્તિમાં–અચળ શાંતિમાં કોઈ પણ ભંગ પાડી શકશે નહીં, એને કેણ હાનિ પહોંચાડી શકે ?
૯, જે મનુષ્ય સદા આત્મ સાક્ષાત્કારમાં નિમગ્ન રહે છે અને જે સર્વની સાથે એકતા અનુભવે છે તે જ ખરો સુખી છે.
૧૦ આત્મા–પરમાત્માને જ પરમ ધ્યેય બનાવી તેના પ્રત્યે અતિ ઉત્કટ પ્રેમ કરે જઈએ. બીજી બધી વાતનું ભાન ભૂલી તેમાંજ એકતા-લીનતા કરવી ઘટે છે. ઈતિશમ.
(સ્વામી રામતીર્થ.)
–:0::o:-- પ્રતાપી પ્રાણુ દેનારા, અવરના કષ્ટ હરનારા; કલેટી તીવ્ર હેનારા, કરી દેખાડશે કયારે ? કર્યા છે તેમણે કામે, ઉઘાડ્યાં સ્વર્ગના ધામે; તમે એની સમાં કામે, કરી દેખાડશે કયારે ?

Page #11

સ્વરાજ્યને ઇચ્છતી આલમને ઉપયાગી મેં એલ.
સ્વરાજ્ય—સ્વતંત્રતાને ઈચ્છતી આલમને અવશ્ય ઉપયાગી બે મેલ. *3:33
સ્વરાજ્ય યા
સ્વત‘તાની જુબેશ ચલાવનાર તેમાં આગેવાની ભર્યાં ભાગ લઈ અન્ય ભાઈšનાને સ્વવલત દ્રષ્ટાન્તથી પૂરવાર કરી બતાવનાર મિ. ગાંધીજી સ્વરાષ્ટ્રવાદી દરેક ભાઈન્હેનને વારંવાર સમજાવીને ચેતાવે છે કે હિન્દ, હિન્દીએ કે આખી આલમનું હિત હૈયે ધરનાર દરેકે દરેક વ્યક્તિની ચાખી ફરજ છે કે તેણે પ્રથમ પેાતાની જાતનેજ કેળવી તૈયાર કરવી. મન અને ઇન્દ્રિયાને વશ ગુલામ બની નહીં રહેતાં તેમને સ્વવશ કરી નિયમિત બનાવવાં. તેમનાથી લેવાઇ નહીં જાવું. તેમને કબજે કરી પેાતાના અભીષ્ટ કાયાઁમાં મદદગાર બનાવવાં. ક્રોધ–રાષ, અત્તિમાન-અહંકાર, માયા– કપટ, અને લેાભાદિક દુષ્ટ વિકારાને જેમ બને તેમ ચીવટ રાખી ક્ષમા, નમ્રતા, સરલતા અને સતાવડે શાન્ત પાડવા પ્રયત્ન સેવ્યા કરવેશ હિંસા, અસત્ય, અદત્ત, અખા અને મમતાદિક કોષોને દૂર કરી અહિંસાં દયા, સત્યાદિક સદ્ગુણા ચા સતે। જરૂર આદરવા. તેમજ મન, વચન, કાયા કહેા કે વિચાર, વાણી ને આચારને ખુખ પવિત્ર અનાવવા. સંયમવડેજ આ બધી વાતની સિદ્ધિ થઇ શકશે. એ વાત સહુ ભાઇšનેને સ્પષ્ટ સમજાઈ જાય અને એક બીજા સ્પર્ધાથી તે વાતને વર્તનમાં ઉતારતા થઈ જાય તા પછી ખફ સ્વરાજ્ય સહેજે સાંપડી શકે. પ્રથમ તે પાતાની જાત ઉપરજ કાણુ મેળવી લેવા ઘટે. તે સિવાય ગમે તેટલી વાતા કરવાથી કશુ વળવાનું નહીં એમ સહુને હવે અંતરથી લાગી જવું જોઇએ. સ્વરાજ્ય યા. સ્વતંત્રતા મેળવવા આપણી શક્તિ એકત્રિત કરવી જોઇએ. ખરા દૃઢ સ‘પડેજ એ શકય થઈ શકે છે. દરેક વ્યક્તિએ પેાતાના વિચાર, વાણી અને આચારને શુદ્ધ-પવિત્ર બનાવીને તેના લાભ પેાતાના અન્ય બધુઓ તથા હૅના પામે એમ અતઃકરણથી ઈચ્છવું અને બને તેટલું કરી છૂટવું જોઇએ. આપણામાં જે જે ખાસી, દોષ, કુટેવ કે વિષમતા હોય તે સમજીને દૂર કરે જ છુટકા છે. કાઈ ભાઈ મ્હેનની લાગણી દુભાય એવાં નખળાં કૃત્યથી સહુએ સાવધાનતાપૂર્વક દૂરજ રહેવુ જોઇએ અને જે સ્વદેશી ભાઈ હેંના સાથે આપણને નિકટ સમય છે તેમનાં દુઃખ-દારિદ્રય નિર્મૂળ થાય એવાં સઘળાં શકય સદાચરણા આપશે જાતે સેવવાં, તેમજ આપણા સંબંધી ભાઈછ્હેનાને પણ તેમ કરવા સમજાવવા જોઇએ. વિદેશી ને ભ્રષ્ટ વસ્તુઓ ઉપરના મેાહ હવે ખાસ તજી દેવા અને
૧૭૩

Page #12

૧૭૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. શુદ્ધ સ્વદેશી વસ્તુથીજ નિર્વાહ કરી લેવા દઢ નિશ્ચય કરે એજ હિતકર છે. ખાન પાન વસ્ત્ર પાત્રાદિકમાં બેટે ઠઠારે તછ દઈને બને તેટલી સાદાઈ રાખવાથી (આદરવાથી) આપણું જીવન નિર્દોષ ને ઉન્નત બનશે. ઘણુ પાપથી બચાશે અને અન્યને આશ્રયદાતા થવાશે એ મેટા લાભ સમજ. ઈતિશમ
(સ. ક.વિ.) ચારિત્ર-સંયમ--સદ્વર્તન.
* ( લેખક સગુણાનુરાગી કરવિજયજી. ) ૧ વધારે બુદ્ધિ વગરને પણ સાદી સમજણથી સંયમ–ચારિત્ર પાળી દીપાવી શકે છે. અધિક બુદ્ધિશાળી ધારે તે તેથી પણ અધિક પાળી શકે ખરે, પરંતુ ચારિત્ર અજવાળવામાં તેને ઉપયોગ ખરેખર કઈ વિરલ–સભાગી જનેજ કરી શકે છે.
૨ સંયમ–ચારિત્રશાળી સગુણ પ્રાપ્તિથી અધિક નમ્ર બને છે, ત્યારે સંયમ હીન-ચારિત્ર શૂન્ય માણસ બુદ્ધિના ગર્વથી અકડ બની કપટ કેળવી કેવળ અધોગતિ પામે છે.
૩ એક્કસ નિયમ વગરનું માણસ સુકાન વગરના વહાણ જેવું જાણવું. તે ગમે ત્યાં અથડાઈ પછડાઈ પાયમાલજ થવાનું, તેથી જ જીવનનકા સફળ કરવા સહુએ નિયમબદ્ધ થવું ઘટે છે.
૪ સત્ય નિષ્ઠા એજ સર્વનું મન વશ કરી-આકર્ષી શકે છે.
૫ જેમ કષ, છેદ, તાપ અને તાડનવડે (કસોટીએ ઘસવાથી, કાપ દેવાથી, તાપમાં તાવવાથી અને હથડાવતી કુટવાથી ) સેનાની પરીક્ષા કરાય છે તેમ ત્યાગ, શીલ, ગુણ અને કર્મવડે પુરૂષની પરીક્ષા કરી શકાય છે.
૬ મન, વચન અને કાયા (વિચાર વાણી અને આચાર) વિષે પુણ્ય-અમૃતથી ભરેલા, અને અનેકવિધ ઉપકારની કટિઓવડે ત્રિભુવનને પૂરતા (વિવત્રયને પાવન-પ્રસન્ન કરતા ) તેમજ પરના લેશમાત્ર ગુણને તે પોતાની સૂક્ષ્મ દષ્ટિવડે ) પર્વત સમાન વિશાળ દેખી–લેખીને પિતાના દિલમાં ખુશી ખુશી થતા કેઈ વિરલ સંત પુરૂષે પૃથ્વી ઉપર વિચારતા હોય છે તેમને અમારા કેટિશઃ નમસ્કાર હો !
૭ મનઈન્દ્રિયો જય, ક્રોધાદિક કષાયનો નિગ્રહ, હિંસાદિક પાપને ત્યાગ અને મન વચન કાયાની શુદ્ધિ કરવાથીજ સંયમ સધાય છે. ઈતિશમ.
-:+૯૦૪

Page #13

૧૭૫
આત્મતિ પ્રેરક હિતવચન. આત્મન્નિતિ પ્રેરક હિતવચન.
( લેખક-સદગુણાનુરાગી કપૂરવિજયજી. ) . ૧ આ હારૂં અને આ પરાયું એવી ગણના-માન્યતા-કલ્પના ટૂંકી બુદ્ધિવાળા–સંકુચિત મનવાળા કે ક્ષુદ્ર હૃદયવાળાની હોય છે; ફીત-વિશાળ હૃદયવાળાને મન તે આખી દુનિયા સ્વકુટુંબ સમાન હોય છે. તે સહુને સ્વ આત્મા સમાન લેખે છે.
૨ વિદ્યા અને અર્થ ધન ઉપાર્જન કરતાં તે જાણે મરવું જ નથી એવી રીતે કુશળ જનો ચિતવે; પરંતુ જાણે મૃત્યુએ એટલી પકડી હોય એવી ચિન્તાથી ધર્મ–કર્તવ્ય કરવા તત્પરજ રહે.
૩ જ્યાં સુધી જરા-વૃદ્ધ અવસ્થા આવી લાગી નથી, રોગ વૃદ્ધિ પામેલ નથી, અને પિતાની ઇંદ્રિ ક્ષીણ થઈ ગઈ નથી ત્યાં સુધીમાં અહ ચતુર નર ! ધર્મસાધન-આત્મસાધન કરી લે.
* ૪ ઘર બળવા લાગે ત્યારે કુવો ખેદ નકામો છે તેમ તથા પ્રકારની સાધન-સામગ્રીને લાભ લહી સાવધાનતાથી મૃત્યુ સામે તૈયારી કરી નહિ રાખનારને અંત વખતે નાસીપાસ થવું પડે છે..પસ્તાવું પડે છે, તેથી જ પાણી પહેલાં પાળ બાંધવી સારી છે.
૫ મન મરવાથી ઈન્દ્રિઓ મરે છે-મનને વશ કરવાથી ઇન્દ્રિયો સહેજે વશ થઈ શકે છે. ઇન્દ્રિયે મારવાથી (વિરાગથી વિષને જય કરવાથી-રાગ દ્વેષને જીતવાથી ) મહાદિક દુષ્ટ દોષોને અંત થાય છે, અને દેષમાત્ર દૂર થવાથી અક્ષયસુખરૂપ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે તેથી મનને મારવું–વશ કરી લેવું શ્રેષ્ઠ–શ્રેયકારી છે.
૬ ગમે તેવાં સાંસારિક સુખ ક્ષણિક કલ્પિત અને ઉપાધિગ્રસ્ત છે ત્યારે મેક્ષના સુખ સ્વાભાવિક, અક્ષય, અનંત અને નિરૂપાધિક છે.
૭ સભ્યયથાર્થ શાન શ્રદ્ધા અને ચારિત્રનું સેવન કરવાથી જ (આત્મજ્ઞાન-દર્શન અને સ્થિરતા આદરવાથીજ) સકળ જન્મ મરણને અંત થઈ શકે છે. એ પવિત્ર રત્નત્રયીનું આરાધન કરવાથી સકળ કર્મજંજાળ છુટી જાય છે અને અક્ષય સુખ સાંપડે છે. ઈતિશમ
-:૦૪:૪૯
કરે રક્ષા વિપદમાંહી, ન એવી પ્રાર્થના મારી; વિપદથી ના ડરૂં કેદી, પ્રભે! એ પ્રાર્થના મારી. કરે દુઃખ તાપની શાંતિ, ન એવી પ્રાર્થના મારી; સહુ દુઃખી શકું છતી, પ્રભે! એ પ્રાર્થના મારી.

