________________
૧૭૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. સ્વદેશી ઔષધ.
- હાલમાં દીનપ્રતિદિન વિલાયતી દવાઓને પ્રચાર એટલે બધે વધી ગયો છે કે રવદેશી દવાઓ–ઔષધોને તે ભૂલી જ ગયા છીએ. દેશી વૈદ્યને જોઈએ તેવું ઉત્તેજન રહ્યું નથી. વિલાયતી દવાથી ત્રણ પ્રકારની પાયમાલી થાય છે. શરીરની, ધર્મની ને પૈસાની. તે દવાઓના ઘુંટડા ભરવાથી પરિણામે શરીર ખરાબ થાય છે, ધર્મ તે જળવાતેજ નથી; કારણ કે પ્રવાહી દવાઓમાં બહાળે ભાગે મદ્ય તે હાયજ છે અને બીજી દવાઓમાં પણ અનેક પ્રકારના પ્રાણીઓનાં–તેના અંગે પાંગોનાં સ વિગેરે હોય છે. જેમ કેડલીવરઓઈલ કેડે જાતની માછલીના લીવરમાંથી નીકળેલું-મારીને કાઢેલું તેલ છે, તેમ બીજી ઘણી દવાઓ છનાં સત્ત્વરૂપે પ્રવાહી તેમજ કેરી હોય છે. એટલે તેવી દવાઓ પીવાથી આપણે ધર્મ નાશ પામે છે એ પ્રત્યક્ષ છે. ધર્મની લાગણી પણ બુઠી થઈ જાય છે. પૈસાની પાયમાલીનું તે પૂછવું જ શું ? દેશી વૈધને વર્ષ આખરે બે રૂપીઆ આપનારા ડાકટરને એક ફેરે લાવી પા
ક્લાકના બે પીઆ આપે છે અને ગાડભાડા ઉપરાંત તાબેદારી ભગવે છે. દેશી વૈદ્ય આપણી તાબેદારી ઉઠાવતા હોય તેમ હાજરી આપે છે અને કેટલાક જોખમવાળા–ભયવાળા -ગુંચવાયેલા વ્યાધિમાં પણ દેશી વૈદ્યો (કેટલાક) અજબ કામ કરે છે. માત્ર ઓપરેશનનું કામ આપણા વૈદ્ય પ્રાયે કરતા નથી, તેથી તેવા વ્યાધિઓ મૂકીને બાકીને માટે શા સારૂ ત્રણે પ્રકારની પાયમાલી વહેરી લેવામાં આવે છે તે સમજાતું નથી. આ બાબત ખાસ વિચારની જરૂર છે.
આ હકીકત જે ધ્યાન દેવા લાયક લાગે તો દરેક ગામ કે શહેરના ઉદાર શ્રીમતેએ દેશી ઔષધાલય ખોલવા જોઈએ. તેમાં પ્રવીણ દેશી વૈદ્ય અથવા વૈદ્યોને પગાર આપીને રોકવા જોઈએ અને દવાઓ પણ દેશી સારી સારી રાખવી જોઈએ. તેને માટે મકાન તે સર્વજનિક પણ મળી શકે, નહિતે ભાડે લેવાય. એમાં પરિણમે દરદીના પ્રમાણમાં ખર્ચ બહુજ ઓછા આવે છે, આરામ ને શાંતિ ઘણાને મળે છે, અને આશીર્વાદ એટલા મળે છે કે તેવા ઔષધાલય ખેલનારનું આ ભવમાં ને પરભવમાં કલ્યાણ થાય છે. આ હકીકત ભાવનગર ખાતે એક દેશી ઔષધાલય જૈન વર્ગ માટે લેવું જોઈને તેના અનુભવ ઉપરથી લખી છે કે એમાં બહુ લાભ છે, એ છે ખર્ચ છે, જૈનબંધુઓને, સ્ત્રીઓને અને બાળકોને ઘણું શાંતિ મળે છે અને ધર્મ જળવાય છે. આશા છે કે શ્રીમંત વર્ગ અને ધર્મ જીજ્ઞાસુઓ આ બાબત ઉપર અવશ્ય ધ્યાન આપશે. કેટલાક બંધુઓ પ્રેરકનું કામ કરશે તે તેઓ પણ કલ્યાણના ભાગીદાર બનશે.