Page #14

૧૭૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. સ્વદેશી ઔષધ.
- હાલમાં દીનપ્રતિદિન વિલાયતી દવાઓને પ્રચાર એટલે બધે વધી ગયો છે કે રવદેશી દવાઓ–ઔષધોને તે ભૂલી જ ગયા છીએ. દેશી વૈદ્યને જોઈએ તેવું ઉત્તેજન રહ્યું નથી. વિલાયતી દવાથી ત્રણ પ્રકારની પાયમાલી થાય છે. શરીરની, ધર્મની ને પૈસાની. તે દવાઓના ઘુંટડા ભરવાથી પરિણામે શરીર ખરાબ થાય છે, ધર્મ તે જળવાતેજ નથી; કારણ કે પ્રવાહી દવાઓમાં બહાળે ભાગે મદ્ય તે હાયજ છે અને બીજી દવાઓમાં પણ અનેક પ્રકારના પ્રાણીઓનાં–તેના અંગે પાંગોનાં સ વિગેરે હોય છે. જેમ કેડલીવરઓઈલ કેડે જાતની માછલીના લીવરમાંથી નીકળેલું-મારીને કાઢેલું તેલ છે, તેમ બીજી ઘણી દવાઓ છનાં સત્ત્વરૂપે પ્રવાહી તેમજ કેરી હોય છે. એટલે તેવી દવાઓ પીવાથી આપણે ધર્મ નાશ પામે છે એ પ્રત્યક્ષ છે. ધર્મની લાગણી પણ બુઠી થઈ જાય છે. પૈસાની પાયમાલીનું તે પૂછવું જ શું ? દેશી વૈધને વર્ષ આખરે બે રૂપીઆ આપનારા ડાકટરને એક ફેરે લાવી પા
ક્લાકના બે પીઆ આપે છે અને ગાડભાડા ઉપરાંત તાબેદારી ભગવે છે. દેશી વૈદ્ય આપણી તાબેદારી ઉઠાવતા હોય તેમ હાજરી આપે છે અને કેટલાક જોખમવાળા–ભયવાળા -ગુંચવાયેલા વ્યાધિમાં પણ દેશી વૈદ્યો (કેટલાક) અજબ કામ કરે છે. માત્ર ઓપરેશનનું કામ આપણા વૈદ્ય પ્રાયે કરતા નથી, તેથી તેવા વ્યાધિઓ મૂકીને બાકીને માટે શા સારૂ ત્રણે પ્રકારની પાયમાલી વહેરી લેવામાં આવે છે તે સમજાતું નથી. આ બાબત ખાસ વિચારની જરૂર છે.
આ હકીકત જે ધ્યાન દેવા લાયક લાગે તો દરેક ગામ કે શહેરના ઉદાર શ્રીમતેએ દેશી ઔષધાલય ખોલવા જોઈએ. તેમાં પ્રવીણ દેશી વૈદ્ય અથવા વૈદ્યોને પગાર આપીને રોકવા જોઈએ અને દવાઓ પણ દેશી સારી સારી રાખવી જોઈએ. તેને માટે મકાન તે સર્વજનિક પણ મળી શકે, નહિતે ભાડે લેવાય. એમાં પરિણમે દરદીના પ્રમાણમાં ખર્ચ બહુજ ઓછા આવે છે, આરામ ને શાંતિ ઘણાને મળે છે, અને આશીર્વાદ એટલા મળે છે કે તેવા ઔષધાલય ખેલનારનું આ ભવમાં ને પરભવમાં કલ્યાણ થાય છે. આ હકીકત ભાવનગર ખાતે એક દેશી ઔષધાલય જૈન વર્ગ માટે લેવું જોઈને તેના અનુભવ ઉપરથી લખી છે કે એમાં બહુ લાભ છે, એ છે ખર્ચ છે, જૈનબંધુઓને, સ્ત્રીઓને અને બાળકોને ઘણું શાંતિ મળે છે અને ધર્મ જળવાય છે. આશા છે કે શ્રીમંત વર્ગ અને ધર્મ જીજ્ઞાસુઓ આ બાબત ઉપર અવશ્ય ધ્યાન આપશે. કેટલાક બંધુઓ પ્રેરકનું કામ કરશે તે તેઓ પણ કલ્યાણના ભાગીદાર બનશે.

Page #15

સ્વદેશી ઔષધ.
૧૭૭
આપણે આયે દેશ-હિંદુસ્થાન એક પણ બાબતમાં બીજા દેશને એશીઆળે નથી એવી કુદરતની તેના પર મહેરબાની છે, છતાં લાખ રૂપીઆની દવાઓ પણ પરદેશથી આવે અને તેના ઉપર આપણું જીંદગાની કે શરીરસંપત્તિ લટકી રહે તે કેટલી શરમની વાત છે.
સ્વદેશીની હીલચાલમાં સ્વદેશી શબ્દથી, સ્વદેશી ટેપીથી, સ્વદેશી વસ્ત્રોથી જેમ કેટલાક રાજા મહારાજાઓ અને કેટલાક રાજ્યાધિકારીઓ ભડકે છે, તેમ કેટલાક ત્યાગી સાધુઓને પણ સ્વદેશી શબ્દ પ્રિય લાગતો નથી, પણ એમ ચેકસ માનશે કે આપણે જ્યારે આપણા પગ ઉપર ઉભા રહી શકીએ એવા થશું, આપણા દેશની વસ્તુઓથીજ આપણે નિર્વાહ કરતા થઈશું ત્યારેજ આપણે ખરા સુખી થવાના છીએ, ધર્મ પણ આપણે ત્યારે જ બરાબર જળવાવાને છે અને આપણી સંપત્તિ પણ ત્યારેજ સ્થિર થવાની છે. . • આ લખવાને હેતુ એટલે છે કે સ્વદેશી વસ્ત્રાદિકની જેમ તમામ વસ્તુ સ્વદેશી વાપરવાથી જ લાભ છે. આ વાત અનેક પ્રકારે સિદ્ધ થયેલી છે. સ્વરાજ્ય ખરૂં એનું જ નામ છે. પણ બીજા દેશના, બીજી વ્યક્તિના એશીઆળા મટીએ તે જ ખરૂં સ્વરાજ્ય છે. તે મેળવવા પ્રયત્ન કરે એટલે બસ છે. ખાનપાનમાં વસ્ત્રાલંકારમાં, પરસ્પરના તમામ પ્રકારના વ્યવહારમાં સ્વદેશીને આગળ કરે, તેને સંભારે, તેને ઉત્તેજન આપે, જુઓ તેથી તમારા પૈસા, તમારો ધર્મ, તમારું શરીર અને છેવટે તમારે દેશ જળવાશે, વૃદ્ધિ પામશે અને તમારી ધારણાઓ-શુભ ધારણાઓ પાર પડશે.
પ્રાંતે ફરીને સ્વદેશી ઔષધેજ કરવાની દરેક બંધુઓએ પ્રતિજ્ઞા કરવી જોઈએ એવી સૂચના કરવી એગ્ય લાગે છે. કદી ખાસ જોખમવાળા થઈ પડેલા વ્યાધિઓ સિવાય તે એ મદ્ય (મદિરા) મિશ્રિત દવાઓ પીવાનું બંધ કરે, બાધા , પ્રતિજ્ઞા કરો અને બીજાઓને તેને માટે તમારાથી બનતી સગવડ કરી આપે કે જેથી બીજા બંધુઓ પણ તેવી પ્રવૃત્તિ કરવા તૈયાર થાય. આ પ્રાર્થનાને અવશ્ય સ્વીકાર થશે એમ ધારી આ લઘુ લેખ સમાપ્ત કરવામાં આવે છે.
સહાયે કે ચડી આવે, ન એવી પ્રાર્થના મારી; તુટ ના આત્મબળ દેરી, પ્ર! એ પ્રાર્થના મારી. મને છળ હાનિથી રક્ષે, ન એવી પ્રાર્થના મારી; ડગું ન આત્મપ્રતીતિથી, પ્રભે! એ પ્રાર્થના મારી. પ્ર ! તું પાર ઉતારે, ન એવી પ્રાર્થના સારી; તરી જાવા ચહું શક્તિ, પ્રત્યે ! એ પ્રાર્થના મારી.

Page #16

૧૭૮
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ.
વિદ્યાથી જીવન શી રીતે ઉચ્ચ થાય ?
( સગ્રાહક-ચંપકલાલ જમનાદાસ મસાલી. ) વિદ્યાર્થીઓએ નીચે લખેલા વિષયેાપર ખાસ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે, કારણ કે તે તેમની ઉન્નતિમાં સહાયભૂત થાય છે.
અભ્યાસ-જેએ પાતાના જીવનને અનુકરણીય અને છાંતિક મનાવવા ઇચ્છતા હોય તેમણે સપૂર્ણ ઉમંગ, ઉત્સાહ અને ઉદ્યમપૂર્વક સત્ અભ્યાસ ચાલુ રાખવા જોઇએ. યાદ રાખા કે સમસ્ત ભેાગવિલાસેને એક બાજુ મૂકી દઇ વિદ્યાના સમુદ્રમાં કુદી પડવુ' અને વિદ્યારૂપી સમુદ્રમાંથી જ્યાંસુધી ઉચ્ચ પ્રકારના મેાતી હાથ ન આવે ત્યાંસુધી સતત્ મહેનત કર્યાં કરવી એ તમારૂ મુખ્ય કર્તવ્ય હાવુ' જોઇએ. ચાક્કસ માનજો કે ગપાટા કે ટાયલાં એ તમારા મામાં કટકરૂપ છે, માટે નિષ્ફળ વાતચીતમાં કે ગપાટા હાંકવામાં કે તેવીજ બીજી જાતની કુથલીમાં તમે તમારા જીવનના આ અમૂલ્ય અવસર જવા દેશે નહિ. મિત્રતા—મિત્રતા સજ્જનાનીજ કરવી જોઈએ. સજ્જન સમાગમ સહેજે પ્રાપ્ત થઇ શકે તેમ નથી, સંસારના મોટા ભાગની પ્રવૃત્તિ જોઇશું તે આપણુને જણાશે કે તેઓ પ્રાયઃ કુડકપટ અને વિશ્વાસઘાતનીજ માજી ખેલતા હાય છે. આવું જીવન સચ્ચારિત્રથી મહુ વેગળુ જણાય છે. આવા જીવનને સુધારવાની મુખ્ય ચાવી સજ્જનેાજ છે. સજ્જન સમાગમથી સદ્ગુણ્ણાની અસર હૃદય ઉપર એવી તે દ્રઢ બેસી જાય છે કે પુનઃ તે નાબુદ થઇ શકતી નથી, માટે મને ત્યાંસુધી સત્પુરૂષોના સમાગમમાં રહેવાની ભાવના રાખવી. ચદ રાખેા કે— क्षणमपि सज्जनसंगतिरेका, भवति भवार्णवतरणे नौका |
ભ.વા—એક ક્ષણ માત્રની સજ્જન પુરૂષોની સેાબત આ ભવસાગર તરવામાં નૈક સમાન થઇ પડે છે.
પુસ્તકે—એક વિદ્વાન કહે છે કે સ ંથા મનુષ્યેાના ઉત્તમેત્તમ મિત્ર છે. સજજન સમાગમ સહેજે પ્રાપ્ત થઈ શકતે! નથી માટે ઉત્તમેત્તમ પુસ્તકે તથા લેખાને સહવાસ રાખવાથી એ અભાવ થાડે ઘણે અંશે દૂર થઇ શકે છે. જયારે જયારે સમય મળે ત્યારે ત્યારે ચારિત્રસુધારણા સંબંધી પુસ્તકે વાંચતા રહેવુ જોઇએ. એ પુસ્તકે તમતે જ્ઞાની અને સદાચારી મનાવશે. જ્ઞાની અને સદાચારી મનુષ્ય એવા નિળ આનંદ અનુભવે છે કે તેના પર સ'સારના કડવા અનુભવા પણ કશી માઠી અસર ઉપજાવી શકતા નથી. તે તે ગમે તેવા દુઃખદ પ્રસંગમાં પણ આત્મા સમાહિતપણે સ્વસ્થ-શાંત અને ગંભીરજ

Page #17

વિદ્યાર્થી જીવન શી રીતે ઉચ્ચ થાય?
૧૭૯ બની રહે છે. ચોક્કસ માને કે સગ્રંથોના વાંચનથી મનુષ્ય ગંભીર–વિચારશીલ– દરદશ તથા સાહસિક બની શકે છે. વ્યાયામ–એક વિદ્વાન કહે છે કે
धर्मार्थकाममोक्षाणां, आरोग्यं मूलमुत्तमम् । અર્થાત્ પુરૂષાર્થની સિદ્ધિને માટે આરોગ્યની પ્રથમ જરૂર છે. શરીરનું સ્વાથ્ય સાચવવાને તેમજ માનસિક શ્રમ દૂર કરવાને શારીરિક શ્રમ-કસરત એ એક બહુ ઉપયેગી સાધન છે. સબળ મન અને સબળ શરીર સમસ્ત વિશ્વને પોતાના ચરણોમાં નમાવી શકે છે. એક મહાપુરૂષ કહે છે કે –
"Dron nerves with an well intelligent brain and the whole world is at your feet.
વળી કહ્યું છે કે –“Weakness is sin.” અર્થાત્ દુર્બળતા એ પાપ છે, માટે દરેકે આરોગ્યની નજરે કસરતને પ્રથમ સ્થાન આપવાની જરૂર છે. - ' નિર્ભયતા–નિર્ભય અને નિશ્ચિત મનુષ્ય પોતાના લક્ષ્ય સ્થળે પ્રથમ પહોંચી શકે છે, માટે નિર્ભયતાની ખાસ જરૂર છે. આપણે માર્ગમાં ચાલીએ છીએ ત્યારે આપણા પગતળે અનેક કાંકરાઓ તથા પથરે ચગદાય છે પણ તે તરફ આપણે બીલકુલ લક્ષ્ય નહિ આપતાં સીધા ચાલ્યા જઈએ છીએ, તેજ પ્રમાણે તમે પણ વિઘ કે કંટકની દરકાર કર્યા વિના સીધા માર્ગે નિશ્ચિતપણે-નિર્ભયતાપૂર્વક ચાલ્યા જાઓ. કોઈથી છેટી રીતે ડરશો નહિ. જે કેઈનાથી ડરવાની કે ગભરાવાની ખોટી આદત તમને પી જશે તે તમારા ઉન્નતિના માર્ગમાં તમે બહુ આગળ વધી શકશે નહિ. નિર્ભયતા એ આત્માનું એક દીવ્ય સ્કુરણ છે. ખચીત માને કે સંસારમાં આજ પર્યંત જે મનુષ્ય પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા છે તે સવ પ્રતાપ તેમના સાહસને, દ્રઢતાને તથા નિર્ભયતાનેજ છે.
ઉત્કૃષ્ટ જીવન–આ જગતમાં જન્મ ધરીને પેટ કેણ નથી ભરતું ? કુતરાં અને બિલાડાં પણ તેમ કરી શકે છે. જે આપણે પણ તેમની માફક આપણું એકલાનું સુખ શોધીને બેસી રહીએ તો જનાવરમાં અને આપણામાં શે ભેદ રહે? માટે મનુષ્યોએ પરહિતાર્થે બને તેટલે ભેગ આપવાને તત્પર રહેવું જોઈએ. આ શાળારૂપી સંસારમાં પ્રથમ આપણે કુટુંબ પરિવારના માણસો પ્રત્યે પ્રેમ રાખતાં શીખવું જોઈએ અને ધીમે ધીમે આ નિઃસ્વાર્થ પ્રેમને એવો તે વિશાળ બનાવ જોઈએ કે જે ક્રમે ક્રમે મિત્રો, સંબંધીઓ તથા જગતના સમસ્ત મનુષ્યો પ્રત્યે અખલિતપણે સતત્ વહ્યા કરે. પોતાના તનથી, મનથી અને ધનથી અન્ય પ્રાણીને ઉપગી થવું એ જ ઉત્કૃષ્ટ જીવનનું લક્ષણ છે.

Page #18

૧૮૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
महावीर. પ્રાચીન અહિંસોપદેશક.
(લેખક-ભેગીલાલ મગનલાલ -પુના) છે. ટિ. એલ. વાસ્વાની, એમ. એ.-આ નામના એક વિદ્વાન ગૃહસ્થ પ્રસ્તુત લેખ લખેલ હોઈ તે મુંબઈના કોનિલ નામના અંગ્રેજી દૈનિક પત્રમાં પ્રસિદ્ધ થયો છે. શ્રીયુત વાસ્વાની સાહેબના મહાવીર સંબંધી વિચારે અતિ મનનીય હોવાથી અત્ર અનુવાદિત કરવામાં આવ્યા છે.
યુરોપ અને એશિયા–આ દેશમાં અસંતોષ અને હિંસકવૃત્તિ ઘણી જ ઉદ્દીપ્ત થઈ છે. ઘણાં ગામોમાંની નાની નાની સંસ્થાઓ અગર સમાજે પોતાની અસંતોષવૃત્તિ દૂર કરી સારી સુધારણા થાય એવી ઈચ્છા ધરાવે છે, પરંતુ તેઓની ઈચ્છા સેશિયાલીઝમ (સમાજ વ્યવસ્થા) અને બેન્શવીઝમ (રાષ્ટ્રીય સુધારણા) નાં તત્ત્વોને પ્રચાર કરી સુધારણ કરવી એવી નથી. બેલોવીઝમ તત્ત્વથી સુધારણા થઈ ખરી, પણ કયા આધાર ઉપર? તે પ્રમાણે સિનીનીઝમ (આયરીશ તત્ત્વ) ચારે દિશાઓમાં પ્રસાર પામે એવી પણ તેમની ઈચ્છા નથી. કારણ કે સિનીનીઝમ તત્ત્વમાં સર્વ ગુણે છે, પરંતુ જીવિત માટે પૂજ્ય બુદ્ધિને માત્ર અભાવ છે. સુધારણ થાય એવી જે જે જુદા જુદા દેશની ઈચ્છા છે તેમને અહિંસા ઉપર દઢ વિશ્વાસ છે.
પશ્ચિમવાસી લેકેનું એવું માનવું છે કે હિંદુસ્થાનમાં અહિંસા ઉપર દઢ વિશ્વાસ રાખનારા ઘણા લોકો છે; પરંતુ મારા મત પ્રમાણે આ સંખ્યા રાજનીતિકુશળ લોકોમાં ઘણી જ અપ છે. અહીં મહાત્મા ગાંધીજી અખિલ 'દુનિયામાં ઉચ્ચ દર્શનના અહિંસપદેશક છે. મહાત્મા ગાંધીજીનું તત્ત્વ અને ટેલર્સ્ટયની શિખામણ સરખી છે. “અગ્નિ અથિી બુઝાતું નથી, તેમ પાપનું પ્રક્ષાલન પાપથી થઈ શકતું નથી.”આજ તત્વ ટેસ્ટ પ્રતિપાદન કર્યું છે. એંયનું તત્ત્વ ક્રાઈસ્ટની શિખામણનું પરિણામ છે.
ઇસ્વીસન પાંચમી સદી પહેલાં અહિંસા તત્વને ઉપદેશ એક પ્રચંડ હિંદુ- સાધુ પુરૂષે કર્યો હતે. એ સાધુ પુરૂષ જેનોના ભવિષ્યવેત્તાઓમાંને એક હતું, જેનલોક તેમને મહાવીર કહે છે. જેનો તેમની ભગવાન જગદીશ્વર તરીકે પૂજા કરે છે અને પ્રાર્થના કરે છે. તેમના સંબંધમાં વિશેષ લખેલું જેનેતર પુસ્તકોમાં માલમ પડતું નથી. મને તે મહાત્મા વિષે જે જ્ઞાન થયું છે, તેથી મારા અંતઃકરણ ઉપર અદ્ભુત પરિણામ ઉભળ્યું છે. તેમનું આયુષ્ય

Page #19

' મહાવીર.
૧૮૧ ચમત્કારિક પ્રેરણાથી પરિવ્યાપ્ત હતું, અને તેમનું જીવન આશ્ચર્યકારક રહસ્યથી ભરેલું હતું.
ભગવાન બુદ્ધના તેઓ સમકાલીન હોવાથી બુદ્ધને પરિત્યાગ, તત્ત્વ ઉપરને તેમને પ્રેમ વિગેરેનું મરણ થયા વગર રહેતું નથી. બિહાર પ્રાંતના એક ગામડામાં તેમને જન્મ ઈ. સ. પૂર્વે ૫૯માં થયું હતું. તેમના પિતા એક ક્ષત્રિય રાજા હોઈ તેમની બહેનને વિવાહ મગધ દેશના એક મોટા રાજા સાથે થયો હતો. તેમને નિશાળે એકલતા જણાઈ આવ્યું કે શિક્ષણની તેમને જરૂર ન હતી. જન્મથીજ તેઓ સર્વગુણસંપન્ન હતા. બુદ્ધ ભગવાન પ્રમાણે તેમનું લગ્ન થયું હતું. અઠ્ઠાવીશમાં વર્ષે તેમનાં માતાપિતા કાળધર્મ પામ્યા, ત્યારપછી બે વર્ષે પિતાના બંધુની આજ્ઞા લઈ તેઓએ સર્વ સંગ પરિત્યાગ કરી લેકસેવાના ઉચ્ચ હેતુથી દીક્ષા ગ્રહણ કરી. ત્યારપછી તેઓએ ઈશ્વરભકિતમાં અને તપશ્ચર્યામાં કાળ વ્યતીત કર્યો. મહાવીરને બાર વર્ષ પછી સાક્ષાત્કાર થયે (કેવળજ્ઞાન થયું.) અને તેઓ તીર્થંકરસિદ્ધ અને સર્વોગ મહાવીર સ્થિતિ સુધી જઈ પહોંચ્યા. જૈન પુસ્તકમાં વર્ણન કર્યા પ્રમાણે તેઓ અનંતજ્ઞાની અથવા કેવળજ્ઞાની થયા. તેઓએ ત્રીશ વર્ષ સુધી બંગાળ, બિહાર, ઓરિસા આદિ પ્રાંતમાં પ્રવાસ કરી લેકજાગૃતિ સાથે લોકેને અહિંસાને ઉપદેશ આપ શરૂ કર્યો હતે. તેઓ એક જૈનધર્મની સ્થાપનામાં વૃદ્ધિ કરનારા હોઈ તેમને અગિયાર મુખ્ય શિષ્ય હતા અને તે શિ
ના સાડા ચાર હજાર અનુયાયીઓ હતા. તેમના શિષ્યમંડળમાં અને અનુય થી વર્ગમાં બ્રાહ્મણ-અબ્રાહ્મણ એવો બીલકુલ ભેદ ન હતા. જાતિભેદને તેમને દુરાગ્રહ ન હતું. તેમને લાકે મહાવીર કહેતા, અને તેઓ સંપૂર્ણ મહાવીર હતા. તેમને બુદ્ધિદશક પળે (સુવર્ણ જેવ) રંગ હતો અને વીરત્વદર્શક સિંહનું ચિન્હ (લંછન) હતું. આધુનિક હિંદુસ્થાનને આવા મહાન વીરેની–દેશ માટે મરી ફીટનારાની ઘણું જરૂર છે. અત્યારે માત્ર પૈસા અને જ્ઞાનની જરૂર નથી, પરંતુ “સ્વરાજ્ય એ મારે જન્મસિદ્ધ હક છે અને તે હું મેળવીશ જ” એવું નિર્ભયપણે કહેનારા વીરાની આજે જરૂર છે. તેઓનું ચરિત્ર અને પરાક્રમથી ભરેલું હે ઈ સ્વાર્થ ત્યાગ અને ઇન્દ્રિયદમન, અખિલ પ્રાણી માત્ર ઉપર સમભાવ અને પ્રેમદષ્ટિ એ તેમને સિદ્ધાંત હતો.
અહિંસા તવના બે ભેદ છે. એક પિઝીટીવ અને બીજે નેગેટીવ. સર્વને આપણા જેવાજ ગણે, એ કહેવામાં એયતાને સમાવેશ થયેલો દેખાય છે. કઈ પણ હૃદયને ન દુખવતાં તેના ઉપર આપ્ત દષ્ટિ રાખે અને કેઈને પણ ત્રાસ ન આપે એ એમના ઉપદેશમાં સ્પષ્ટ તરી આવે છે.

Page #20

૧૮૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
યુરોપમાં આજે ઘણાં વરસેથી પાશવી સત્તા, બળાત્કાર, અસંતોષ, વર્ણદ્વેષ અને લડાઈઓ ચાલી રહી છે. હિંદુસ્થાનમાં પણ તેઓએ ઇંદ્રજાળ ફેલાવી છે. હમણુજ પ્રસિદ્ધ થયેલા એક પુસ્તકમાં એક કૅચમેન લખે છે કે “અમે જર્મનીને પૂર્ણ નાશ જોવા ઈંતેજાર છીએ.” તે પ્રમાણે રશીયન રીલીફ ફંડમાં મદદ માગતા એક હિંદીવાને કહ્યું છે કે “યુરોપીઅને નાશ થાય એજ અમારી ઈતિકર્તવ્યતા છે.” આવી વાત સાંભળી મારૂં અંતઃકરણ ચીરાઈ જાય છે, અને મને ભગવાન મહાવીરનું સ્મરણ થઈ આવે છે. મારું અંતઃકરણ તેમની પાસે દેઢિ જાય છે, અને ઈસ્વીસન પાંચમી સદી પહેલાં જે અપીલ ભગવાન મહાવીરે લોકોને કરી હતી કે દ્વેષ સાથે પ્રેમથી લડે-વૈરની વસુલાત પ્રેમથી કરે, એ સુવર્ણ સિદ્ધાંત યાદ આવે છે.
અમૂલ્ય મંત્ર--નમ્રતા.
(લેખક-ભાઈલાલ સુંદરજી મહેતા-ઝીંઝુવાડા) આ માત્ર ત્રણ જ અક્ષરને મંત્ર તે આખી જગતને ક્ષણમાત્રમાં વશ કરવા છે તે તેવું દુસહ કાર્ય પણ કરી શકે તેમ છે. મોટા મોટા માથી પણ અધિક ફળ આપનાર ફક્ત આ ત્રણજ અક્ષરને મંત્ર દરેક સદ્દગુણી પુરૂએ હૃદયમાં ધારણ કરી તેની વિધિ સંપૂર્ણપણે સાચવવાની આવશ્યકતા છે.
દુનીઆમાંના સર્વ મંત્રની સાધના કરતાં જેમ વિચક્ષણ ઉત્તરસાધકની જરૂર પડે છે તેવી જ રીતે ઉક્ત મંત્રની સાધના કરવામાં સન્મિત્ર અગર સદ્દગુરૂ રૂપ ઉત્તરસાધકની ખાસ અગત્ય છે.
બીજા મંત્રો અમુકજ પ્રકારના લાભને આપે છે ત્યારે આ નાનકડે મહામંત્ર દુનીઆમાંની સર્વ સાર વસ્તુની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. બીજા મંત્રોની સાધના કરતાં કેટલાક પ્રકારની પ્રતિકૂળતા તેમજ ધર્મવિરૂદ્ધ આચરણ સેવવું પડે છે, ત્યારે આ મંત્રથી ધર્મની પુષ્ટિ થાય છે, તેમજ નિરંતર આનંદમાં મગ્ન રહેવાય છે.
બીજા મંત્રોથી અન્યને કષ્ટ પડે છે ત્યારે ઉપર જણાવેલ મંત્ર સર્વની સાથે ગાઢ મિત્રાચારી કરાવી આપે છે. બીજા મંત્રની સાધનામાં રાત્રી જાગરણ કરવું પડે છે, ત્યારે આ અમૂલ્ય મંત્રથી નિરાંતે શાંતિમાં રહેવાનું મળે છે. આવા અનર્ગળ ગુણોથી ભરપૂર મંત્રને ગ્રહણ કરવા કયે સજન પુરૂષ વિલંબ કરે ? જેમ બીજા મંત્રો સાધતાં કષ્ટ સહન કરવું પડે છે તેમ આ મંત્ર

Page #21

અમૂલ્ય મંત્રનમ્રતા.
૧૮૩
સાધવામાં લેશમાત્ર કષ્ટ સહેવું પડતું નથી; પણ ઉદ્યમ વિના જેમ ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી, ચાલ્યા વિના ઈચ્છિત સ્થાનકે પહોંચાતું નથી, એ જેમ સ્વાભાવિક છે, તેવી જ રીતે આ મંત્રના નિયમો પણ ધ્યાનમાં રાખી તે પ્રમાણે વર્તન રાખવાની ખાસ જરૂર છે ને તે નિયમ અભ્યાસથી જાળવી શકાય છે.
જેમ નાના બાળકને નિશાળે ભણવા મોકલતાં તે બાળક અજ્ઞાનતાને અંગે ( રમવાની અભિલાષાએ ) વિદ્યાશાળામાં જવાની આનાકાની કરે છે, પણ જ્યારે તેને ખરૂં ભાન થાય છે ત્યારે પોતાની મેળે જ તે ભણવા ગણવામાં આગળ પડતો ભાગ લે છે; વળી જેમ શરૂઆતથી કઈ પણ ભારે કામ આરંભતાં ઘણી જ મુશ્કેલી લાગે છે પણ તે કામની સંપૂર્ણ માહીતી થતાં તે કામ એકદમ સહેલું થઈ પડે છે; વળી કેઈપણ કાર્યની પ્રેકટીસ પાડતાં પ્રથમ તેમાં ઘણી જગ્યાએ ભૂલે થઈ જાય છે પણ તે કામમાં પૂર્ણતા મેળવ્યા પછી તેમાં એક પણ દોષ નજરે પડતા નથી. આ બધાં ફળ માત્ર પ્રેકટીસનાજ છે એમ સમજી દરેક સારી બાબતની પ્રેકટીસ પાડવી તેજ ઉચિત છે. આપણા માનનીય મંત્રમાં પણ ખરેખર પ્રેકટીસને અગ્રપદ આપવાનું છે. આપણા સર્વે કાર્યો પ્રેકટીસથીજ પૂર્ણ કરવાના છે. આ મહામંત્રનું નામ “નમ્રતા ” છે.
* પ્રથમ તે આ મંત્ર પ્રાપ્ત કરે આપણને ઘણું જ કઠીન થઈ પડશે, ઉક્ત મંત્ર સાધવામાં નીચેના નિયમોનું પાલન કરવાની પ્રેકટીસ પાડવી જોઈએ.
આપણુ દો જેવા, પારકાના ગુણે ગ્રહણું કરવા, એટલું જ નહિ પણ વીલોની સેવા કરવી, તેમના વચનને સાદર અમલ કરે. આપણા દેશે તેમની સમક્ષ કબુલ કરવા, વીલે તેનું જે પ્રાયશ્ચિત્ત આપે તે પ્રમાણે કરી આપણે શુદ્ધ થવું, આપણુ ગુણને અગર આપણી કઈ વસ્તુને લેશમાત્ર મદ કરે નહીં તેમજ મેટા નાનાની એગ્ય સેવા બરદાસ્ત યથાશક્તિ કરવી. સાર વસ્તુને સ્થાન આપવું ને ખરાબ વસ્તુને સારી બનાવવા પ્રયત્ન કરે, આપણી ઉછાંછળી વૃત્તિને બાળીને ભમ કરવી, કેઈની સાથે કલેશ થાય તે પ્રમાણેનું વતન જવું, પારકી નકામી પંચાતમાં આપણે અમૂલ્ય વખત ન છે. આ દુનિયામાં આપણે ઘણું કામ કરવાના છે. આપણે પૂર્વના પૂ - દયથી ઉત્તમ નરદેહ તેમજ સારી સામગ્રી પામ્યા છીએ તે આપણાથી લેકેનું ભલું કેમ થાય ને લોકોને ઉપકાર કેમ કરી શકીએ, બુરા રીવાજોને દૂર કરાવી સારા રીવાજે જ્યારે દાખલ કરાવી શકીએ, આવા ઉત્તમ વિચારે કરવાની તથા તે પ્રમાણે અમલ કરવાને બીજાઓને તેમાં પ્રેરવાની ખાસ આવશ્યકતા છે.
આવા નિયમ પાળવાવડે આ અમૂલ્ય મંત્ર સત્વર સાધી શકાશે.

Page #22

૧૮૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. જેન કેમની ઉન્નતિ માટે કરવા જોઈતા સુધારા
(લેખક-મહાસુખ હરગોવન દોશી મુંબઈ. )
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૫૬ થી) અહિંસા-અહિંસા એ જૈનધર્મને મૂળ સિદ્ધાંત છે. આ સિદ્ધાંત ઉપર આખા જૈનધર્મના શાસ્ત્રની રચના કરવામાં આવી છે. કીડી મંકી સરખા નાના જીવોને પણ મારવા નહિ એવું આપણા જૈન શાસ્ત્રોનું ફરમાન છે. એટલે આપણને જીવવાને હક્ક છે તેટલો જ નાના મોટા સર્વ જીવોને જીવવાને હક્ક છે. આ બાબતથી જૈનમનાં નાના બરચાંઓ પણ માહિતગાર હોય છે, કારણ કે નાનપણથી તેમને તેવા શુભ સંસ્કાર પ્રાપ્ત થાય છે. જે આપણે આત્મા તેવો સર્વ જીવોને આત્મા સમજ. ગામવા સર્વ પૂ. આપણા શરીર ઉપર કોઈ સેય કે યા લાકવતી પ્રહાર કરે ત્યારે આપણને જેવું દુઃખ થાય છે તેવું જ દુઃખ પ્રાણીમાત્રને થાય. પછી તે મનુષ્ય હે, પશુ હે વા પંખી છે એ આપણે સારી રીતે સમજવું જોઈએ. જ્યારે પ્રહારમાત્રથી આટલું દુઃખ થાય તે પછી કઈ પણ જીવને તેના પ્રાણથી મુક્ત કરવા એથી તેને કેટલું દુઃખ થાય એ સહેજે સમજી શકાય તેમ છે. ગાય, ભેંસ આદિ મુંગાં જાનવરોને આપણે પાંજરાપોળો દ્વારા નિભાવીએ છીએ, સારા વરસમાં ના પાંજરાપોળે હેરાને ઠીક ઠીક નિભાવ કરી શકે છે, પરંતુ દુષ્કાળના સમયમાં ઘણુંખરી પાંજરાપોળની સ્થિતિ પૂરતા ભડળના અભાવે ઘણું કી થઈ જાય છે, એટલે દુષ્કાળને અંગે વધુ આવતાં તેને નિભાવ કરવાને પાંજરાપોળોના કાર્યવાહક અશક્ત બને છે.
આપણે જાણીએ છીએ કે કમનશીબે આજકાલ દુષ્કાળ તે બે બે અને ત્રણ ત્રણ વરસે પિતાને બીહામણે અને ભયંકર દેખાવ દે છે. આ સ્થિતિમાં દરેક જૈનની અને ખાસ કરીને શ્રીમંતોની પવિત્ર ફરજ છે કે પાંજરાપોળને યથાશક્તિ મદઢ કરવી. પાંજરાપોળના કાર્યવાહકોએ પણ ભંડળના પ્રમાણમાં જ ઢેરે સંઘરવા કે જેથી કરીને આવેલ ઢેરેને સારી રીતે નિભાવ થાય. ભડેળને વિચાર કર્યા વગર જેટલાં ઢોર આવે તેટલાં સંઘરવાનું ચાલુ રાખવામાં આવે તે ધર્મ કરતાં ધાડ થવા જેવું થાય યાને મરણ પ્રમાણ ભયંકર અને કમકમાટી ઉપજાવે તેવું આવે.
આ તો અહિંસાની મુખ્ય અને દરેક માણસ સમજી શકે એવી વાત થઈ. પરંતુ આપણાં ધર્મશાસ્ત્રોમાં તે અહિંસાનું એટલું બારીક સ્વરૂપ બતાવ્યું

Page #23

જૈન કોમની ઉન્નતિ માટે કરવા જોઈતા સુધારા
૧૮૫
છે કે જે આપણે ભાગ્યેજ પાળતા હઈશું. આપણાં ધર્મશાસ્ત્રો પ્રમાણે તે કોઈ માણસને પૈસાથી ઠગ યા કેઈ પણ રીતે તેનું અહિત કરવું અથવા સામા માણસનું દીલ યા લાગણી દુઃખાય તેવું કઈ પણ કાર્ય કરવું કે ચિંતવવું તે પણ હિંસા છે. અહિંસાનું ખરું સ્વરૂપ જેવું મહાત્મા ગાંધીજીએ એળ
ખ્યું છે તેવું જે આપણે ઓળખતા થઈએ અને મહાત્માજીની માફક અક્ષરશઃ કર્તવ્યમાં મૂકીએ તો આપણે સંપૂર્ણ જીવદયા પાની ગણી શકાય. . જુઓ મહાત્માજી અહિંસાના સંબંધમાં શું કહે છે ? તેઓ કહે છે-“ જે માણસ અહિંસાવ્રત પાળવાનો દાવો કરે તેનાથી પિતાનું અહિત કરનાર ઉપર પણ ગુસ્સે ન થવાય, તે તેનું બુરૂ ન ઈચછે, ભલું ઈછે; તેને ગાળ ન દે કે તેના ઉપર હાથ ન ઉપાડે, સામેને માણસ જે કાંઈ ઈજા કરે તે પોતે સહન કરે. આમ અહિંસાવ્રત પાળનાર તદ્દન નિર્દોષ રહે. કઈ પણ સજીવ વસ્તુ પ્રત્યે વૈર ન હોય તેનું નામ શુદ્ધ અહિંસા. આથી જીવજંતુ પશુ સુદ્ધાં પ્રાણીમાત્રને અભયદાન મળે છે. આપણી હિંસકવૃત્તિ તૃપ્ત કરવાને પ્રાણીઓને પેદા કરવામાં નથી આવ્યાં. જે આપણે ઈશ્વરની લીલા કળી શકતા હોઈએ તે આ સૃષ્ટિમાં તેનું સ્થાન કયાં છે એ ઘણું સમજાય. પ્રાણી માત્ર વિષે શુભેચ્છા રાખવી એ અહિંસાનું-સક્રિય રૂપ છે, તે શુદ્ધ પ્રેમ છે. આપણે અહિંસામાંથી હિંસા, તીરસ્કાર અને કડવાશ ઉત્પન્ન ન થવાં જોઈએ. હિંદુ ધર્મશાસ્ત્રો, બાઈબલ કે કુરાન દરેકમાંથી મને તે એજ મળે છે. હિંદુસ્થાનના તપસ્વી અને આખી દુનીઆમાં મહાન ગણાતા મહાત્મા ગાંધીજીના આહંસાના સંબંધમાં ઉપરના શબ્દો વાંચી કેણ એ જૈન હશે કે જેને હર્ષનાં આંસુ નહિ આવે. આ મહાન વ્યક્તિને માટે સન્મિત્ર મુનિમહારાજ કપૂરવિજયજી વ્યાજબી જ કહે છે કે-“ એ વ્યક્તિને સમજવી પણ મુકેલ છે. તેમનાં કાર્યોથી આપણે મગરૂર થવાનું છે. મને તે લાગે છે કે તેઓ આપણું ધર્મના સિદ્ધાંતનો પ્રકાશ અને પ્રચાર કરી રહ્યા છે.” જ્યારે સન્મિત્ર મુનિ કપૂરવિજયજી મહારાજના મહાત્માજીના સંબંધમાં આવા વિચારે છે ત્યારે માપણમાં કેટલાક મહાન્ આચાર્યો, પન્યાસે તેમને વિરોધ કરી રહેલ છે તે ખરેખર દીલગીર થવા જેવું છે. આપણે મહાત્માજીને એક વ્યક્તિ તરીકે માન નથી આપતા, પરંતુ તેમના ઉચ્ચ ચારિત્રને માટે તેમજ તેમના ઉત્તમ ગુણેને માટે માન આપીએ છીએ. તેમના વિચારેના સંબંધમાં મતભેદ હશે ( કારણ દરેક કાળમાં મહાન પુરૂષના સંબંધમાં તેમ બનતું આવ્યું
૧ આમાં અહિંસાપરાયણ વચને છે તે મહાવીર પરમાત્માના શાસનના નિઝરણા છે.

Page #24

૧૮૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. છે, પરંતુ તેમના શુદ્ધ અને ઉત્તમ ચારિત્રના સબંધમાં તે બે મત છેજ નહિ. રાજ્ય પ્રકરણીય બાબતમાં તેમના વિચારના વિરોધીઓ પણ તેમનાં ચારિત્રનાં તે મુક્તક ઠે વખાણ જ કરે છે. અહિંસાના વિષયમાં મહાત્મા ગાંધી સંબંધી આટલું લખવા ખાતર વાંચકો મને ક્ષમા કરશે એવી આશા રાખું છું, કારણકે અહિંસા સંબંધી તેમના શબ્દો મેં ટાંકેલા હોવાથી આવી એક મહાન વ્યક્તિ માટે કાંઈક વિવેચન કરવું મને ઉચિત લાગવાથી મેં તેમ કરવામાં મારી ફરજ બજાવી છે.
અપૂર્ણ.
सौंदर्यता.
( અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૬૨ થી. ) આપણું મોંની સુંદરતાને આધાર આપણા ધ્યાન ઉપર પણ છે. સંદર્યનું અહેનિશ ધ્યાન કરવાથી સંદર્ય પ્રાપ્ત કરી શકાય છે પણ તેમાં કર્મને પ્રબળ હાથ હોય છે. કીડે ભ્રમરનું ધ્યાન ધરવાથી ભ્રમર સ્વરૂપી બની શકે, પણ આધ્યાત્મિક ધ્યાન વિના સર્વ ફેગટ. સંદર્ય પુન્ય પ્રમાણે હોય છે. સાત્તિઃ પિન વાથથતિ એ આધારે આપણી મુખાકૃતિ આપણા અંત:કરણને આરીસો છે. તેમાં જવાથી માણસના સ્વભાવ અને વર્તન કેવાં છે તે જાણી શકાય છે. આપણી મુખાકૃતિ દ્વારા જે આપણુ વિષે બીજાના મનમાં ઉચ્ચ કેટીને અભિપ્રાય ઉપજાવ હૈય તે સૌથી પહેલાં આપણે અંતઃકરણને શુદ્ધ બનાવવું પડશે; પણ કેટલીક વાર તે આપણાં બાળકોને વધારે સુંદર અને ફક્કડ બનાવવા સૈદયના કુદરતી કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરી તેમને નાટકીય પિશાકમાં શણગારીએ છીએ. વણીક કુળના હાઈ ક્ષત્રિય, રજપુત વે મુસલમાનને છાજે તેવા પિ.ષાકમાં સજજ કરી જનસમાજની પ્રશંસાના ખેળે ધરીએ છીએ. એમાં આપણે શરમાવાને બદલે શૈરવ સમજીએ છીએ. શરીર ઢંકાવવા અને મર્યાદા પળાવવા, આપણે સ્ત્રીઓને જે વસ્ત્રો આપીએ તે ઝીણા વિલાયતી ન હોવા જોઈએ કે જેથી વસ્ત્ર પહેર્યા છતાં તેઓ નગ્ન દશામાં હોય તેવી દેખાય. પશ્ચિમીત્ય સુધારાને ઝેરી પવન આપણને સૌને લાગવાથી આપણે સિ અંગ્રેજી પિશાકેનું અનુકરણ કરતાં થયા, વિદેશીઓને છાજે તેવા એશઆરામમાં આપણું સર્વસ્વ તણાયું, અન્ય કેમ કરતાં આપણી જ કેમ ફેશનમાં વધારે ફસાઈ, કવિરત્ન નાનાલાલ પણ આપણામાં કેટલીક ખામીએ વિષે સૂચના કરતાં મોટામાં મોટી ખામી એજ જણાવે છે કે આપણે પર

Page #25

સાદય તા.
૧૮૭
માત્માના ચૈત્યમાં દન નિમિત્તે જતાં સાદાં સ્વચ્છ અને પવિત્ર વસ્ત્રો પરિધાન કરવાને બદલે નવરંગી, રેશમી, વિલાયતી, ચરબીથી તૈયાર થયેલાં વસ્ત્રો પહેરીને જઈએ છીએ, તેથી આપણી ષ્ટિ પરમાત્માના સૌંદર્યપ્રતિ આક ર્જાવાને બદલે વસ્ત્રોની માહકતા તરફ વધારે વળે છે. તદુપરાંત આપણે આપણા ધનના અભિમાનમાં આવી જઇએ છીએ—અરે! કેટલીકવાર આપણે પરમાત્મા કરતાંએ વધારે સુંદર છીએ તેવા દુષ્ટ વિચારમાં અટવાઈએ છીએ. ખરી શાલા સાદાઇમાં છે, રૂઢપણ માં નથી.
આત્માની પવિત્રતાથી સાંય મેળવાય છે એ આપણે જાણી ગયા. આત્માની પવિત્રતા એકલી જપમાળા જપવાથી, પ્રતિમાપર કેશર, ચંન્દ્વન અને અરાસ વિગેરેનાં વિલેપન કરવાથી કે રજોહરણ, ગૃહપત્તિ અને પુંજણી વિગેરે ધારણ કરવાથીજ મળે છે એમ નથી. એ કાર્યાં તે બધાં સાધનરૂપે છે, સાધ્યની તા આપણને ખબરજ નથી હોતી. પછી સાધનનું શું પ્રયેાજન ? લક્ષ્ય સ્થાપ્યા વિના પથ કરવા નિષ્ફળ છે. આત્માની ઉજ્વળતાને આધાર મન ઉપર છે. મન વિના સર્વ ક્રિયા સંપૂર્ણ ફળીભૂત થતી નથી. સાચી સમજણ વિના સ્વર્ગદૂર છે. મનઃ પુત્ર મનુષ્ચાળાં, જાળું સન્ધમોક્ષયોઃ મનુષ્યને મન એજ બંધ અને મેાક્ષનુ કારણ છે. માટે જે કાંઇ ક્રિયાએ આપણે કરીએ તે વિચાર પૂવકજ થવી જોઇએ. સાચી સમજણપૂર્વક થયેલી ક્રિયાઓ આપણા આત્માને પવિત્ર કરે છે અને એ પવિત્રતા આપણા સૌના પ્રથમ પાયે છે.
46
99
આપણે સૂક્ષ્મપણે દયાપાળક હાવાનેા દાવા કરીએ છીએ. આપણા હૃદયમાં જેવી દયા પાળવાની લાગણી હાય છે તેવી કાઇપણ અન્ય ધર્મના અનુયાયીઆમાં નથી હાતી. આપણા હૃદયપટપર माहन मा हन જેવા પવિત્ર શબ્દોના પડઘા અથડાય છે. જગતના સર્વ જીવ જ‘તુઓને આપણે અભયદાન આપનારા છીએ. મન, વચન અને કાયાથી જેટલી દયા આપણાથી ન પળાય તેટલી આપણી પ્રમાદ્ન અવસ્થા જાણવી.
66
દયા છે સ્વર્ગની દેવી, દયા દેવ મનાવતી; દયા નથી ઉદ્ધારી, મુક્તિરાજ્ય અપાવતી”
6 રસમાલ. "
ઉપર્યુક્ત કડી આપણું સતત્ સ્મરણમાં રાખી હિંસાની પ્રવૃત્તિઓમાં ન પડીએ, ન પાડીએ ને ન અનુમેદીએ. આપણાં જે કાર્યોથી અસંખ્ય નિર્દોષ ને નિરાધાર પ્રાણીઓની કતલ થયેજ જાય એવાં કાર્યોને કરતાં, કરાવતાં, કે અનુમેદન આપતાં આપણે શરમાઇએ અને પાછી પાની ધરીએ, એવા જીવાના વિનાશડે મળતી સૌંદર્યતા જતી કરવી બહેતર છે. જો કાઇ પણું

Page #26

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
ઉપાયે એ પ્રાણીઓનાં જીવનનું રક્ષણ થતું હોય તે આપણે આપણું નાશવંત સૌદર્યતાને જતી કરવા શાને અચકાઈએ? વળી સૌદર્યતા અર્પવાનું કામ કરાજા વિના બીજા કોઈનું નથી, તેને આપનાર તેમજ છીનવી લેનાર પણ તેજ છે. ત્યારે હિંસાને પરિણામે મળતી મુલક સંદર્યતાને અસ્વીકાર આપણે કેમ ન કરીએ ?
એક વખત આપણી સુદામા જેવી સ્થિતિ થઈ જાય, આપણું સ્વરૂપને જોઈ બાળકે અને સ્ત્રીઓ આપણી ચેષ્ટા અને હાંસી કરવા ભલે કંકરને વરસાદ વરસાવે, અને ભલે માતાઓ આપણું નામ “હાઉ” પાડી બાળકોના રૂદનનું સાવન કરે, એ બધું સ્તુત્ય છે; પરંતુ હિંસાના કાર્યને ઉત્તિજન અને સહાનુભૂતિ આપવી એ સહસ્ત્રવાર નિંદ્ય છે. વિલાયતી વસ્ત્રને
એક વાર કકડો તૈયાર કરવામાં કેટલા જીની ચરબી વપરાતી હશે ? તેમાં કેટલા જીવને સંહાર થતો હશે ? કેટલા છો અશરણ મૃત્યુ પામતા હશે ? છેદન ભેદનની ક્રિયાઓથી તેમને કેટલું કષ્ટ અને કેટલી તીવ્ર વેદના થતી હશે ? " તેઓ બિચારા કેવા થરથર કંપતા હશે ? પ્રભુ જાણે. અહો ! મનુબેનાં કેવાં ઘાતકી હૃદય ! મીલમાલિકે પણ કેટલાક જૈન હોવા છતાં જેના લેચનમાંથી કરૂણ અને દયાનાં અશ્રુબિંદુઓ ટપકવાં જોઈએ તેવા પરમાત્માના કહેવાતાં અનુયાથીએ પિતાનીજ મીલમાં એવી ચરબી વાપરતા કેમ પાછું વાળી નહીં જોતા હેય? શું જેનો વિલાયતી વસ્ત્રથી વિભુષિત થઈ દયાળુપણાને દાવો કરી શકે ખરા ? શું એવા અપવિત્ર વસ્ત્રો વાપરી, અગણિત જીવોની હાય હારી, અને એવાં નિર્દય કામને ગણતરીમાં ન ગણી આપણે સંદર્યતા મેળવી શકીશું ? કદી નહીં. આ ફાની દુનીઆમાં થોડા વખતને વાતે ફક્કડ થઈ ફરવામાં હજારો નાનાં મોટાં પ્રાણીઓનાં વિનાશરૂપ કાર્યને ઉત્તેજન આપી રહ્યા છીએ; આથી આપણા આત્માની મલીનતામાં કેટલું વધારે થતું હશે ? વિલાયતી વસ્ત્રોનો શેખ અને મેહ આપણને અભિમાનસાગરમાં ઘસડી જાય છે. તુલસીદાસના વચન “પાપમૂળ અભિમાન” પ્રમાણે અભિમાનવડે કર્મના મોજાંએ સાથે આપણે અફળાઈએ છીએ. શુદ્ધ વસ્ત્ર ધારકે સુખી અને સૌંદર્યશાળી તે બને છે, એટલું જ નહિ પણ દેશની ને ધર્મની ગયેલી લાલી પુનઃ સંપાદન કરવાનું મેટું માન મેળવે છે, હજારે પ્રાણીઓના અપાતાં નિરર્થક બળિદાનના ઘેર પાપથી મુક્ત થાય છે. આપણે પ્રાચીન અને અવિચ્છિન્ન પ્રભાવશાળી શાશ્વત જૈનધર્મ શુદ્ધ દયાને માટે વિશ્વ વિખ્યાત છે. આપણા ધર્મને અહિંસાવાદ બીજા કેઈ ધર્મમાં દષ્ટિગોચર થતું નથી, છતાં ખાદી પહેરવા અને તેથી સુંદર બનવામાં આપણે આગળ ધસતા નથી. નાનાલાલ

Page #27

દયતા.
'
૧૮૮
કવિરત્ન આપણને એજ શીખ દીધા કરે છે કે મહાત્માજી જેલ ગયા તેથી હિંદુ સ્તાનને અને આખા જ ગતને ખાદી અને અહિંસાને પાઠ આપવાની ફરજો હવે જેનો ઉપર આવી પડે છે. એવું કઠણ કાર્ય દયાના ચુસ્ત પાલક વિના બીજું કે શું કરી શકે ? હિંસક વૃત્તિવાળા લોકોમાં દયાને સંચાર અને પ્રચાર કરવા માટે આપણે આપણું તન મન અને ધનથી પરવાઈ જવું પડશે; પરંતુ તે કર્યા પહેલાં આપણે જાતેજ ખાદી પહેરી જગજીતુઓને અભયદાન આપવું પડે અને પછી જનસમૂહમાં આપણી પ્રતિભા પાડી તેવાં સત્કાર્યો કરવાં પડે. સાધુ સાધ્વીઓ પણ ખાદીનો ઉપયોગ કરી ગ્રામાનુગ્રામ વિચારી દયાધર્મને વજ ફરકાવી શકે. તેથીજ આપણે આપણે કરેલો દાવ સિદ્ધ કરી શકીએ. ખાદીમાંજ સંદર્ય ને શોભા માનીએ. સદા યાદ રાખીએ કે –
Handsome is that handsome does, not thht handsome looks તેજ સુંદર છે કે જે સુંદર કાર્યો કરે છે, નહીં કે જે સુંદર દેખાય છે.
સુજ્ઞ ધર્મ બંધુઓ ! પવિત્ર મુનિ મહારાજાઓ અને તપસ્વીએ ! જેમના મુખારવિન્દપર અલૈકિક સંદર્યતાને ભાસ થયા કરે છે અને જેઓ પ્રત્યેક શ્વાસે શ્વાસે કર્મને ક્ષય કરી આત્મવિશુદ્ધતા મેળવતા જાય છે તેઓના- પૂજ્ય ભાવવડે થતાં દર્શન આપણને સૈદયને ઉપહાર સમપે છે. આપણે કમ પ્રમાણે મળેલા સેંદર્યથી સંતુષ્ટ બની કેવળ આત્મસ્વરૂપ અવલકવાથી અને તેને વિશુદ્ધ બનાવવા આપણું શક્તિઓને એકાગ્ર કરી વાપરવાથી તેમાં સમારેલી બાહ્યાચંતર સોંદર્યતા મેળવી શકીએ છીએ.
વળી વિલાયતી વસ્ત્રોની વપરાશથી સંદર્ય મળે છે તે ભ્રમ છેડી દેવો જોઈએ. બહારથી નાની, નજીવી અને ક્ષુલ્લક જણાતી વસ્તુઓ પ્રતિ તિરસ્કાર કરવાથી તેમાંથી મળી આવતા અમૂલ્ય તો આપણે ગુમાવીએ છીએ. કુતરાના શબ જેવી દુર્ગધમય વસ્તુ આપણને સૂગ ઉપજાવે, પણ તેની શ્વેત ચંદ્રિકા સરખી મેતીની માળા સમી દંતપંક્તિઓની સેંદર્યતા આપણને શા શા આનંદ નથી ઉપજાવતી? શું શ્રેણિક મહારાજાએ પણ સોંદર્યવિહીન ચંડાળને સિંહાસનારૂઢ કરી અનુપમ વિદ્યા વિનયપૂર્વક વર્તી પ્રાપ્ત કરી નહતી ? આપણે સ્વરૂપવાન વા કદરૂપી વસ્તુઓ પ્રતિ સમભાવથી વર્તવું. બાહ્યોપચારથી સૈાંદય મેળવવું તે હાનિકારક છે. એવા બાહોપચારમાં ખરી અને શાશ્વત સાંદર્યતા નથી સમાયેલી, પણ જીવનની પવિત્રતા સાથે જ તેનું સંગઠન હોય છે.
સંદર્ય પ્રાપ્ત કરીને આપણે શું કરવાના ? સાંદર્યવાન મનુષ્ય હમેશાં સત્કર્મ જ કરતાં રહે છે. સેંદર્ય પ્રાપ્ત કરી આપણે બીજાઓના જીવનનો ઉદ્ધાર કરીએ, ઉન્માર્ગથી તેમને બચાવીએ, અને તેમને પણ આપણે સેંદર્યશાળી

Page #28

૧૯૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
કરીએ. જેમ જેમ આપણને સૌંદર્ય ઉપલબ્ધ થાય, તેમ તેમ આપણું આત્માને ઓળખતા જવું, વિષયલોલુપતાની સામે થવું. અડગપણે બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું, યથાશક્તિ તપશ્ચર્યા કરવી, આશાતનાથી હીતા રહેવું, ઇંદ્રિયનું દમન કરવું, હૃદયને વિશાળ બનાવી તેમાં ક્ષમા, દયા અને શાંતિને સમાવેશ કરે, અને ધગતિમાં લઈ જાય તેવી નીચ અને દુષ્ટ વાસનાઓને ત્યાગ કરવો, સર્વ જીવોનું કલ્યાણ ઇચ્છવું અને આદર્શમયે સાધુજીવન ગાળતાં શીખી સ્વર્ગીય શાશ્વત સંદર્ય સંપાદન કરવું એટલે ચારવિવારૌ સુખ સંપત્તિ અને સૌદર્યથી ઝળકવું. ત્ય[.
સુંદરલાલ ડાહ્યાભાઈ શાહ, .
ક
સુબોધ વ્યાખ્યાન.
એકદા શ્રી વીર પરમાત્માને શ્રી મૈતમ ગણધરે વિનયયુક્ત ઉભય હસ્ત જોડી વિનંતિ કરી કે-“હે પ્રભુ ! આપ સર્વે ને પાળનારા છે; આ૫ આ સંસારમાં મનુષ્યને નાવ સમાન છે, સર્વ પદાર્થોને જાણનારા છે તે કૃપા કરી કહેશે કે આ પૃથ્વી ઉપર સૈથી ઉત્તમ તીર્થ કયું છે ? તે જાણવાની મને ઉત્કંઠા થઈ છે.”
શ્રીગૌતમ ગણધરનાં આવાં વચન સાંભળી શ્રીવીરપ્રભુ બોલ્યા–“હે વત્સ! આ પૃથ્વી પર સિદ્ધક્ષેત્ર જેવું એકે તીર્થ નથી. હું પણ તેનું માહામ્ય સંપૂર્ણ કહી શકું તેમ નથી, તે પણ તારી ઈચ્છાનુસાર સંક્ષેપમાં કહું છું –
તે તીથ સર્વ જીવોને સર્વદા પુણ્યકારી, સર્વ પાપને નાશ કરનારૂં અને મન કામના પરિપૂર્ણ કરનારું છે. તેનાથી ઉત્તમ બીજું કોઈ તીર્થ નથી, વળી તે અભૂત પ્રભાવવાળું છે. એના જેવું બીજું ત્રણ લોકમાં એકે તીર્થ નથી. ઇંદ્રાદિક દેવે નિરંતર તેનું સેવન કરે છે. જેમ અગ્નિ કાષ્ટને બાળીને ભરેમ કરે છે તેમ એ તીર્થ મનુષ્યના સર્વ પાપને નાશ કરવાવાળું છે. દેવતાઓને પણ દુર્લભ છે. જેને પ્રાપ્ત કરવાને દેવતાઓ પણ સ્વર્ગનું રાજ્ય છેડી તેની ચાહના રાખે છે. પૃથ્વીમાં વેલ અને કુલ કેટલાં છે તેની સંખ્યા જ્ઞાની જાણે છે, ચોરાશી લક્ષ નિમાં અવતરેલા જીની સંખ્યા જ્ઞાની જાણે છે, આકાશમાં રહેલા નક્ષત્રો અને તારાની સંખ્યા જ્ઞાની જાણે છે, પણ એ તીર્થની યાત્રા કરવાથી જે પુણ્ય થાય છે તેનું માપ કોઈ પણ જાણી શકતું નથી. મતલબ કે તે તીર્થની યાત્રાનું ફળ અમાપ છે. સ્વર્ગ ઉપર ચઢવાની સીરૂપ સિદ્ધક્ષેત્રમાં

Page #29

સુખાધ વ્યાખ્યાન.
૧૯૧
જે મનુષ્યા જાય છે તેઓના સંસારમાં કરેલા સર્વ પાપને જડમૂળથી નાશ થાય છે અને નરકમાં જનારા જીવ પણ આ તીની યાત્રાથી સદ્ગતિને પામે છે.” આવાં વચન વીરપ્રભુનાં સાંભળી શ્રીગાતમ ગણધર માલ્યા− હૈ પ્રભુ ! કેવાં કમ કરનારા જીવ નરકનેા અધિકારી થાય છે ? ”
શ્રી વીરપ્રભુએ કહ્યું કે-“હે વત્સ ! જે મનુષ્ય પેાતાની સ્ત્રીના ત્યાગ કરી ત્રીજી સ્ત્રીઓમાં માહિત થઇ કુકમ કરે છે તે નરકના અધિકારી થાય છે. નાસ્તિક, મર્યાદા રહિત, કૃપણ, વિષયાત્મક, દાંભિક અને કૃતઘ્નીઓને પણ નરકમાં વાસ થાય છે. દેવદ્રવ્ય હરણ કરનાર નરકના અધિકારી થાય છે. ચાડીઆ, અહંકારી, અસત્યવાદી, પારકા ધનને હરણ કરનારા, બીજાના ધનની ઈચ્છા કરનારા અને બીજાને ધનવાન જોઇ મળી મરનારા નરકગામી થાય છે. જે વીતરાગ દેવનું ચિંતવન કરતા નથી, ઉલટા નિંદા કરે છે તે નરકગામી થાય છે. વિશ્વાસઘાત કરનાર, સર્વ પ્રાણીપર ઢયા વગરના, સર્વને છેતરનારા એવા પ્રાણીને પણ નરકમાં વાસ થાય છે. જે કામાંધ પુરૂષ તિથિઓ,(૨-૫-૮૧૧–૧૪–૧૧-૦)) ) પર્યું`ષણ તથા આંખીલની એ એળીને દિવસે અથવા રજસ્વળા સ્ત્રી સાથે મૈથુન કરે છે તે નરકગામી થાય છે. જે સ્ત્રી પાતાના પતિને ત્યાગ કરી અન્ય પુરૂષમાં પ્રીતિ રાખે છે તે શ્રી અસખ્ય કાળ સુધી નરકમાં રહેવાની અધિકારી બને છે. વિશ્વાસઘાતી, કૃતઘ્રી, કન્યાવિક્રય કરનાર અને પાપ કરવામાં નિર્ભય પુરૂષનું નરક રક્ષણ કરે છે. મતલબ કે નરકમાંથી જલદી તેના છૂટકો થતા નથી.”
ઉપર પ્રમાણેનાં મધુર વચન વીર પ્રભુના મુખથી સાંભળી શ્રી ગાતમ સ્વામીને ઘણા-આનંદ થયા અને વિનય યુકત ખાલ્યા કે—“ હે પ્રભુ ! કેવા પ્રાણીની સદ્ગતિ થાય છે? તે કૃપા કરીને કહેા.”
વીરપ્રભુ મેલ્યા—“હું ગાતમ ! જેઓ સત્ય, તપ, શાંતિ, દાન અને અધ્યયન સહિત પેાતાના ધર્મને અનુસરીને ચાલે છે તેઓની સતિ થાય છે. જેએ દેવપૂજા ભાવથી `કરે છે તેઓની પણ સદ્ગતિ થાય છે. કેઇની હિંસા કે અનિષ્ટ નહિ કરનાર, સૌંને સહાયતા દેનાર અને સને આશ્રયભૂત થનારની પણ સદ્ગતિ થાય છે. પેાતે ધનવાન, રૂપવાન, યુવ:ન છતાં જીતે દ્રિય રહી પરસ્ત્રીગમન નહિ કરનારની સ્વમાં ગતિ થાય છે. અપંગને અને પાત્રને દાન દેનારની સંદ્ગતિ થાય છે. જે હમેશાં નવકાર મહામંત્ર ભણે છે તેની સદ્ગતિ થાય છે. જે મનુષ્ય દાન આપી ફળની ઇચ્છા રાખતા નથી તેની સદ્ગતિ થાય છે. જે મનુષ્ય શત્રુઓના દાષા જોતા નથી પણ તેમના ગુણાની સ્તુતિ કરે છે તેઓની સદ્ગતિ થાય છે. જે માણસ બીજાને ધનવાન જોઈ ક્લેશ કરતા

Page #30

૧૯૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. નથી પણ મત્સરરહિત થઈ આનંદમાં રહે છે તેની સદ્ગતિ થાય છે. પોતાના ધર્મ પ્રમાણે મહાત્માને પગલે ચાલનારની સગતિ થાય છે. દેવાલય, ઉપાશ્રય તથા આરામગૃહ બંધાવનારની સગતિ થાય છે. સામે માણસ અસત્ય માગે ચાલે તે પણ પોતે સત્ય માર્ગે ચાલે, પિતાનું બુરું કરનારનું પણ હિત ચાહે તેમની પણ સરગતિ થાય છે. જે માણસ ધર્મ અને વ્રત કરવામાં કઈ દિવસ ચૂકતે નથી તેની પણ સગતિ થાય છે. જેમાં માતા પિતાની ભક્તિ કરનારા છે તેઓની પણ સદ્ગતિ થાય છે. ધમનું રક્ષણ કરનારની તથા નિરાધાર લોકોને આધાર આપનારની સદ્ગતિ થાય છે. માકડ, ચાંચડ, જૂ અને ડંસ કરનાર જંતુઓનું જે પુત્રની પેઠે રક્ષણ કરે છે તેની પણ સગતિ થાય છે. તીર્થયાત્રા કરનાર, સાધુઓની સેવા કરનાર, સર્વ દુઃખ સહન કરનાર, બૈર્યવાન અને પિતાના ધર્મ માટે તથા દેશના ભલા માટે પ્રાણ આપનારની પણ સદ્ગતિ થાય છે. મન, વચન અને કાયાથી કઈને દુઃખ ન દેનાર અને સવની ઉપર સમભાવ રાખનારની સદ્ગતિ થાય છે. હે મૈતમ! સુપાત્રને જોઈ અન્નદાન દેનારની પણ સદ્ગતિ થાય છે.”
આવાં બેધદાયક વચનામૃત સાંભળી શ્રીૌતમસ્વામી બેલ્યા–“હે પ્રભુ! અન્નદાન દેવાથી શું પુન્ય થાય છે? તે સમજાવવા કૃપા કરે.” .
શ્રીવીર પ્રભુ બેલ્યા–“હે વત્સ ગતમ! આ પૃથ્વીમાં ચાર પ્રકારના દાન છે. અન્નદાન, વસ્ત્રદાન, ભૂમિદાન અને અભયદાન. તેમાં સર્વથી અન્નદાન કરવામાં વધારે પુણ્ય થાય છે. કારણ કે પૂર્વે જેઓએ તે દાન આપેલ છે તે આ ભવમાં સર્વ વાતે સુખી જણાય છે. આ જગતમાં ધન મેળવીને વાપરવું તે બહુ દુષ્કર છે. ન્યાયથી પેદા કરેલું ધન વાપરી શકાય છે, પણ અન્યાયથી પેદા કરેલું ધન વાપરી શકાતું નથી. શ્રદ્ધા સહિત અન્નદાન કરવાથી અપાર ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે, અન્નદાનથી વધારે મેટું દાન કેઈ નથી. પોતાનું કલ્યાણ કરનારે પિતાને ઘરે આવેલા રોગી, વટેમાર્ગ, વૃદ્ધ અને મુનિની પૂજા કરવી અને અન્નદાન આપવું. સુપાત્રમાં અન્નદાન આપનાર મહા પુન્ય મેળવે છે. અન્ન મનુષ્યના પ્રાણ છે અને સઘળાને આધાર અન્ન ઉપર છે. ધર્મ કમ અન્નથી સધાય છે, રોગને નાશ અન્નથી થાય છે, પણ તે અનહદ ખાવાથી રેગને ઉપદ્રવ થાય છે. અન્ન પુરૂષને સુશોભિત કરે છે. અન્નના નાશથી શરીર અને પંચ ધાતુઓને નાશ થાય છે. અન્નનું દાન કરનારને ત્રિલેકમાં સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે તે ગામ ! જે મનુષ્ય પિતાને ઘેર અન્નનું દાન કરે છે તેને ઉપર પ્રમાણે ફાયદો થાય છે, તેમાં પણ સિદ્ધક્ષેત્ર જેવા પવિત્ર ધામમાં જે અન્નનું દાન કરે છે તેના ફળની તો સીમા જ રહેતી નથી. આ સિદ્ધક્ષેત્ર ઉપર

Page #31

ચિદાનંદજીકૃત પ્રસ્તાવિક દુહા.
૧૯૩ અનંતા મુનિવરે મોક્ષપદને પામ્યા છે. નવખંડ પૃથ્વમાં આના જેવું એકે પવિત્ર તીર્થ નથી. જગતમાં રહેલા સર્વ તીર્થ ફળદાયી છે પણ આ તીર્થનું ફળ સર્વથી અધિક છે, માટે જે મનુષ્ય સિદ્ધક્ષેત્રમાં જઈ યાત્રા કરી વિધિયુક્ત અન્નનું દાન કરે છે તે માણસ દેવકના સુખને પામે છે.
અમીચંદ કરસનજી શેઠ.
चिदानंदजी कृत प्रस्ताविक दुहा.
( અર્થ રહસ્ય સાથે. )
અવસર મરણ નિકટ તણે, જબ જાણે બુધ લેય;
તવ વિવેક સાધન કરે, સાવધાન અતિ હેય. ૧ - “ મૃત્યુને અવસર નજીક જણાય ત્યારે સુજ્ઞ–સમજુ મનુષ્યો અત્યંત સાવધાન થઈને વિવેકપૂર્વક પરભવનું સાધન કરે છે. તેને માટે ઘટતી (...) તૈયારી કરે છે-તે સાવધાન થઈ જાય છે. ગફલતમાં રહેતા નથી.” તે સુજ્ઞ મનુષ્ય તે વખતે શું વિચારે છે ? તે કહે છે–
ધર્મ અર્થ અરૂ કામ શિવ, સાધન જગમેં ચાર;
વ્યવહારે વ્યવહાર લખ, નિશ્ચ નિજમુન ધાર. ૨
આ સંસારમાં ધર્મ કરે, દ્રવ્ય મેળવવું, ઇંદ્રિ સંબંધી સુખ પ્રાપ્ત કરવું અને પ્રાંતે મોક્ષ પ્રાપ્તિ કરવી-આ ચાર પુરૂષાર્થ કહેવાય છે. તેમાં વ્યવહાર૫રાયણ મનુષ્ય વ્યવહારાદિક તરફ લક્ષ રાખી તદનુસાર પ્રવર્તે છે અને નિશ્ચયપર લક્ષવાળા મનુષ્ય તે પુરૂષાર્થો વડે આત્માના ગુણ (નિજ ગુણ) ને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરે છે. માટે મારે અત્યારે મારા આત્મગુણ પ્રગટ થાય–તેનું આવરણ દૂર થાય તેવો પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.
મૂર્ખ કુળ આચારથી, જાણે ધર્મ સદીવ તે વસ્તુસ્વભાવ ધર્મ સુધી, કહત અનુભવી જીવ. ૩
મૂખ મનુષ્ય કુળાચારનેજ સદૈવ ધર્મ માને છે અને જે કુળમાં : જન્મેલ હોય તેના આચાર પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરતે ધર્મ કરૂં છું એમ માને છે; પણ સુધી એટલે બુદ્ધિમાન છે તે વસ્તુસ્વભાવને જ ધર્મ માને છે. અનુભવી જીવો તે તે સ્વભાવને પ્રગટ કરે તેને જ ધર્મ કહે છે અને તેને પ્રગટ કરવા ઉદ્યમ કરે છે. આ આત્માને સ્વભાવ જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપ છે તેને પ્રગટ કરવા માટે જ પ્રયત્ન કરે છે.” વળી

Page #32

શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
ખેહ ખજાનાકું અર્થ, કહત અજ્ઞાની જેહ; કહત દ્રવ્ય દરસાવ, અર્થ સુજ્ઞાની તેહ. ४ “ મા જગની ખેહુ એટલે રજ-ધુળરૂપ સેાના રૂપા વિગેરેને અજ્ઞાની મનુષ્યા અર્થ કહે છે; પરંતુ સુજ્ઞાની તેને અથ કહેતા નથી. તે તે દ્રવ્યના દર્શાવને એટલે પદાર્થોના સ્વરૂપને દ્રવ્ય કહે છે અને તેને પ્રગટ કરવા-દર્શા
વવા પ્રયત્ન કરે છે.” વળી—— પતિ રતિક્રિડા પ્રત્યે, કહત દુરમતિ કામ; 1
કામ
ચિત્તઅભિલાખનું, કહત સુમતિ ગુણધામ. પ
દ્રુ‘પતી જે સ્ત્રી ભત્ત્તર તેની રતિક્રિડા-કામ સેવનાદિક તેને દુત પુરૂષામનુષ્યા કામ કહે છે; પરંતુ સુમતિ અને ગુણવાન મનુષ્યા તેને કામ કહેતા નથી; તેઓ તે ચિત્તના અભિલાષનેજ કામ કહે છે અને ચિત્તમાં સારા—શુભ અભિલાષ કરે છે. ક બંધ થાય તેવા−દુગતિએ લઇ જાય તેવા અભિલષ કરતા નથી.” . વળી—
૧૯૪
મુહુ લાકકું કહત શિવ, જે આગમ ગહીણુ; અંધ અભાવ અચળ ગતિ, ભાખત નિત્ય પ્રવિણ,
આ લેને-આ લેકના સુખને આગમષ્ટિ વિનાના—અજ્ઞાની જીવા શિવ-મેાક્ષ કહે છે; પરંતુ નિત્ય પ્રવીણુ એવા સુજ્ઞ જના તે જ્યાં કમબંધને સર્વથા અભાવ છે અને જ્યાં અચગતિ અચળસ્થાન છે-જયાંથી પાğ સંસારમાં આવવાનું નથી એવા સ્થાનનેજ શિવ-મેાક્ષ કહે છે.” જ્ઞાનીને -અજ્ઞાનીની સમજમાં આટલે બધે-પારાવાર તફાવત છે. તેથી કર્તો કહે છે કેએમ અધ્યાતમ ૫૬ લખી, કરત સાધના જેહ, ચિદાનંદ જિનધર્મના, અનુભવ પાવે તેહ. આ પ્રમાણે અધ્યાત્મ પદને બરાબર એળખીને જે તેની ચથાયેાગ્ય સાધના કરે છે તે ચિદાનન્દ-જ્ઞનાન ઢરૂપ પ્રાણી નિધમને ખરા અનુભવખરૂ ફળ પામે છે. બીજા પ્રાણીએ ખરા અધ્યાત્મને ઓળખ્યા સિવાય જૈન ધર્માંના અનુભવને મેળવી શક્તા નથી.” માટે
<<
સમય માત્ર પ્રમાદ તજ, ધર્મ
સાધનામાંય;
અસ્થિર રૂપ સ*સાર લખ, ૨ નર કહીએ જ્યાંહ.
જ્ઞ
८
હે ભવ્ય પ્રાણી ! ધર્મનું સાધન-આરાધન કરવામાં એક સમયમાત્ર પણ -પ્રમાદન કરું-પ્રેમારું તજી દે; અને આ સંસારને અસ્થિર સ્વરૂપવાળા સમજ હે નર! અમે જ્યાં સુધી હૃહીએ છીએ ત્યાં સુધીમાં સમજી જા, નહીં તે પસ્તાઈશ.
પૂ.

Page #33

સ્ફુટ નેાંધ અને ચર્ચો. સ્ફુટ નોંધ અને ચર્ચા.
શ્રાવણ શુદિ ૧૦ની તિથિ શ્રેષ્ટ હતી. શુભ કાર્ય કરવા ચેાગ્ય હતી. એ દિવસે ત્રણ જગ્યાએ શુભ કાર્યો થયાના ખબર મળ્યા છે.
૧૫
શ્રી રાણપુરમાં હાલ છેતે દેરાસર સંકાચવાળું હાવાથી તેને તદન લગતું ખીજું દેરાસર કરવા માટે શુદિ ૧૦ મે ખાંતમુહૂત્ત કરવામાં આવ્યુ છે. શેઠ નાગરદાસ પુરૂષાત્તમદાસે એમાં અગ્રણી તરીકે ભાગ લીધા છે. તેઓની ધારણા એ દેરાસર ટુક વખતમાં તૈયાર કરવાની છે અને તેઓ પેાતાના દ્રવ્યના એ નિમિત્તે સદુપયોગ કરવાના છે.
શ્રી મુંબઇમાં શ્રીમહાવીરસ્વામીના દેરાસરમાં બહુ ધામધુમ સાથે પ્રતિષ્ટા કરવામાં આવી છે. મૂળનાયકજી બેસાડવાના રૂા. ૨૫૦૦૦) થયા છે. તેના પ્રમાણુમાં બીજી ઉપજ પણ બહુ સારી થઇ છે. રથયાત્રાના વરઘોડો પણ બહુ સરસ ચડ્યો હતેા. શાસનાદ્યોત સારા થયા છે. પરમાત્મા પ્રત્યેની ભક્તિભાવનું સ્વરૂપ આ રીતે પ્રત્યક્ષ થાય છે અને દ્રવ્યના સદુપયોગ થાય છે.
શ્રી ધ્રાંગધરામાં પણ એજ દિવસે પાર્શ્વનાથજી વિગરે મિબેની પ્રતિષ્ટા કરવામાં આવી છે. શેઠ માણેકચંદ વેલશીના કુટુ‘મી-ભાઈ શ્રી હરીલાલ વિગેરેએ તેમાં સાથે ભાગ લીધેા છે. દ્રવ્યના વ્યય પણ ઠીક કર્યાં છે. દેરાસરમાં ઉપજ સારી થઈ છે. નવકારશીઓ ત્રણ જમી છે. અહીં સ્થાનકવાસીએ સાથે ઐક્યતા હાવાથી સૌ સાથે જમ્યા છે. ત્યારે કેટલાક શહેરા ને ગામમાં તપગચ્છી ખંધુએ પણ ભેળા જમતા નથી. તેમેને આ હકીકત પરથી ધડા લેવાના છે. ફ્લેશપ્રિય મધુઓએ હવે જરા પેાતાના દુરાગ્રહી સ્વભાવ ત્યજી દઈને શાંતિપ્રિય થવાની જરૂર છે, ઝાલાવાડ આગ્રહીપણા માટે પ્રખ્યાત છે, પણ તેમણે સત્યાગ્રહ કરવામાં તેને ઉપયાગ કરવા યાગ્ય છે; દુરાગ્રહ કરીને કર્માંધ કરવા ને ખીજાને કાઁખધ કરાવવા તે કેઇ રીતે ઘટિત નથી.
*
*
*
શ્રી પેથાપુરથી મેતા ફુલચંદ દલસુખરામ લખે છે કે—પેથાપુર (મહીકાંઠા) ના ના. ઢાકાર સાહેબ શ્રી ફતેહસિંહજીએ પેાતાના હુકમ (ફ્રા. જા. નબર ૧૭ તા. ૨૪–૧–૨૨) થી એવું જાહેરનામું બહાર પાડ્યું છે કે “પેાતાના તાલુકાની હદમાં કેઇએ જીવહિંસા ય. શિકાર કરવા નહિ અને કરશે તેને ઈન્ડીયન પીનલ કોડની ૧૮૯ મી કલમ મુજખ કાયદ્રેસર કામ ચલાવી શિક્ષા કરવામાં આવશે.” પેથાપુરની પ્રજા સાહેબના આ પ્રસંશનીય પગલાં માટે તેએ શ્રીના ખરા અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માને છે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે બીજા તાલુકદારો પણ આ દાખલેા લઇ પેાતાની પ્રજાને આભારી કરશે.
*
*
*
*

Page #34
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. ખમતખામણના પત્ર સંબંધી સૂચના. પર્યુષણ પર્વ વ્યતીત થયા પછી ખમતખામણાના પત્ર-કંકેત્રીઓ ને કાર્ડો લખવાને પ્રચાર દિનપરદિન બહુજ વધી ગયું છે. આવા પત્ર લખવાને મૂળ હેતુ તે આખા વરસમાં પરસ્પર દ્વેષનું–અભાવનું-કલેશનું કારણ જેની સાથે જાણતાં અજાણતાં બની ગયું હોય તે તેને ખમાવવાનું હતું, પરંતુ હવે તે તે હેતુ બદલાઈ જઈને નેહભાવ ને ઓળખાણ પીછાન તાજી કરવા માટે એવા પત્રે સંખ્યાબંધ લખાય છે. જેના પ્રત્યે અભાવ કે કલેશ થયેલ હોય તેને તે લખતા હશે કે નહીં ? તેની પણ શંકા છે. આવા પત્રેના સંબંધમાં હાલમાં સરકારે પોસ્ટેજ ડબલ કરેલ હોવાથી એક બંધુ સૂચના કરે છે કે એવા પત્ર લખીને આપણે એકંદર લાખ રૂપીઆ સરકારના ઘરમાં શા માટે આપવા જોઈએ, માટે જેમ બને તેમ એવા પત્રો લખવાને પ્રચાર ઘટાડો ને જરૂરના હોય તેટલાજ પત્ર લખવા.” આ રીવાજ ઘટાડવા તેમજ અટકાવવા બીજા પણ કેટલાક સામાન્ય હેતુએ તે બંધુ જણાવે છે, તેથી ઘણે અંશે આ હકીકત ધ્યાનમાં લેવા લાયક તે લાગે છે માટે જૈન બંધુઓએ આ હકીકત પર લક્ષ આપી તેને યથાયોગ્ય અમલ અવશ્ય કરવે. ઉપધાનત ને વઢવાણ શહેર–આવા હેડીંગ નીચે જૈન પત્રકારે તા. 13 મી ના પત્રમાં જે હકીકત લખી છે તે સંબંધમાં અમારૂં ત્યાં જવું થવાથી અમે પુરૂષ તથા સ્ત્રીઓને સાથે ક્રિયા કરાવાતી જોઈ છે. તેથી જણાવવાનું કે ત્યાં જે રીતે ક્રિયા કરાવાય છે તે રીતિ સંઘની ચાલી આવતી મર્યાદાવાળી છે. અને અમે જૈન ધર્મ પ્રકાશમાં પ્રથમ લખેલું છે, જેને ઉતારો એ પત્રકારે કરેલ છે, તેમાં જણાવેલ હતુ જાળવીને જ કરાવવામાં આવે છે. આવા વ્રતાદિકમાં સ્ત્રીવર્ગ એકલે હોય તો તેની સામે દષ્ટિ કરીને ક્રિયા કરાવવી પડે, તેથી આગ્રહ કરીને પણ પુરૂષવર્ગને ભેળવવું પડે છે. અને પછી તેની સામે દષ્ટિ કરીને-સમજાવીને ક્રિયા કરાવાય છે. બંને વર્ગને આમાં સંઘટ્ટ થતું નથી અને કરી શકાય પણ નહી. વળી બંને વર્ગને જુદી જુદી ક્રિયા કરાવવાથી ઉલટ હેતુ ન જળવાય. કારણકે એકલા સ્ત્રીવગને ક્રિયા કરાવતાં તેની સામે જોવું પડે, માટે જે રીતે ક્રિયા કરાવાય છે તેમાં ફેરફાર કરવા જેવું નથી, ટીકા કસ્વા જેવું નથી, ચર્ચા કરવા જેવું નથી. વળી ક્રિયા કરાવનાર મુનિરાજ પણ પૂરા સુજ્ઞ છે, તેથી એ સંબંધનો વિવેક સમજી શકે તેમ છે. આ સંબંધમાં લેખકે, પત્રકારે તેમજ વઢવાણુના શ્રી સંઘે શાંતિને પ્રાધાન્યપદ આપવા વિનંર્તિ છે. જેના પત્રકારે ઉપધાન વ્રત લખેલ છે, પણ એ વ્રત હ લે ત્યાં ચાલતું નથી, બીજી તપસ્યાઓ ચાલે છે.

Page #35
પુસ્તકાની પહાંચ. વીર શિરોમણિ વસ્તુપાળ અથવા પાટણની ચડતી પડતી. આ નામની બુક જૈન પત્રની ભેટ તરીકે આપવામાં આવી છે. બુકના વિષય ઐતિહાસિક છે, પરંતુ લેખકે નવલ સ્વરૂપે લખતાં ઇતિહાસને પણ ઈનસાફ આપે છે. લેખનપદ્ધતિ આકર્ષક છે. વિષય ઉપાગી છે. ઘણી હકીકત જાણવા લાયક અને સાર ગ્રહણ કરવા લાયક સમાવી છે. આવી મુકો ભેટ મળવાથી ગ્રાહકોને તે ઉપચે ગી થઈ પડે છે. અમે તે બુક લક્ષપૂર્વક સાદ્યત વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ. કાગળ ને શાહી સારી વાપરવાથી બુકની ઉપાગીતામાં વૃદ્ધિ થાય છે. તેને માટે પ્રકાશકને સૂચના કરી વીરમીએ છીએ, સાધારણ લવાજમમાં આવી બુકની ભેટ ગ્રાહકેને વિશેષ સંતોષ આપનાર છે. -:= 0 2 - નવા લાઈફ મેમ્બર, 1 શા. ભગવાનદાસ જેઠાભાઈ મુંબઈ 2 ઝવેરી કેશરીચંદ દેવચંદ મુંબઈ 3 શા. હરીચંદ મીઠાભાઈ ભાવનગર હું સરાજ લખમીચંદ અમરેલી 5 શા. લાડકચંદ પાનાચંદ બાટાદ કે શા. કેશવલાલ ધારશીભાઇ કલકત્તા છે શો, તલકચંદ ગાખરખાઈ શીહાર હાલ મુંબઈ નવા પહેલા વર્ગના મેમ્બરો. શા. વિઠ્ઠલદાસ મુળચંદ ભાવનગર. છગનલાલ માણેકચ'દ શામજી હંસરાજ શા. દુલભજી નથુભાઈ ફતેચ દ અમીચંદ - શા. કુલચંદ ગોપાળજી શા. એથડભાઈ કાલીદાસ. ધ્રાંગધરા હે લ ભાવનગર. -: ગ૯:૦૪:- - તુ' લે શિર ભાર ઉપાડી, ને એવી પ્રાર્થના સારી; ઉ ઠંડવી હું શ રહેજે, પ્રભો ! એ પ્રાર્થના સારી સુખી દિને સ્મરું ભાવે, દુઃખી અધાર રાત્રિએ; ન શ કા તે વિષે આવે, પ્રલે ! એ પ્રાર્થના સારી.

Page #36
જૈન વિદ્યાર્થીઓને એક તક. 1 જૈન શાસનની અને રાષ્ટ્રની સેવા ભાવના હોય, ઓછામાં ઓછી 13 વર્ષની ઉંમર હોય, માતૃભાષાનું જ્ઞાન સારૂ હોય અથવા વધારેમાં વધારે અગ્રેજી ચાર ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ કર્યો હોય, અવિવાહિત હોવા ઉપરાંત સંસ્થામાં રહેવાની ચાર વર્ષની મુદત દૃરમિયાન લગ્ન ન કરવાના હોય, સાદાઈ અને સ્વાશ્રય ગુણ ખીલવવાની તક શોધતા હોય તેવા જૈન વિદ્યાથીઓએ નીચેના શીરના મે વાલીઓની સમ્મતિથી પત્રવ્યવહાર કર. લાયક જણાવાથી સગવડ પ્રમાણે દાખલ કરવામાં આવશે. 2 2 જીવન સાદું અને સંગીન બનાવવામાં આવશે, જે વ્યવહારિક, (અંગ્રેજી, સુકૃત, હિન્દી વગેરે ભાષાજ્ઞાન) ગણિત, દેશીનામુ વગેરે અભ્યાસ ધાસિક ( ધામિક જીવન અને જૈન શાસ્ત્રીય તત્ત્વજ્ઞાન ), ઉદ્યોગ (સ્વાશ્રયપણે કમાણી કરી શકાય તેવાં) અને બી જો જરૂરી ઉપયોગી વિષાનું પાકું જ્ઞાન થાય તેવા સ્વતંત્ર સાધનો પૂરા પાડવામાં આવશે, જમવા રહેવાના સાધન પણ પૂરા પાડવામાં આવશે.. ( 3 ગુજરાતી ભાષા ઉપરાંત સંસ્કૃતના સારા જ્ઞાનવાળા અથવા અંગ્રેજી છ ધારણુના અભ્યાસ પૂરો કર્યો હોય તેવા બે લાયક વિદ્યાર્થીને અત્રેની આયુર્વેદ પાઠશાળામાં સંસ્થાના ખર્ચે* દેશી વૈદકિય જ્ઞાન મેળવવા રાખવામાં આવશે. પાટણ (ગુજરાત) ) પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ, પારવાડની વાવ, જગીવાડા. તે વ્યવસ્થાપક, જૈન વિદ્યાભવન. કવરીને બુક પોસ્ટ ન કરશે. સભા ઉપર પત્ર લખનાર કેટલાક બંધુઓ પત્ર લખી કવરમાં નાખી કવર ખુલું રાખી બુક પોસ્ટ કરે છે પરંતુ પાસ્ટવાળા તેને નેટપેડ કરે છે, તેથી અહીંથી એક આને આપવા પડે છે. માત્ર જે કવરમાં છાપેલ હે'ડબીલ અથવા છાપેલ કાગળ હોય તે નોટપેડ કરતા નથી. વળી ઉપર છાપેલ બુકપાસ્ટ જોઈએ એમ પણ કહે છે. માટે મહેરબ્બાની કરીને લખેલા કાગળનું કવર ભૂલેચૂકે બુક પે.સ્ટ ન કરશે. તકી, શ્રી નિર્યાવળી સૂત્ર. શ્રી શીહારના સંધ તરફથી સાધુ સાધ્વી વિગેરેને ભેટ આપવા માટે છપાવવામાં આવેલ છે. મગાવવા ઈચ્છનારે પેસ્ટેજ મેકલીને મગાવવું અથવા વી. પી. થી મોકલવા શા. હઠીસંઘ ગોપાળજીના નામ ઉપર લખવુ.